Xét nghiệm Cytochrome P450 (CYP450)

Xét nghiệm Cytochrome P450 thường được sử dụng trong việc tìm hiểu nguyên nhân tại sao thuốc chống trầm cảm lại có tác dụng chỉ đối với một số bệnh nhân nhưng số khác lại không hiệu quả. Mặc dù nó là xét nghiệm hữu ích nhưng bản thân nó vẫn có những hạn chế cần phải lưu ý khi thực hiện. Hãy cùng bài viết này tìm hiểu thêm về xét nghiệm Cytochrome P450 và những hạn chế này.

Xét nghiệm cytochrome P450 (CYP450) là xét nghiệm dùng để xem xét cách cơ thể chuyển hóa thuốc. Cytochrome P450 là một hệ thống gồm 50 loại enzyme thuộc nhóm monooxygenase mà cơ thể dùng để xử lý thuốc, nhưng do các đặc điểm di truyền gây ra sự khác biệt giữa các biến thể trong các enzym này nên sự ảnh hưởng của thuốc lên mỗi cơ thể hoàn toàn khác nhau.

Xét nghiệm CYP450 là một trong các xét nghiệm gen thuốc hay còn được gọi là dược lý học hoặc di truyền dược lý là cách tìm hiểu về cách các gen ảnh hưởng đến phản ứng của cơ thể với thuốc. Các xét nghiệm tìm kiếm những thay đổi hoặc biến thể trong các gen này để xác định loại thuốc nào phù hợp với bệnh nhân và những tác dụng phụ mà bệnh nhân có thể gặp phải khi sử dụng loại thuốc đó.

Enzyme cytochrome P450 bao gồm enzyme CYP2D6 là chất xử lý nhiều loại thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần. Bằng cách kiểm tra DNA để tìm các biến thể gen nhất định, xét nghiệm CYP450 có thể cung cấp manh mối về cách cơ thể phản ứng với một loại thuốc chống trầm cảm cụ thể. Các xét nghiệm CYP450 cũng có thể xác định các biến thể của các enzym khác, chẳng hạn như enzym CYP2C19.

Xét nghiệm Cytochrome P450 là xét nghiệm được sử dụng trong nhiều tình huống y tế khác nhau, đặc biệt là trong việc tìm ra loại thuốc chống trầm cảm phù hợp cho bệnh nhân, xác định tính hiệu quả của thuốc trong điều trị ung thư vú, ...

Thuốc điều trị trầm cảm thường được kê đơn dựa trên các triệu chứng và bệnh sử của người bệnh. Đối với một số bệnh nhân, ngay từ lần đầu, cơ thể đã đáp ứng tốt với thuốc nên các triệu chứng trầm cảm thuyên giảm và các tác dụng phụ mang lại chỉ ở mức có thể chấp nhận được. Tuy nhiên, đối với nhiều bệnh nhân khác, việc tìm ra một loại thuốc phù hợp là cả một quá trình thử thách và kéo dài, nó có thể mất vài tháng hoặc lâu hơn để tìm được loại thuốc chống trầm cảm phù hợp.

Kiểm tra kiểu gen như xét nghiệm cytochrome P450 có thể tăng tốc độ xác định các loại thuốc có nhiều khả năng được cơ thể xử lý tốt hơn. Lý tưởng nhất là cơ thể sẽ chịu ít tác dụng phụ hơn và cải thiện hiệu quả các triệu chứng bệnh. Các xét nghiệm CYP450 thường chỉ được sử dụng khi các phương pháp điều trị chống trầm cảm ban đầu không thành công.

Kiểm tra kiểu gen cũng được sử dụng trong các lĩnh vực y học khác. Ví dụ, xét nghiệm CYP2D6 có thể giúp xác định liệu một số loại thuốc điều trị ung thư như tamoxifen cho bệnh ung thư vú có khả năng hiệu quả hay không. Xét nghiệm CYP2C9 có thể giúp xác định liều lượng thích hợp của warfarin làm loãng máu để giảm nguy cơ tác dụng phụ.

Khác với những xét nghiệm thông thường, bệnh nhân được chỉ định thực hiện xét nghiệm sẽ không cần phải nhịn ăn hay chuẩn bị gì đặc biệt trước khi làm thủ thuật xét nghiệm.

Đối với các xét nghiệm cytochrome P450, nhân viên y tế sẽ lấy một mẫu DNA của người bệnh bằng một trong các phương pháp như sử dụng tăm bông xoa vào bên trong má để lấy mẫu tế bào hoặc lấy nước bọt của bệnh nhân, đôi khi cũng có thể bằng cách lấy máu để xét nghiệm. Sau khi hoàn tất việc lấy mẫu DNA, mẫu sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích để tìm các gen cụ thể.

