Chụp PET/CT có an toàn?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Quang Đức - Bác sĩ Y học hạt nhân - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Kỹ thuật chụp chụp hình cắt lớp (Computed Tomography) ra đời từ năm 1972 bởi kỹ sư vật lý người Anh Godfrey Hounsfield. Kỹ thuật này cho phép bác sỹ đánh giá hình ảnh cấu trúc giải phẫu chi tiết của các cơ quan và mô bên trong cơ thể.

Khác với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh cấu trúc, PET ghi lại hình ảnh chuyển hóa, cho phép bác sỹ đánh giá cả phương diện định tính và định lượng các quá trình hóa sinh tới cấp độ phân tử thông qua dược chất phóng xạ được đánh dấu.

Việc kết hợp giữa PET và CT trên cùng một hệ thống máy và trong cùng một lần ghi hình cho ra hình ảnh lai chứa đầy đủ dữ liệu của cấu trúc giải phẫu cũng như chuyển hóa của từng mô, cơ quan trong cơ thể, cung cấp đầy đủ thông tin cho bác sỹ trong việc chẩn đoán, đánh giá tình trạng bệnh lý của bệnh nhân.

Trong thực hành lâm sàng hiện nay, trên 90% số trường hợp có chỉ định chụp PET/CT trong các bệnh lý ung thư, nghi ngờ ung thư nhằm phân biệt tổn thương lành tính và ác tính, tìm tổn thương nguyên phát, di căn xa hoặc hội chứng cận ung thư. Ngoài ra, PET/CT còn được ứng dụng trong chẩn đoán các bệnh lý thần kinh, tim mạch, nhiễm trùng.

Ngoài việc xác định tổn thương lành tính hay ác tính của khối u, chụp PET/CT có thể giúp bác sĩ:

● Phát hiện tổn thương nguyên phát;

● Đánh giá giai đoạn bệnh;

● Theo dõi, đánh giá đáp ứng của quá trình điều trị ung thư;

● Xác định đúng vị trí cần thực hiện sinh thiết;

● Lập kế hoạch xạ trị.

Trước khi chụp PET-CT, bạn sẽ được tiêm một lượng nhỏ đường phóng xạ có tên fluorodeoxyglucose-18 hay còn được gọi là FGD-18, glucose phóng xạ hoặc chất đánh dấu. Các tế bào trong cơ thể người bệnh sẽ hấp thụ đường. Các vị trí sử dụng nhiều năng lượng sẽ hấp thụ nhiều đường hơn. Các tế bào ung thư có xu hướng sử dụng nhiều năng lượng hơn các tế bào khỏe mạnh. Chụp PET cho thấy nơi có chất đánh dấu phóng xạ trong cơ thể.

Chụp CT sẽ cho thấy hình ảnh cấu trúc giải phẫu từ các góc khác nhau. Bạn có thể được tiêm thuốc cản quang trước khi chụp CT, việc này làm tăng độ phân giải hình ảnh giúp đánh giá một số cơ quan tốt hơn. Cuối cùng, một máy tính với thuật toán xử lý hình ảnh sẽ kết hợp hình ảnh PET và CT. Bác sĩ nhận được kết quả 3 chiều một cách chi tiết, giúp xác định được sự bất thường trong cơ thể, bao gồm cả hình ảnh chuyển hóa và cấu trúc, vị trí giải phẫu của khối u.

Lợi ích của các phương pháp chẩn đoán này thường lớn hơn rủi ro mà nó đem lại. Trong thủ thuật này, bạn sẽ tiếp xúc với một lượng nhỏ chất phóng xạ. Với một lượng như vậy, chất phóng xạ được chứng minh là không gây hại.

Các bác sĩ có thể thực hiện kỹ thuật chụp PET/CT với lượng phóng xạ thấp hơn hoặc giới hạn các khu vực cần được quét. Bạn cần phải báo cho bác sĩ biết về các thông tin, chẳng hạn như số lần bạn thực hiện xét nghiệm hình ảnh, phương pháp thực hiện, tình trạng có thai hoặc nghi ngờ có thai.

Thông tin này có thể giúp bác sĩ quyết định có nên thực hiện phương pháp xét nghiệm hình ảnh nào khác nhằm giảm rủi ro. Nếu bạn lo lắng về việc tiếp xúc với bức xạ, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn, và tham khảo xem bạn có thể thực hiện phương pháp xét nghiệm nào khác sử dụng ít bức xạ hơn không.

Kỹ thuật viên sẽ thực hiện qua trình ghi hình PET/CT. Sau khi kiểm tra chất lượng hình ảnh, bác sĩ chuyên khoa y học hạt nhân sẽ dựa vào dữ liệu hình ảnh để đưa ra kết quả.

Chụp PET/CT có thể được thực hiện tại bệnh viện hoặc trung tâm thực hiện các xét nghiệm hình ảnh. Trước khi chụp PET/CT, kỹ thuật viên sẽ hướng dẫn bạn chuẩn bị một cách cẩn thận để tránh ảnh hưởng đến kết quả, bao gồm:

● Ăn uống: Bệnh nhân được yêu cầu nhịn ăn trong 4 giờ trước khi ghi hinh.

