Đại tiện mất kiểm soát: Những xét nghiệm, chụp chiếu cần làm để đánh giá, chẩn đoán

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Đại tiện mất kiểm soát hay còn gọi là đại tiện không tự chủ là tình trạng một người không thể kiểm soát được quá trình đại tiện của mình. Phân từ trực tràng bị són ra ngoài khi người bệnh tham gia các hoạt động thể chất, sinh hoạt gắng sức, thậm chí cả khi nghỉ ngơi mà không có hoặc rất ít cảm giác mót rặn.

Tuy không ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, nhưng đại tiện mất kiểm soát gây nhiều phiền toái, khó chịu cho người bệnh. Nếu đại tiện không tự chủ ở mức độ nhẹ, số lượng phân ra ngoài ít, chủ yếu chỉ làm bẩn đồ lót thì đa số người bệnh chấp nhận được. Nhưng nếu đại tiện không tự chủ hoàn toàn, số lượng phân ra ngoài nhiều sẽ ảnh hưởng rất lớn thể chất và tinh thần người bệnh.

Có nhiều nguyên nhân có thể gây tình trạng đại tiện mất kiểm soát như:

• U chèn ép vào cột sống.
• Chấn thương sản khoa và các hoạt động liên quan đến cắt hoặc làm giãn cơ thắt.
• Yếu các cơ kiểm soát đại tiện.
• Xạ trị vào vùng chậu, bụng, trực tràng hoặc sinh dục.
• Phẫu thuật vùng chậu.
• Táo bón hoặc tiêu chảy, hội chứng ruột kích thích.
• Trầm cảm nặng.
• Trĩ.
• Sa trực tràng.
• Đái tháo đường không kiểm soát được.
• Tổn thương thần kinh do đột quỵ, chấn thương cột sống, sa sút trí tuệ, bệnh Parkinson’s, bệnh xơ cứng rải rác.
• Một số thuốc, vitamin, thực phẩm chức năng.

Để chẩn đoán và đánh giá tình trạng đại tiện mất kiểm soát, bác sĩ sẽ tiến hành hỏi về các triệu chứng và kiểm tra sức toàn diện (tập trung nhiều vào vùng hậu môn-trực tràng).

Người bệnh cần cho bác sĩ biết về chế độ ăn uống và các loại thuốc đang sử dụng, đặc biệt là các thuốc kháng acid, thuốc nhuận tràng và các thực phẩm chức năng nguồn gốc thảo dược.

Để đánh giá sức mạnh của cơ hậu môn và phát hiện các bất thường, bác sĩ có thể thực hiện khám trực tràng trực tiếp bằng cách đeo găng tay, sau đó luồn một ngón tay đã được bôi trơn vào trực tràng để khảo sát.

Bên cạnh đó, để chẩn đoán và đánh giá chính xác tình trạng đại tiện không tự chủ, một số xét nghiệm, kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác có thể được chỉ định gồm:

• Xét nghiệm máu: Một số xét nghiệm máu cơ bản sẽ được chỉ định để đánh giá tổng quát tình trạng sức khỏe.
• Xét nghiệm phân: Một mẫu phân nhỏ sẽ được xét nghiệm để tìm dấu hiệu nhiễm trùng.
• Chụp X-quang bụng: Bác sĩ có thể sử dụng phim X-quang để phát hiện phân cứng trong ruột.

• Đo áp lực hậu môn trực tràng: Kỹ thuật này được sử dụng để đánh giá áp lực trong ống hậu môn, trực tràng và sức mạnh của các cơ hậu môn.
• Siêu âm nội soi hậu môn (endoanal ultrasound): Một đầu dò siêu âm được đưa vào hậu môn và trực tràng, hình ảnh thu về sẽ hiển thị trên màn hình giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương, bất thường ở cơ thắt hậu môn.
• Nội soi trực tràng, đại tràng: Một ống mềm có gắn camera được đưa theo đường hậu môn đi qua trực tràng vào trong đại tràng để phát hiện các khu vực bị viêm, chảy máu, loét, khối u và polyp,...
• Điện cơ hậu môn (EMG): Một điện cực kim được đưa trực tiếp vào mô cơ hậu môn. Các tín hiệu điện thu được giúp bác sĩ đánh giá sức khỏe của cơ vòng hậu môn, cơ sàn chậu và các tế bào thần kinh kiểm soát chung.
• Chụp X-quang cản quang: Thuốc cản quang được bơm vào lòng trực tràng, sau đó tiến hành chụp X-quang. Nhờ có chất cản quang, hình ảnh X-quang sẽ hiện ra rất rõ ràng, giúp bác sĩ phát hiện được các bất thường của ruột già và trực tràng.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) đại tiện: Chụp cộng hưởng từ tạo ra hình ảnh và thông tin chi tiết về sàn chậu và trực tràng, cách các cơ quan này hoạt động trong quá trình đại tiện. Trong suốt quá trình kiểm tra, sẽ ghi lại hình ảnh ở các giai đoạn đại tiện khác nhau như lúc nghỉ, lúc rặn, lúc đại tiện. Điều này cho phép đánh giá mức độ hoạt động của các cơ vùng chậu trong quá trình đại tiện đồng thời giúp đánh giá giải phẫu và chức năng của các cơ sàn chậu.

Việc điều trị đại tiện không tự chủ phụ thuộc nguyên nhân gây bệnh.

Nguồn tham khảo: radiologyinfo.org