Quy trình chụp và can thiệp động mạch chủ số hoá xoá nền

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Xuân Thiệp - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực chuẩn đoán hình ảnh.

Chụp và can thiệp động mạch chủ số hóa xóa nền là phương pháp hiện đại giúp chẩn đoán và điều trị các bệnh lý của động mạch chủ, đặc biệt là phình và bóc tách nội mạc của mạch máu.

Một số bệnh lý của động mạch chủ tương đối nguy hiểm, trước đây chỉ điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật thay đoạn động mạch chủ bất thường nhưng đem lại kết quả không khả quan. Do đó, hiện nay kỹ thuật chụp và can thiệp động mạch chủ là phương pháp can thiệp nội mạch hiện đại mang lại hiệu quả cao và an toàn hơn cho bệnh nhân.

Trong số các bệnh lý nguy hiểm ở động mạch chủ thì 2 bệnh gặp nhiều nhất là phình động mạch và bóc tách nội mạc mạch máu. Với quy trình chụp và can thiệp động mạch chủ số hóa xóa nền sẽ sử dụng một đoạn giá đỡ lòng mạch nhân tạo có màng phủ (endograft) đặt vào trong lòng động mạch chủ, che phủ túi phình hoặc vị trí xuất hiện bóc tách nội mạc mạch máu.

• Phình động mạch chủ ngực và bụng không có triệu chứng nhưng đường kính túi phình trên 55mm
• Phình động mạch chủ có triệu chứng vỡ hoặc dọa vỡ.
• Bóc tách động mạch chủ ngực không ổn định.
• Giả phình động mạch chủ ngực, bụng do mảng xơ vữa loét dọa vỡ.
• Thủng động mạch chủ bụng, ngực do chấn thương
• Thủng động mạch chủ ngực, bụng do các bệnh lý ác tính xâm lấn.

• Phình, bóc tách động mạch chủ lên
• Phình, bóc tách cung động mạch chủ ở trước gốc động mạch dưới đòn trái
• Đường kính động mạch chậu nhỏ hơn 7mm
• Suy thận giai đoạn cuối hoặc dị ứng với iot cản quang.
• Rối loạn đông máu chưa được kiểm soát.
• Phụ nữ mang thai.

Máy móc phương tiện

• Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA).
• Máy bơm điện chuyên dụng
• Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh.
• Áo chì, tạp dề để che chắn tia X.

Các loại thuốc cần chuẩn bị

• Thuốc tê tại chỗ.
• Thuốc tiền mê và gây mê toàn thân nếu bệnh nhân có chỉ định.
• Thuốc điều trị tình trạng rối loạn đông máu.
• Thuốc đối quang iod tan trong nước.
• Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc.

• Người bệnh được giải thích kỹ càng về thủ thuật và quy trình chụp và can thiệp động mạch chủ số hóa xóa nền và ký cam kết đồng ý tiến hành thủ thuật trước khi thực hiện.
• Người bệnh cần phải nhịn ăn, nhịn uống trước đó 6 giờ hoặc có thể uống không quá 50ml nước.
• Sau khi vào phòng can thiệp chụp và can thiệp động mạch chủ, người bệnh nằm ngửa, được theo dõi các dấu hiệu sinh tồn như: nhịp thở, mạch đập, huyết áp, điện tim, khí máu động mạch bằng các loại máy móc.
• Trường hợp người bệnh không hợp tác hoặc quá khích sẽ được chỉ định thuốc an thần.
• Sát trùng bề mặt da bằng dung dịch sát khuẩn và phủ khăn vô khuẩn có lỗ.

Phương pháp vô cảm

• Người bệnh ở tư thế nằm ngửa và tiến hành lắp đặt đường truyền, thường dùng là dung dịch nước muối sinh lý 0.9%.
• Đa số các trường hợp chỉ cần gây tê tại chỗ.
• Tuy nhiên với các trường hợp ngoại lệ cần phải tiêm thuốc tiền mê hoặc gây mê toàn thân như: trẻ em dưới 5 tuổi, chưa có ý thức hợp tác với bác sĩ hoặc bệnh nhân quá kích động, sợ hãi...

Mở đường vào lòng mạch

• Bác sĩ sử dụng kim kích cỡ 21G chọc vào động mạch đùi chung
• Đặt ống thông vào lòng mạch cỡ 5-6F

Chụp động mạch chủ

• Đưa hệ thống ống thông và dây dẫn lên đến gốc động mạch chủ.
• Thay ống thông bằng ống Pigtail.
• Chụp DSA động mạch chủ số hóa xóa nền để khảo sát các tổn thương của động mạch chủ

Đưa hệ thống giá đỡ nhân tạo vào động mạch chủ

• Mở rộng động mạch đùi bằng hệ thống ống thông động mạch cỡ lớn 18-22Fr.
• Đưa đoạn giá đỡ lòng mạch nhân tạo có màng phủ Endograft vào quá ống nối cỡ lớn 18-22Fr và được dẫn đường bằng dây dẫn cứng (stiff wire) đến vị trí tổn thương đã được xác định trước đó.

Đặt Endograft vào lòng động mạch chủ

• Xác định vị trí của Endograft so với vị trí tổn thương động mạch chủ thông qua DSA.
• Sử dụng hệ thống cố định Endograft để cố định vào vị trí tổn thương.
• Dùng bóng nong để tạo hình lòng mạch bên trong Endograft.
• Sau đó, tiến hành chụp mạch máu kiểm tra sự lưu thông sau khi đặt giá đỡ vào lòng động mạch chủ.
• Rút toàn bộ hệ thống ra ngoài cơ thể bệnh nhân.
• Đóng đường vào động mạch đùi chung bằng bộ dụng cụ đóng lòng mạch (closure device).
• Băng ép và cố định để tránh chảy máu.

Quy trình chụp và can thiệp động mạch chủ số hóa xóa nền được xem là thành công dựa vào các tiêu chuẩn sau:

• Endograft bao phủ được toàn bộ lòng động mạch chủ bị tổn thương và không gây tắc những mạch máu tách ra từ động mạch chủ.
• Không có dòng chảy của máu xen giữa Endograft và thành động mạch chủ
• Các động mạch lớn tách ra từ động mạch chủ lưu thông tốt.

Nhiễm trùng và tụ máu vùng bẹn

Do đường vào của phương pháp can thiệp động mạch chủ cần được mở rộng hơn các thủ thuật khác do đó khả năng nhiễm trùng và tụ máu cũng cao hơn. Cách xử trí phổ biến là điều trị nội khoa và theo dõi, chăm sóc tại chỗ.

Tổn thương động mạch đùi chung

Hệ thống ống thông và giá đỡ đưa vào động mạch đùi có kích thước lớn 18 - 22Fr làm tăng nguy cơ bóc tách, vỡ động mạch đùi. Xử trí bằng cách đặt stent hoặc phẫu thuật. Để hạn chế biến chứng này cần đánh giá chính xác đường kính của động mạch chậu đùi trước khi can thiệp động mạch chủ.

Nhiễm trùng khung giá đỡ lòng mạch

Đây là tai biến ít gặp, tỷ lệ nhiễm trùng khoảng 0.5 - 1 %. Đa số chỉ cần điều trị nội nhưng số ít trường hợp cần phẫu thuật, làm cầu nối nhân tạo.