Hội chứng Dubin-Johnson (rối loạn bài xuất bilirubin) có nguy hiểm?

Hội chứng Dubin-Johnson là một rối loạn chuyển hóa bilirubin mãn tính hiếm gặp, đặc trưng bởi tăng bilirubin máu liên hợp, gan có sắc tố sẫm màu và sự hiện diện của sắc tố bất thường trong tế bào nhu mô gan. Mặc dù bệnh thường lành tính, không gây tổn thương gan nên không tăng các men gan, bệnh sẽ khiến cho trẻ bị vàng da sớm, có thể từ lúc mới sinh.

Được mô tả lần đầu tiên vào năm 1954, hội chứng Dubin-Johnson là một bệnh di truyền trên gen lặn hiếm gặp, có các đợt tái phát rối loạn chuyển hóa bilirubin lành tính, làm tăng bilirubin máu liên hợp. Hệ quả là gây lắng đọng sắc tố làm cho gan có màu đen đặc trưng.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Dubin-Johnson là do một đột biến trong tổng hợp ra protein chịu trách nhiệm bài tiết bilirubin và các anion hữu cơ dạng muối không hòa tan khác. Do đó, hội chứng Dubin-Johnson có thời điểm khởi phát lâm sàng sớm, có thể ngay từ lứa tuổi sơ sinh. Sau đó, bệnh sẽ có nhiều đợt tái phát trong cuộc sống sau này.

Tỷ lệ lưu hành chung của hội chứng Dubin-Johnson trong dân số là cực kỳ thấp nhưng cũng đã được mô tả ở mọi vùng địa lý và chủng tộc. Bệnh gặp phải ở hai giới là tương tự nhau nhưng một số báo cáo cho thấy tỷ lệ mắc bệnh có khuynh hướng cao hơn và khởi phát sớm hơn ở nam giới.

2.1 Bệnh sử

Bệnh nhân mắc hội chứng Dubin-Johnson có khuynh hướng xuất hiện triệu chứng vàng da không gây ngứa từ rất sớm, thường trong những năm đầu khi bước qua tuổi thiếu niên.

Mặc dù hầu hết bệnh nhân không có triệu chứng, một số lại than phiền về cơn đau hạ sườn phải mơ hồ. Chính điều này sẽ khiến cho việc phát hiện bệnh muộn hay chẩn đoán khó nếu không chỉ định được xét nghiệm vàng da phù hợp.

Không ít các trường hợp bệnh chỉ có thể trở nên rõ ràng sau khi bắt đầu sử dụng thuốc tránh thai (vì làm giảm vận chuyển anion hữu cơ) hoặc trong khi mang thai.

Một số bệnh nhân hội chứng Dubin-Johnson có tiền căn của viêm gan siêu vi B mạn tính, viêm hạch lao, viêm túi mật mạn tính và bệnh mạch vành. Khai thác tiền sử gia đình kỹ lưỡng có thể tiết lộ tiền căn bệnh vàng da di truyền kiểu lặn của nhiễm sắc thể thường.

2.2 Thăm khám

Quan sát thấy màu vàng da nhưng không ngứa là đặc điểm lâm sàng nổi bật nhất của hội chứng Dubin-Johnson.Bên cạnh đó, các phát hiện khi thăm khám sức khỏe tổng quát nói chung là bình thường, ngoại trừ khả năng khám thấy gan lách to trong một số trường hợp.

Chẩn đoán hội chứng Dubin-Johnson nên được xem xét ở tất cả những người bệnh có tăng bilirubin máu loại bilirubin liên hợp trong khi các kết quả xét nghiệm chức năng gan là bình thường.

Chẩn đoán có thể được khẳng định thêm bằng cách chứng minh sự gia tăng tỷ lệ giữa coproporphyrin I và coproporphyrin III trong nước tiểu nên cơ sở phân tích nước tiểu có bilirubin niệu dương tính. Bên cạnh đó, xét nghiệm cũng cho thấy giảm hoạt động của prothrombin do nồng độ yếu tố đông máu VII thấp hơn, quan sát thấy ở 60% bệnh nhân mắc hội chứng Dubin-Johnson.

