Siêu âm khớp cổ tay giúp chẩn đoán bệnh gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Hoàng Văn Làn Đức - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ có trên 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh đặc biệt trong chẩn đoán với các bệnh lý cấp cứu nội, ngoại khoa, ổ bụng, lồng ngực, cơ xương khớp, thần kinh và các tuyến giáp, vú,...

Hiện nay có rất nhiều phương pháp khác nhau được áp dụng để chẩn đoán các bệnh lý ở vùng cổ tay thông qua chẩn đoán hình ảnh. Trong đó, siêu âm khớp cổ tay đang dần trở thành phương pháp được bác sĩ lựa chọn phổ biến. Vậy siêu âm khớp cổ tay chẩn đoán bệnh gì và hiệu quả như thế nào?

Bệnh lý ở khớp cổ tay là bệnh rất thường gặp, đa số nguyên nhân là do chấn thương, do viêm hoặc do một nguyên nhân nào đó có liên quan đến các hoạt động nghề nghiệp, thể thao đòi hỏi gân cơ căng quá mức, gây ra các chấn thương lặp đi lặp lại.

Siêu âm khớp cổ tay là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh bằng việc ứng dụng sóng siêu âm để khảo sát những bất thường ở vùng khớp cổ tay.

Tuy nhiên, do các cấu trúc ở khớp cổ tay có kích thước nhỏ rất dễ tạo nên ảnh giả, vì vậy người thực hiện siêu âm khớp cổ tay đòi hỏi phải có kinh nghiệm và chuyên môn cao. Đôi khi để chẩn đoán chính xác cần kết hợp cả siêu âm với các phương tiện khác như chụp X quang, điện cơ hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI).

Siêu âm khớp cổ tay có ưu điểm là giúp xác định các tổn thương ở mô mềm, thần kinh, mạch máu hoặc màng hoạt dịch một cách nhanh chóng. Bên cạnh đó, còn có tác dụng trong chẩn đoán và theo dõi đáp ứng điều trị đối với bệnh viêm khớp dạng thấp. Một điểm cộng khác của siêu âm khớp cổ tay là giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm với chi phí hợp lý, phù hợp với mọi đối tượng.

2.1. Siêu âm khớp cổ tay ở mặt lòng

Giải phẫu các cấu trúc ở mặt lòng khớp cổ tay qua siêu âm bao gồm:

• Dây chằng ngang cổ tay: Dây chằng này có điểm bám bên trong là xương đậu và móc xương móc, điểm bám bên ngoài là củ xương thuyền và củ xương thang.
• Ống cổ tay là một ống xương xơ, cấu thành bởi dây chằng ngang và các xương cổ tay. Ống cổ tay bao gồm 4 gân gấp nông, 4 gân gấp sâu và dây thần kinh giữa.
• Thần kinh trụ: Là dây thần kinh nằm giữa gân gấp cổ tay trụ và gân gấp chung các ngón nông. Thần kinh trụ đi vào lòng bàn tay qua ống trụ chung với động mạch trụ.
• Ống trụ còn gọi là ống Guyon: Giới hạn bởi phía trên là dây chằng gian cổ tay và cơ gan tay ngắn, phía dưới là dây chằng ngang cổ tay và dây chằng đậu móc, thành ngoài là móc xương móc, thành trong là xương đậu.
• Gân gấp cổ tay trụ ở bờ trong: Bám tận vào xương đậu, xương bàn ngón V và xương móc.
• Gân gấp cổ tay quay ở bờ ngoài: Bám tận vào nền xương đốt bàn số II.

Siêu âm khớp cổ tay ở mặt lòng có thể chẩn đoán được một số bệnh lý sau:

Hội chứng ống cổ tay

Hội chứng ống cổ tay xảy bắt nguồn từ tình trạng dây thần kinh giữa nằm trong ống cổ tay bị chèn ép và gây nên các triệu chứng của bệnh.

Hội chứng ống cổ tay được xem là bệnh lý thần kinh ngoại biên thường gặp, đối tượng mắc bệnh đa số là phụ nữ làm việc văn phòng và sử dụng tay liên tục ở một tư thế cố định trong thời gian dài.