● Thuốc và lịch sử sức khỏe của bạn: Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về việc có thể dùng thuốc hoặc chất bổ sung vào ngày ghi hình được không. Ngoài ra, cung cấp thông tin cho bác sĩ nếu bạn bị tiểu đường hoặc một số vấn đề về sức khỏe khác. Cụ thể, bệnh tiểu đường có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm và chất đánh dấu phóng xạ có thể tác động đến lượng đường trong máu của bạn. Nếu bạn đang cho con bú hoặc có thể mang thai, bạn nên báo cho bác sĩ để được tư vấn và chỉ định thích hợp.

● Dị ứng: bạn cần báo cho bác sĩ biết nếu bạn dị ứng với bất kỳ một loại thuốc hoặc thực phẩm nào đó, bao gồm mọi phản ứng đã từng xảy ra.

● Những thứ bạn cần tránh: Đừng lựa chọn những hoạt động quá mức như chạy bộ hay cử tạ trước khi chụp 24h. Tập thể dục có thể khiến kết quả trở nên kém chính xác.

● Bạn nên mặc quần áo rộng rãi, thoải mái mà không có khóa kéo hoặc nút bằng kim loại. Bạn sẽ cần phải loại bỏ bất kỳ quần áo nào có kim loại vì kim loại có thể ảnh hưởng đến quá trình chụp, chẳng hạn như thắt lưng, hoa tai, áo sơ mi có khóa hoặc khóa kéo, áo lót và kính. Bạn có thể mặc áo choàng bệnh viện. Trong quá trình chụp PET/CT bạn sẽ được yêu cầu không mang bất cứ đồ trang sức nào, vì vậy, tốt nhất bạn nên để chúng ở nhà vào ngày chụp.

● Bảo hiểm, chi phí, và sự đồng ý của người bệnh: Nếu bạn lo lắng về chi phí chụp PET-CT, bạn nên tìm hiểu về các gói bảo hiểm mà bạn có về những khoản được chi trả trước khi tiến hành chụp. Ngoài ra, nhân viên y tế sẽ yêu cầu bạn ký vào giấy đồng ý thực hiện kiểm tra. Trong đó có nói rõ về những lợi ích và rủi ro khi thực hiện thủ thuật này.

Kỹ thuật viên sẽ đưa dược chất phóng xạ vào cơ thể bạn bằng phương pháp tiêm tĩnh mạch.

Sau khi tiêm chất này, bạn phải hạn chế cử động và tránh hoạt động, có thể ngồi trên ghế hoặc nằm giường một cách thoải mái. Việc di chuyển hay vận động có thể khiến dược chất phóng xạ bị giữ tại các cơ, làm giảm chất lượng hình ảnh. Mất khoảng từ 30 đến 90 phút để chất phóng xạ đi đến các bộ phận cơ thể cần được chụp.

Trong một số trường hợp, bệnh nhân cần tiêm thuốc cản quang có thể gây dị ứng hoặc phản ứng phụ. Hầu hết phản ứng là nhẹ như gây phát ban hoặc ngứa. Rất hiếm xảy ra trường hợp phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu bạn có phản ứng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như khó thở, bạn cần báo ngay cho nhân viên y tế. Trước khi bắt đầu thủ thuật này, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn đi tiểu để làm trống bàng quang.

Khi thực hiện, bạn sẽ được hướng dẫn nằm lên bàn với các tư thế như nằm ngửa, nằm nghiêng hoặc nằm sấp, tùy thuộc vào bộ phần cần được kiểm tra. Với một số trường hợp, chụp PET/CT được sử dụng để lên kế hoạch xạ trị nhằm điều trị ung thư.

Các nhân viên sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái nhất có thể. Bạn cần nằm yên trong suốt quá trình kiểm tra. Bạn cũng có thể cần giữ hai cánh tay trên đầu.

Nhân viên cũng có thể nâng hoặc hạ bàn trong quá trình quét. Điều này giúp họ có được hình ảnh từ các góc độ khác nhau.

Tổng thời gian chụp PET/CT từ khi chuẩn bị đến kết thúc hường sẽ kéo dài từ 1 đến 3 giờ. Thời gian ghi hình trên máy mất khoảng 30 phút. Nếu máy quét một khu vực rộng trên cơ thể, việc kiểm tra có thể mất nhiều thời gian hơn. Nhân viên sẽ cho bạn biết thời gian cần thực hiện.

Khi quá trình kiểm tra kết thúc, bạn vẫn cần nằm lại trên bàn cho đến khi bác sĩ chắc chắn về các hình ảnh thu được không bị mờ. Nếu chúng không rõ ràng, bạn có thể cần phải thực hiện lại.

Sau khi chụp PET/CT, bạn có thể hoạt động như bình thường. Kỹ thuật viên sẽ nhắc bạn uống thêm nước để tăng đào thải dược chất phóng xạ trước khi ra về.

Trước khi chụp PET/CT, bạn có thể hỏi bác sĩ một số vấn đề sau đây:

● Tôi sẽ chụp PET/CT ở đâu?

● Chụp PET/CT mất bao lâu?

● Những lợi ích và rủi ro là gì?

● Tôi có thể ăn hoặc uống gì trước khi chụp? Còn việc dùng thuốc thông thường của tôi thì sao?

● Tôi nên tránh những gì?

● Khi nào tôi nhận được kết quả kiểm tra?

● Ai sẽ cho tôi biết kết quả, và làm thế nào?

● Tôi có cần các xét nghiệm khác không?

Nguồn tham khảo:.cancer.ne