Ứng dụng của siêu âm Doppler màu

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Hiện có nhiều kỹ thuật siêu âm hiện đại như siêu âm 4 chiều, siêu âm 5 chiều, siêu âm Doppler. Trong đó, siêu âm Doppler là kỹ thuật có độ chính xác cao nhất, cho hình ảnh có màu dễ quan sát. Vì vậy, phương pháp này còn được gọi là siêu âm Doppler màu.

Siêu âm Doppler đo dòng chuyển động máu trong mạch máu và các bộ phận cơ thể khác, giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng sức khỏe, bệnh tật của bệnh nhân. Kỹ thuật này vượt trội hơn phương pháp siêu âm truyền thống ở khả năng đo lưu lượng máu ở một số bộ phận (siêu âm truyền thống không thực hiện được).

Siêu âm Doppler màu là kỹ thuật siêu âm hiện đại, có nhiều ưu điểm gồm:

• Dễ thực hiện nhiều lần với chi phí vừa phải;
• An toàn, không gây đau đớn và không gây chảy máu cho người thực hiện;
• Độ chính xác cao, giúp bác sĩ dễ dàng chẩn đoán và phát hiện bệnh so với những kỹ thuật siêu âm khác;
• Có thể phát hiện các tình huống xảy ra trong huyết động dòng máu, giải phẫu mode B.

Là một hình thức siêu âm hiện đại nhất hiện nay, siêu âm Doppler đang được ứng dụng rộng rãi cho nhiều đối tượng, nhiều bệnh lý khác nhau. Kỹ thuật thường được sử dụng trong các trường hợp gồm:

3.1 Siêu âm chẩn đoán các bệnh lý

• Kiểm tra chức năng hoạt động của tim;
• Kiểm tra, phát hiện các bệnh lý ở bụng, thận;
• Kiểm tra dòng chuyển động của các tĩnh mạch trên cơ thể. Có trên 60% trường hợp tắc mạch máu được phát hiện thông qua siêu âm Doppler màu;
• Phát hiện tình trạng phình mạch máu (phình động mạch chủ) ở bụng;
• Kiểm tra, phát hiện các vấn đề ở tim như hở van tim, khuyết van tim,...;
• Phát hiện những bệnh nhân có khả năng bị tắc mạch máu.

Thực tế, các bệnh lý trên có thể được phát hiện thông qua các hình thức thăm khám, xét nghiệm khác. Tuy nhiên, thường thì việc phát hiện sẽ khó khăn hơn nếu không sử dụng phương pháp siêu âm Doppler. Nhiều trường hợp bệnh nhân phải trải qua nhiều xét nghiệm xâm lấn khác mới xác định được bệnh lý mắc phải.

3.2 Siêu âm trên thai nhi

Kỹ thuật siêu âm Doppler màu được áp dụng cho thai nhi trong 3 tháng cuối của thai kỳ - khi các bộ phận cơ thể đã hình thành cơ bản. Kỹ thuật giúp đo lượng máu, dinh dưỡng và oxy trong từng bộ phận của thai nhi. Kết quả siêu âm giúp bác sĩ phát hiện tình trạng sức khỏe và sự phát triển của thai nhi, từ đó đưa ra lời khuyên cho người mẹ kịp thời xử trí nếu xảy ra những trường hợp không mong muốn (các bệnh lý về tim của thai nhi).

Siêu âm Doppler màu cho thai nhi thường được chỉ định khi người mẹ mắc bệnh xơ gan, chạy thận nhân tạo, thai nhi bị ảnh hưởng kháng thể Rh, thai phụ có chỉ số BMI cao hoặc thấp, trường hợp cần phải đánh giá bệnh lý ở tim của thai nhi,...

Lợi ích của siêu âm Doppler màu cho phụ nữ mang thai gồm:

• Xác định được khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và oxy của bé bằng cách đo lường lưu lượng máu ở từng bộ phận trên cơ thể thai nhi như tim thai, dây rốn và não;
• Chẩn đoán thể trạng bình thường, sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi thông qua việc quan sát, đánh giá tình trạng dòng chảy của máu ở động mạch - tĩnh mạch;
• Sàng lọc sớm các dị tật bẩm sinh và một số bệnh lý của thai nhi, từ đó đưa ra biện pháp điều trị thích hợp;
• Theo dõi, phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường của thai nhi, ngăn chặn nguy cơ sinh nhẹ cân;
• Xác định thời điểm thích hợp để em bé chào đời.

4.1 Siêu âm Doppler màu động mạch chủ bụng

Chuẩn bị: bệnh nhân được yêu cầu nhịn ăn tối thiểu 7 tiếng để đạt hiệu quả tốt nhất về mặt hình ảnh. Vì vậy, nên đặt lịch siêu âm vào buổi sáng để giảm cảm giác khó chịu vì phải nhịn ăn quá lâu. Buổi tối hôm trước, bệnh nhân nên ăn nhẹ và dùng thực phẩm dễ tiêu hóa.

Thực hiện: Bác sĩ tiến hành thăm khám ở tư thế người bệnh nằm ngửa. Thời gian diễn ra quá trình siêu âm có thể kéo dài bởi bác sĩ cần đo chuẩn xác đường kính trước - sau của động mạch nhằm xác định xem người bệnh có đang bị co hoặc phình động mạch chủ bụng hay không. Với một số trường hợp cá biệt, do mỡ và thành bụng dày, đầy hơi nên đầu dò siêu âm khó thu sóng về. Bác sĩ có thể hướng bệnh nhân đổi tư thế nằm nghiêng về một bên để thăm khám gan, lách và thận.

4.2 Siêu âm Doppler màu hệ động mạch cảnh

Chuẩn bị: Người bệnh hầu như không cần chuẩn bị gì.

Thực hiện: Bác sĩ hướng dẫn bệnh nhân nằm ngửa, thả lỏng toàn bộ cơ thể. Bác sĩ đứng hoặc ngồi phía bên phải bệnh nhân, tiến hành siêu âm bằng một loại đầu dò đặc biệt. Thông thường, đầu dò bắt đầu khảo sát từ cổ tới góc hàm để khám động mạch cảnh trong và ngoài. Siêu âm Doppler màu có thể giúp bác sĩ đánh giá thêm tình trạng xơ vữa động mạch nếu có.

4.3 Siêu âm Doppler màu động mạch chi dưới

Chuẩn bị: Bệnh nhân được khuyên không nên vận động quá sức trước khi thăm khám để thu về kết quả chính xác nhất.

Thực hiện: Bệnh nhân nằm ngửa, duỗi thẳng và thả lỏng 2 chân. Bác sĩ bắt đầu thăm khám từ phần đùi xuống tới cẳng chân. Người bệnh có thể được yêu cầu gấp chân, xoay chân về phía bác sĩ để hỗ trợ tốt nhất cho quá trình thăm khám.

Siêu âm Doppler màu là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh đang được ứng dụng rộng rãi với nhiều ưu điểm vượt trội. Khi được chỉ định thực hiện kỹ thuật này, bệnh nhân cần tuân thủ mọi hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo thu được kết quả chính xác trong thời gian ngắn nhất.