Hội chứng ống cổ tay cấp có thể khó phát hiện trên siêu âm khớp cổ tay. Tuy nhiên, ở giai đoạn mạn tính, siêu âm khớp cổ tay sẽ ghi nhận được hình ảnh thần kinh giữa phù nề, hình dạng, kích thước, độ hồi âm thay đổi và giảm cử động thần kinh khi làm nghiệm pháp động. Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng ống cổ tay trên siêu âm khớp cổ tay:

• Notch sign: Là dấu hiệu thần kinh giữa bị phù nề như củ hành đoạn sát bờ gần ống cổ tay và dẹt ở đoạn nằm trong ống cổ tay.
• Inverter notch sign: Là dấu hiệu thần kinh giữa bị phù nề như củ hành đoạn sát bờ xa ống cổ tay và dẹt ở đoạn nằm trong ống cổ tay.

Hội chứng kênh Guyon

Là hội chứng do dây thần kinh trụ đi trong ống trụ bị chèn ép, hiếm gặp hơn hội chứng ống cổ tay. Nguyên nhân thường do chấn thương, gãy xương móc hoặc các hoạt động thể thao, thực hiện những công việc thường xuyên đè ép lực mạnh lên gan tay.

Bình thường, siêu âm khớp cổ tay ở ống trụ sẽ thấy động mạch, tĩnh mạch và thần kinh trụ. Nếu phát hiện một cấu trúc khác trong ống gây chèn ép thần kinh sẽ giúp chẩn đoán bệnh lý này.

2.2. Siêu âm khớp cổ tay ở mặt lưng

Siêu âm khớp cổ tay ở mặt lưng sẽ thấy các cấu trúc giải phẫu sau:

Các gân duỗi vùng mặt lưng cổ tay được giữ bởi mạc giữ gân, chia làm 6 ngăn và được bao gân bao xung quanh:

• Ngăn 1: Bao gồm gân dạng dài ngón cái và gân duỗi ngắn ngón cái. Bệnh lý hay gặp ở ngăn này là bệnh viêm gân De Quervain - viêm bao gân duỗi ngắn và dạng dài ngón cái.
• Ngăn 2: Bao gồm 2 gân là gân duỗi cổ tay quay dài và gân duỗi cổ tay quay ngắn.
• Ngăn 3: Bao gồm gân cơ duỗi ngón cái dài bám tận vào đốt xa ngón cái
• Ngăn 4: Bao gồm 5 bó gân, với gân duỗi chung của các ngón và gân duỗi của ngón trỏ.
• Ngăn 5: Là gân cơ duỗi của ngón út.
• Ngăn 6: Là gân cơ duỗi của cổ tay trụ.

Phức hợp sụn sợi tam giác: Phức hợp này được cấu tạo gồm nhiều cấu trúc bên trong khoang cổ tay trụ. Chức năng chính là tạo nên sự ổn định bên trụ cổ tay và khớp quay trụ dưới. Khi siêu âm khớp cổ tay mặt lưng sẽ thấy sụn hình tam giác, hồi âm dày và siêu âm giúp phát hiện dấu hiệu rách hay tạo nang bên trong.

Bệnh lý hay gặp nhất khi siêu âm khớp cổ tay ở mặt lưng là viêm bao gân duỗi ngắn và dạng dài ngón cái hay còn gọi là bệnh viêm gân De Quervain. Cơ chế gây nên bệnh này là các vận động lặp đi lặp lại quá nhiều lần như viết nhiều, đánh máy tính, chơi đàn piano hoặc những bà mẹ chăm sóc trẻ sơ sinh. Khi đó, gân dạng dài và gân duỗi ngắn ngón cái bị siết chặt bởi bao dày trong ròng rọc ngay trên mỏm trâm quay. Vì thế, bệnh nhân thường đau kèm sưng đỏ gần mỏm trâm quay, sờ cộm cộm và dễ chẩn đoán nhầm với viêm mỏm trâm quay.

Tiêu chuẩn chẩn đoán viêm bao gân duỗi ngắn và dạng dài ngón cái trên siêu âm khớp cổ tay gồm:

• Gân dày, thường có dạng hình tròn hoặc oval, có dấu hiệu tăng tưới máu.
• Bao gân dày, hồi âm kém, tăng tưới máu hoặc có dịch trong bao gân.
• Dày mạc giữ gân duỗi.
• Có thể có hình ảnh phù nề mô mỡ xung quanh gân.