Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán viêm túi mật cấp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Viêm túi mật cấp là tình trạng viêm cấp tính xảy ra ở túi mật, thường do sỏi túi mật hoặc các nguyên nhân khác như ký sinh trùng, tổn thương do hóa chất, thiếu máu, rối loạn vận động, phản ứng dị ứng,...

Triệu chứng của bệnh điển hình qua từng giai đoạn bệnh. Cụ thể là:

• Giai đoạn 1: Túi mật căng to, bệnh nhân có biểu hiện đau bụng vùng thượng vị, đau quặn từng cơn, nôn ói;
• Giai đoạn 2: Viêm túi mật mủ, người bị viêm túi mật cấp có triệu chứng đau bụng khu trú liên tục, có thể đau sau lưng hoặc đau ở vai, bị sốt, tăng bạch cầu;
• Giai đoạn 3: Túi mật hoại tử, người bệnh bị nhiễm độc toàn thân, sốt cao, tăng bạch cầu, có phản ứng thành bụng, co cứng thành bụng và phản ứng dội;
• Giai đoạn 4: Thủng túi mật, trung bình thời gian thủng là 48 - 72 giờ.

Bệnh viêm túi mật cấp nếu không kịp thời phát hiện, điều trị có thể gây những biến chứng nguy hiểm như: Hoại tử túi mật, viêm đường mật, viêm túi mật mạn tính, tràn dịch túi mật, sỏi ống mật chủ, viêm tụy, thậm chí carcinoma túi mật,...

Có nhiều phương pháp chẩn đoán viêm túi mật cấp như: Xét nghiệm máu, chụp X-quang bụng không chuẩn bị, chụp CT scan, chụp MRI và siêu âm. Trong đó, phương pháp siêu âm có nhiều ưu điểm như cho độ chính xác cao, an toàn, dễ thực hiện không xâm lấn, chi phí thấp,... nên đang được áp dụng rộng rãi hiện nay. Cần chẩn đoán phân biệt viêm túi mật cấp với viêm ruột thừa cấp, viêm tụy cấp, viêm gan cấp, loét thủng dạ dày - tá tràng, sỏi thận niệu quản phải, sung huyết gan do suy tim phải,...

Siêu âm là phương pháp nên sử dụng đầu tiên cho các trường hợp bị nghi ngờ viêm túi mật cấp. Vì ưu điểm tiện lợi, ít xâm lấn nên siêu âm được coi là lựa chọn hàng đầu trong kiểm tra, đánh giá viêm túi mật cấp. Phương pháp chẩn đoán này có độ nhạy 50 - 88% và độ đặc hiệu là 80 - 88%.

2.1 Giải phẫu túi mật bình thường

Túi mật nằm trong hố túi mật ở mặt dưới gan phải, kéo dài từ gần đầu phải cửa gan tới bờ dưới gan. Trên mặt cắt ngang bởi phương pháp siêu âm, cổ túi mật nằm tương đối cố định ở trong rãnh liên thùy chính, giữa thùy phải và phân thùy giữa. Còn trên mặt cắt dọc bằng siêu âm, rãnh liên thùy chính tăng âm có thể thấy giữa túi mật và tĩnh mạch cửa phải.

Túi mật gồm các phần đáy, thân và cổ. Đáy túi mật rộng nhất, cổ túi mật hẹp nhất, phần cổ nối với ống túi mật. Nếp niêm mạc của cổ và ống túi mật được gấp thành các van xoắn.

2.2 Hình ảnh túi mật bình thường trên siêu âm

Trên siêu âm, túi mật có hình quả lê và chứa đầy dịch trống âm. Thành túi mật ở người khỏe mạnh sẽ tăng âm và rõ, chiều dày không quá 3mm. Độ dài của túi mật bình thường là 8 - 12cm, đường kính không quá 4cm ở người trưởng thành.

Hình dạng của túi mật cũng có thể biến đổi do các nếp gấp của túi mật. Các nếp gấp là do thành túi mật bị cuộn lại, không tạo thành các vách trong túi mật. Nếp gấp thường thấy là ở vị trí nối giữa cổ và thân túi mật. Ngoài ra, cũng có thể gặp nếp gấp ở giữa thân và phần xa của thân túi mật, nhiều nếp gấp có thể tạo thành hình sigma. Đôi khi các nếp gấp túi mật có thể tạo bóng cản âm. Và nếu chỉ nhìn thấy một phần của nếp gấp thì có thể nhầm với tình trạng polyp hoặc sỏi túi mật.

Túi mật bình thường có thể chứa 30 - 50ml. Tuy nhiên, việc đo thể tích túi mật trên siêu âm rất khó, dao động trong khoảng 17 - 27ml.

2.3 Hình ảnh viêm túi mật cấp trên siêu âm

Các dấu hiệu siêu âm gợi ý tới viêm túi mật cấp gồm: Bùn mật, sỏi túi mật, túi mật giãn căng, thành túi mật dày, đặc biệt là có các vùng trống âm hoặc giảm âm trong thành túi mật, dấu hiệu Murphy siêu âm dương tính, siêu âm Doppler màu thấy dòng chảy tăng. Bệnh nhân viêm túi mật cũng có thể có biểu hiện dày thành túi mật nhưng đây không phải là dấu hiệu đặc hiệu. Nhiều dấu hiệu siêu âm dương tính sẽ nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán viêm túi mật cấp (80%).

Phương pháp siêu âm cũng có thể phát hiện sỏi kẹt ở cổ hoặc ống túi mật gây tắc, viêm túi mật cấp. Siêu âm sẽ quét ở nhiều hướng, gồm các hướng ở tư thế nằm sấp và hướng chếch sau trái để chẩn đoán tình trạng sỏi kẹt cổ túi mật.

Bệnh nhân viêm túi mật cấp thường có dấu hiệu Murphy siêu âm dương tính. Nó được định nghĩa là đau tột độ do bị kích thích bằng cách ép đầu dò trực tiếp vào vùng túi mật. Trong siêu âm chẩn đoán viêm túi mật cấp, dấu hiệu Murphy có độ chính xác 43 - 73%.

Với ưu điểm là dễ thực hiện, an toàn, chi phí thấp và độ nhạy cao, siêu âm được sử dụng là phương pháp đầu tiên để chẩn đoán viêm túi mật cấp. Trong quá trình thực hiện kỹ thuật này, người bệnh nên tuyệt đối phối hợp với chỉ dẫn của bác sĩ.

Kết quả siêu âm được quyết định bởi trình độ của bác sĩ và trang thiết bị, vì vậy, bạn nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín để thực hiện phương pháp chẩn đoán hình ảnh này.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán viêm túi mật cấp do sỏi