Đột quỵ thường xảy ra trong giai đoạn tuổi nào và cách sơ cứu ra sao?

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Tiến Ngọc - Bác sĩ cấp cứu, Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Đột quỵ là hệ quả của hiện tượng tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu cấp tính nuôi não. Khu vực não được nuôi dưỡng bởi động mạch đó bị thiếu máu và hoại tử.

Các triệu chứng đạt mức độ nặng nề ngay. Tuy nhiên có vài trường hợp, triệu chứng ban đầu xuất hiện nhẹ, sau thời gian vài giờ hay một vài ngày tiến triển nặng dần lên.

Các triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân đột quỵ não được chia làm 3 nhóm triệu chứng:

• Các triệu chứng thần kinh khu trú (vận động, cảm giác, thực vật, tâm thần,...).
• Các triệu chứng thần kinh chung.
• Các triệu chứng thuộc hội chứng màng não.

• Nhóm các yếu tố nguy cơ không thay đổi được: tuổi, giới, chủng tộc và di truyền. Nam mắc bệnh nhiều hơn nữ trong mọi nhóm tuổi, tỷ lệ nam/nữ nhiều gấp 1,5 đến 2 lần. Nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đều đưa đến kết luận đột quỵ não tăng dần theo tuổi và tăng rõ rệt sau 50 tuổi, tập trung nhiều nhất từ 50-70 tuổi.
• Nhóm các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được như: tăng huyết áp, bệnh tim, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, cơn thoáng thiếu máu não thoáng qua, hút thuốc lá, nghiện rượu, béo phì,...
• Các nguyên nhân tắc mạch máu não từ tim hay gặp ở người trẻ tuổi, tăng huyết áp từ 4-20%, hút thuốc lá ở nam giới 33-77%.

3.1 Những công việc cần làm khi chờ đợi xe cấp cứu

• Nếu người bệnh tỉnh: đặt nằm nghiêng, đầu cao khoảng 30-45 độ, không cho ăn, hoặc uống bất cứ thứ gì, lấy bỏ các dị vật hoặc lau đờm dãi trong miệng có thể gây nên khó thở, nếu bệnh nhân liệt, khi vận chuyển cần trợ giúp và đặt nghiêng về bên không liệt, gọi điện cho cơ sở y tế gần nhất.
• Nếu bệnh nhân lơ mơ: kiểm tra mạch, nhịp thở, cho bệnh nhân nằm nghiêng về bên không liệt, đầu nâng nhẹ, gọi điện đến cơ sở y tế gần nhất.
• Nếu bệnh nhân hôn mê: nếu không thấy mạch đập hoặc ngừng thở, tiến hành ép tim ngoài lồng ngực, đồng thời gọi điện khẩn đến cơ sở y tế để được hướng dẫn xử trí ngưng tuần hoàn, vận chuyển về cơ sở y tế gần nhất xử trí cấp cứu.

3.2 Các phương pháp điều trị cấp cứu tắc mạch máu não (tại bệnh viện có đơn vị đột quỵ)

Mục đích tái thông mạch tắc sớm để cứu vãn vùng nhồi máu não, hiện tại có 2 biện pháp cơ bản là dùng thuốc tiêu huyết khối và can thiệp nội mạch để lấy bỏ cục huyết khối tắc.

• Điều trị tiêu huyết khối bằng thuốc đường tĩnh mạch (cần thời gian vàng để xử trí từ lúc khởi phát triệu chứng đến lúc vào viện ≤ 4,5 giờ), thuốc dùng đường động mạch thời gian < 6 giờ, riêng một số trường hợp đặc biệt cửa sổ điều trị có thể kéo dài hơn.
• Lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học: hệ thống ống hút huyết khối Penumbra, vòng xoắn MERCI, dụng cụ dạng stent như Solitaire, Trevo,...
• Điều trị phẫu thuật đột quỵ chảy máu não.

Hiện nay, Chụp cộng hưởng từ - MRI/MRA được coi là công cụ “vàng” tầm soát đột quỵ não. MRI được sử dụng để kiểm tra tình trạng hầu hết các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt có giá trị trong chụp ảnh chi tiết não hoặc thần kinh cột sống. Do có độ phân giải và tương phản tốt nên hình ảnh MRI cho phép phát hiện ra các điểm bất thường ẩn sau các lớp xương mà các phương pháp tạo ảnh khác khó có thể nhận ra. MRI có thể cho kết quả chuẩn xác hơn so các kỹ thuật dùng tia X (ngoại trừ kỹ thuật chụp DSA đánh giá mạch máu) trong chẩn đoán các bệnh lý não, tim mạch, đột quỵ,... Hơn nữa, quá trình chụp bằng MRI không gây tác dụng phụ như trong chụp X-quang hay cắt lớp vi tính (CT).

Để tầm soát đột quỵ, các bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có thể chỉ định chụp MRI não không bơm thuốc đối quang từ, với chuỗi xung MRA TOF 3D, bổ sung chuỗi xung Axial T2W và hoặc axial FLAIR trong thời gian 7 phút, giúp phát hiện tổn thương túi phình động mạch não, ổ dị dạng thông động tĩnh mạch não, rò động tĩnh mạch màng cứng, hẹp động mạch não và một số bất thường trong nhu mô não. Khi có phát hiện bất thường trên mạch máu não, bác sĩ sẽ chỉ định thêm bơm thuốc đối quang từ để khảo sát thêm hình ảnh mạch máu não (MRA). Từ đó, có đánh giá chính xác về hình dạng, kích thước của bất thường để đưa ra chỉ định điều trị phù hợp.

Hệ thống chụp MRI 3.0 Tesla tại các bệnh viện Vinmec trên toàn quốc được trang bị tối tân bởi hãng GE Healthcare (Mỹ) với chất lượng hình ảnh cao, cho phép đánh giá toàn diện, không bỏ sót tổn thương mà lại giảm được thời gian chụp. Công nghệ Silent giúp hạn chế gây ra tiếng ồn, tạo sự thoải mái và giảm căng thẳng cho khách hàng trong quá trình chụp, giúp cho việc thu hình đạt chất lượng tốt hơn và rút ngắn thời gian chụp.

Với hệ thống MRI tối tân và áp dụng các phương pháp can thiệp mạch não hiện đại, đội ngũ chuyên gia chẩn đoán hình ảnh và thần kinh giàu kinh nghiệm, được đào tạo bài bản, Vinmec là địa chỉ khám, tầm soát nguy cơ đột quỵ uy tín được khách hàng tin cậy. Trong thời gian qua; Vinmec đã cấp cứu, điều trị kịp thời thành công nhiều trường hợp đột quỵ, không để lại di chứng: Cứu sống người bệnh bị 2 lần đột quỵ não liên tiếp; Ứng cứu nữ du khách nước ngoài thoát khỏi “cửa tử” đột quỵ;...