Siêu âm tập trung là gì? Ưu và nhược điểm của loại siêu âm này là gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Trịnh Văn Đông - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Thạc sĩ, Bác sĩ Trịnh Văn Đông có gần 10 năm kinh nghiệm trong chuyên ngành Chẩn đoán hình ảnh đặc biệt có thế mạnh trong thực hiện các kỹ thuật: X-quang, siêu âm, cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ.

Siêu âm hội tụ cường độ cao là kỹ thuật không xâm nhập, điều trị ung bướu bằng cách gia tăng nhiệt độ cục bộ tại khối u. Hiện tại, siêu âm tập trung đã được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới đem lại hiệu quả tối ưu cho người bệnh.

Siêu âm tập trung cường độ cao tên tiếng anh là High-intensity focused ultrasound (HIFU) hay còn gọi là siêu âm hội tụ hướng dẫn bằng cộng hưởng từ (MRI) là một phương pháp điều trị sáng tạo, không xâm lấn cho nhiều loại khối u và bệnh tật.

Siêu âm tập trung là sử dụng đầu dò siêu âm, tương tự như đầu dò dùng để chẩn đoán hình ảnh, với năng lượng cao hơn nhiều. Đầu dò tập trung sóng âm thanh để tạo ra nhiệt tại một điểm duy nhất trong cơ thể và phá hủy mô đích. Quá trình này được lặp lại nhiều lần nếu cần thiết cho đến khi mô đích bị phá hủy. Hình ảnh MRI được sử dụng để lập kế hoạch điều trị và theo dõi mức độ nóng trong thời gian thực.

Đây là một phương thức siêu âm điều trị sáng tạo, dù gây ra tăng nhiệt kỹ thuật này làm tăng nhiệt không nhanh, chỉ đến mức thấp hơn nhiệt độ điều trị < 45 độC. Áp dụng lâm sàng chủ yếu trong điều trị các bệnh ung thư.

Cơ chế trị liệu bằng HIFU, chùm sóng siêu âm được tập trung vào mô bệnh làm nhiệt độ bên trong mô tăng lên từ 65° đến 85°C và phá hủy các mô bệnh do hoại tử đông máu. Phương pháp này cho phép xử lý chính xác một phần của mô đích đã được xác định. Toàn bộ mô đích điều trị được xử lý bằng cách di chuyển applicator trên cánh tay robot của nó để bắn kề nhau liên tiếp theo thiết kế của bác sĩ. Ngoài ra siêu âm tập trung còn có thể được kết hợp với xạ trị hay hóa trị.

Siêu âm tập trung được ứng dụng điều trị trong 1 số bệnh lý sau:

• Nhân xơ tử cung: Liệu pháp này được ứng dụng có hiệu quả đối với bệnh nhân bị nhân xơ tử cung cho phép cắt bỏ toàn bộ khối u xơ.
• Điều trị ung thư như cắt bỏ khối u đặc của xương, não, vú, gan, tụy, trực tràng, thận, tinh hoàn, tuyến tiền liệt, bàng quang, dạ dày,...Vào lúc này điều trị ung thư vẫn đang trong giai đoạn theo dõi vì phải tìm hiểu thêm về hiệu quả. Ngoài ra có thể cắt bỏ các khối u tại tứ chi.
• Đặc biệt hiệu quả cao trong cắt ung thư tiền liệt tuyến. Điều trị bằng đầu dò trực tràng và dựa vào nhiệt do sóng siêu âm tập trung vào tuyến tiền liệt để diệt khối u. HIFU cũng có thể được dùng để cắt bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt qua đầu dò transrectal.
• Siêu âm tập trung giúp phân phối thuốc ung thư tận đích đạt hiệu quả tối ưu của thuốc. Nồng độ thuốc bằng cách này có được cao gấp 10 lần hoặc hơn phương pháp hóa trị truyền thống với ít tác dụng phụ vì không còn cho toàn cơ thể.
• Điều trị rung nhĩ: HIFU đã được sử dụng để điều trị các rối loạn nhịp tim thường gặp nhất, rung nhĩ (AF).

• Siêu âm tập trung cường độ cao HIFU là công nghệ y khoa có triển vọng với đặc tính không xâm hại và điều trị xâm lấn tối thiểu.
• HIFU là thiết bị độc nhất có khả năng gây hoại tử mô ở độ sâu chính xác cao và ít ảnh hưởng đến các cấu trúc xung quanh mô bệnh.
• Bệnh nhân không phải chịu cuộc phẫu thuật lớn, không gây chảy máu hay đau đớn cho người bệnh.
• Ứng dụng điều trị được cả khối u lành tính lẫn ác tính.
• Có giá trị rõ ràng trong việc giảm thiểu triệu chứng đau ở bệnh nhân ung thư, cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.
• Có thể điều trị được cả khối u nhỏ hoặc lớn.
• Không gây tổn hại đến các cơ quan quan trọng như tim, gan, thận...
• Tác dụng phụ ít: Trong quá trình điều trị một số ít bệnh nhân có thể bị bỏng da do tự ý thay đổi tư thế, và một số ít bệnh nhân có sốt nhẹ sau khi điều trị, không gây các tác dụng phụ thường thấy của việc điều trị ung thư bằng các phương pháp khác.

• Rủi ro của quy trình này là các mô xung quanh khu vực được điều trị có thể bị ảnh hưởng bởi sóng siêu âm.
• Một rủi ro nữa có thể xảy ra là tổn thương bị phá hủy không hoàn toàn do nhiệt của sóng chưa đủ để phá hủy hoàn toàn.
• HIFU không thích hợp để sử dụng ở một số vùng của cơ thể vì sóng siêu âm có ảnh hưởng tiêu cực đến một số vùng cơ thể như phổi, trung thất, thực quản. Vì khi sóng siêu âm khi gặp mô xương sẽ bị phản xạ và hấp thu, đối với khối u nằm sau xương sườn không thể điều trị.
• Trong điều trị ung thư gan do vị trí điều trị quá gần phổi, khi điều trị có thể gây tổn thương phổi.
• Trong điều trị u máu, u nang. Do tính hấp thụ sóng âm của thể dịch rất thấp, không đạt được mục đích điều trị.
• Các trường hợp ung thư đã di căn, việc điều trị không có nhiều giá trị.