Thường người bệnh sẽ phải chờ vài ngày đến một tuần để có kết quả xét nghiệm cytochrome P450. Sau đó, bệnh nhân và bác sĩ sẽ thảo luận về kết quả và cách chúng có thể ảnh hưởng đến các lựa chọn điều trị.

Kết quả xét nghiệm CYP450 sẽ cung cấp bằng chứng về mức độ cơ thể xử lý một loại thuốc nhất định bằng cách xem xét các enzym cụ thể. Kết quả có thể được phân loại tùy theo tốc độ cơ thể chuyển hóa một loại thuốc cụ thể, các mức phân loại có thể bao gồm:

• Mức chuyển hóa kém: Nếu cơ thể xử lý một loại thuốc cụ thể nào đó chậm hơn bình thường do thiếu enzym thì thuốc có thể tích tụ trong hệ thống cơ thể. Sự tích tụ này có thể làm tăng khả năng thuốc gây ra tác dụng phụ. Trong trường hợp này, bệnh nhân vẫn có cơ hội được điều trị bằng những loại thuốc này nhưng ở liều lượng thấp hơn.
• Mức chuyển hóa trung bình: Nếu các enzym trong cơ thể bị giảm chức năng trong quá trình tương tác thuốc. Bệnh nhân có thể sẽ không dung nạp được một số thành phần thuốc giống như những người có chất chuyển hóa bình thường.
• Mức chuyển hóa bình thường: Nếu xét nghiệm cho thấy cơ thể xử lý một số loại thuốc một cách bình thường thì bệnh nhân có nhiều khả năng đáp ứng tốt với việc điều trị và có ít tác dụng phụ hơn những người khác.
• Mức chuyển hóa cực nhanh: Đây là trường hợp thuốc đi ra khỏi cơ thể bệnh nhân quá nhanh, thường là trước khi chúng có cơ hội tác động lên cơ thể. Đối với trường hợp này, bệnh nhân có thể sẽ cần liều lượng thuốc cao hơn mức bình thường.

Thử nghiệm CYP450 không phải là hữu ích cho tất cả các loại thuốc chống trầm cảm nhưng nó có thể cung cấp thông tin về cách cơ thể có thể xử lý một số loại thuốc đó.

Mặc dù xét nghiệm Cytochrome P450 có nhiều tiềm năng và ngày càng được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, chúng cũng có những hạn chế:

• Các xét nghiệm chỉ áp dụng được cho một số loại thuốc nhất định. Ngoài ra, mỗi xét nghiệm chỉ dành riêng cho một loại thuốc, vì vậy việc thay đổi thuốc có thể yêu cầu một xét nghiệm khác.
• Thử nghiệm không thể dự đoán loại thuốc nào là phù hợp nhất với bệnh nhân, nó chỉ có thể cung cấp manh mối ban đầu.
• Các xét nghiệm chỉ xem xét một số gen liên quan đến cách cơ thể sử dụng một số loại thuốc nhất định. Vì vậy, các yếu tố nằm ngoài phạm vi của xét nghiệm có thể ảnh hưởng đến cách thuốc chống trầm cảm có thể sẽ ảnh hưởng đến bệnh nhân.
• Các xét nghiệm tập trung vào cách cơ thể chuyển hóa thuốc chứ không phải tác dụng của thuốc đối với cơ thể.
• Xét nghiệm không cung cấp hoàn toàn bằng chứng rõ ràng về tính hữu ích trong việc lựa chọn thuốc chống trầm cảm. Ngay cả khi bệnh nhân có kết quả mức chuyển hóa bình thường thì họ vẫn có thể cần phải thử các loại thuốc chống trầm cảm khác nhau và các liều lượng khác nhau để xác định loại nào phù hợp nhất.
• Một số công ty bảo hiểm không chi trả cho chi phí cho các xét nghiệm này.

Mặc dù có những hạn chế nhưng một số bác sĩ vẫn sử dụng xét nghiệm CYP450 và cho rằng chúng hữu ích. Tuy nhiên, những xét nghiệm này không phải là cách duy nhất để xác định loại thuốc chống trầm cảm nào cần thử. Chúng chỉ là một công cụ để xác định những dấu hiệu ban đầu. Thử thuốc chống trầm cảm dựa trên tiền sử bệnh và các triệu chứng vẫn là phương pháp tiêu chuẩn để xác định loại thuốc tốt cho nhu cầu của bệnh nhân.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org