Xét nghiệm gen trong việc điều trị bệnh nhân sau ghép thận

Bài viết được viết bởi Tiến sĩ Lý Thị Thanh Hà - Trung tâm công nghệ cao Vinmec

Ghép thận là việc lấy một quả thận của người khỏe mạnh hoặc một quả thận còn tốt của người đã bị chết não để ghép vào bụng (thực chất là ngoài ổ bụng vì thận ghép ở ngoài màng bụng).

Nguồn thận để ghép có thể từ người sống cho thận hoặc từ người đã bị chết não. Người chết não có lấy được thận để ghép hay không do những hội đồng chuyên môn của bệnh viện sẽ quyết định. Hiện nay ở nước ta hầu hết bệnh nhân được ghép thận từ người cho cùng huyết thống.

Kết quả của bệnh nhân sau ghép nói chung và ghép thận nói riêng phụ thuộc rất nhiều vào phác đồ sử dụng thuốc ức chế miễn dịch. Một trong số những thuốc ức chế miễn dịch được sử dụng phổ biến là Tacrolimus. Sự chuyển hoá Tacrolimus xảy ra ở gan và ruột thông qua hoạt động của enzyme CYP3A4 và CYP3A5.

Trong đó, CYP3A5 là một chất xúc tác hiệu quả hơn trong việc chuyển hoá Tacrolimus so với CYP3A4. Khả năng chuyển hoá thuốc của enzyme CYP3A5 phụ thuộc vào tính đa hình trên gen CYP3A5. Các biến đổi đa hình trên gen này phần lớn là đột biến đơn nucleotide và có thể xảy ra ở nhiều vị trí trên gen. Đến nay, có 9 biến đổi đơn nucleotide (polymorphism) trên gen CYP3A5 được tìm thấy và các alen này được kí hiệu từ *1 đến *9, chúng tạo thành 25 loại biến đổi đa hình trên gen CYP3A5. Việc xác định được kiểu alen của các biến dị này bằng xét nghiệm Gen mang lại hiệu quả rất lớn đến phác đồ điều trị cho bệnh nhân sau ghép.

Tuỳ thuộc vào kiểu alen liều thuốc ức chế miễn dịch đầu tiên sẽ được điều chỉnh để nồng độ thuốc sẽ đạt được đến nồng độ cần thiết duy trì trong máu nhanh nhất, giảm nguy cơ loại thải ghép đồng thời không gây tính độc cho bệnh nhân. Nồng độ thuốc ban đầu có thể tăng 1,5-2 lần so với nồng độ bình thường nếu mang kiểu alen làm tăng mức độ chuyển hoá thuốc ức chế miễn dịch.

Theo các nghiên cứu đã được công bố thì tần suất kiểu gen CYP 3A5 khác nhau giữa các dân tộc. Với CYP3A5*1/*1 nhiều nhất ở chủng tộc người da đen và các nước châu Á, trong khi đó CYP3A5*3/*3 xuất hiện nhiều nhất ở người da trắng các nước Âu, Mỹ.

Như vậy, việc xác định kiểu gen CYP3A5 ở bệnh nhân ghép thận mang lại hiệu quả quan trọng trong việc xác định liều Tacrolimus khởi đầu cho bệnh nhân, ngoài việc rút ngắn thời gian để đạt nồng độ đáy trong máu mà còn giảm nguy cơ thải ghép.

Hiện nay, xét nghiệm này đang được thực hiện tại Khối Di truyền y học, Trung tâm công nghệ cao. Thời gian trả kết quả sau 3-7 ngày.