Với các công cụ hình ảnh, siêu âm cho thấy bệnh nhân mắc hội chứng Dubin-Johnson có hệ thống ống dẫn mật bình thường, một số có thể có tình trạng viêm túi mật do sỏi. Với chụp cắt lớp gan mật, hình ảnh của gan sẽ được quan sát thấy ngay sau khi tiêm tĩnh mạch thuốc nhuộm phóng xạ và vẫn được duy trì hình ảnh một cách mạnh mẽ, đồng nhất trong tối đa 120 phút. Trong khi đó, túi mật lại có thể được nhìn thấy sau khoảng thời gian trễ đến 90 phút sau khi tiêm thuốc nhuộm. Chính sự không tương xứng này được xem là yếu tố gần như duy nhất giúp phân biệt hội chứng Dubin-Johnson so với các bất thường gan nguyên phát khác.

Ngoài ra, hội chứng Dubin-Johnson cũng có thể được chẩn đoán bằng sinh thiết gan. Tuy nhiên, thủ thuật này là không cần thiết nếu nhà lâm sàng biết cách biện luận trên kết quả các xét nghiệm nồng độ của những sản phẩm chuyển hóa hemoglobin trong máu và nước tiểu đã nêu trên.

Cuối cùng là xét nghiệm di truyền học với các gen bất thường trong hội chứng Dubin-Johnson đã được xác định.

Vì hội chứng Dubin-Johnson được xem là một rối loạn lành tính nên hầu hết các trường hợp là không cần bất kỳ liệu pháp điều trị cụ thể nào.

Tuy nhiên, bệnh nhân nên được cảnh báo rằng việc mang thai, sử dụng thuốc tránh thai và các bệnh đồng mắc khác có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng vàng da. Đồng thời, sự chuyển hóa của một số loại thuốc có thể bị ảnh hưởng ở bệnh nhân mắc hội chứng Dubin-Johnson. Do đó, việc điều trị trên các đối tượng này luôn cần bác sĩ giám sát cẩn thận các loại thuốc được phép dùng, kể cả thuốc không kê toa hay thực phẩm chức năng.

Nhìn chung, hội chứng Dubin-Johnson là một tình trạng rối loạn chuyển hóa lành tính và tuổi thọ của các bệnh nhân là bình thường.

Tuy vậy, các biến chứng của hội chứng Dubin-Johnson đã được ghi nhận, bao gồm vàng da và gan to. Uống thuốc tránh thai, mang thai và mắc các bệnh mạn tính khác có thể làm trầm trọng thêm tình trạng vàng da. Vì bệnh làm giảm hoạt động của prothrombin, gián tiếp ảnh hưởng đến con đường đông máu, người bệnh cũng có nguy cơ dễ bị xuất huyết hơn người bình thường.

Một số trẻ sơ sinh mắc phải hội chứng Dubin-Johnson có thể bị ứ mật với mức độ có thể từ trung bình đến nặng. Từ đó, nguy cơ tiến triển đến sỏi túi mật trong tuổi trưởng thành của những trẻ này sẽ cao hơn dân số chung nhiều lần.

Tóm lại, hội chứng Dubin-Johnson là bệnh lý do một đột biến di truyền trong protein vận chuyển bilirubin liên hợp qua màng tế bào gan và vào ống mật. Hệ quả là bệnh sẽ gây tăng bilirubin máu, vàng da khi tuổi còn trẻ và tái phát thành nhiều đợt. Mặc dù mức độ nguy hiểm của hội chứng Dubin-Johnson được xem là không đáng kể, việc chẩn đoán sớm là cần thiết để có kế hoạch bảo vệ các quá trình chuyển hóa gan được ổn định lâu dài.