Vai trò của hồi phục sớm sau phẫu thuật (ERAS) đối với các ca mổ phức tạp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Hồ Quốc Tuấn - Bác Sĩ Gây mê hồi sức - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang. Bác sĩ Quốc Tuấn đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Gây mê - hồi sức.

Phục hồi sớm sau phẫu thuật ERAS là phương pháp chăm sóc bệnh nhân trước, trong và sau quá trình phẫu thuật với sự phối hợp đa chuyên khoa. Nhờ đó, bệnh nhân được giảm đau hiệu quả, sớm hồi phục sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.

ERAS là từ viết tắt của Enhanced Recovery After Surgery (Chương trình chăm sóc phục hồi sớm sau phẫu thuật) là các phương pháp chăm sóc bệnh nhân trước, trong và sau phẫu thuật. Bệnh nhân được tư vấn cụ thể về ERAS trước phẫu thuật để yên tâm tham gia vào tiến trình điều trị và chăm sóc hậu phẫu. Người bệnh sẽ được tối ưu dinh dưỡng, được áp dụng phác đồ gây mê - giảm đau chuẩn.

Mục tiêu của phương pháp phục hồi sớm sau phẫu thuật ERAS là giảm thời gian nằm viện, nâng cao chất lượng điều trị, giảm chi phí và giảm tỷ lệ biến chứng cho người bệnh bằng cách duy trì chức năng của các cơ quan trước phẫu thuật và giảm phản ứng với stress, viêm, tăng miễn dịch sau phẫu thuật.

ERAS phải có sự tham gia tích cực của nhiều chuyên khoa như: Nội khoa, ngoại khoa, tim mạch, dinh dưỡng, phục hồi chức năng, hô hấp - thở máy và gây mê hồi sức phải đóng vai trò hạt nhân. Áp dụng ERAS giúp giảm 30% thời gian chăm sóc và giảm tới 50% biến chứng sau phẫu thuật.

2.1 Trước phẫu thuật

• Tư vấn trước khi bệnh nhân nhập viện;
• Truyền dịch và carbohydrate;
• Không nhịn ăn quá lâu;
• Không hoặc chọn lọc chuẩn bị ruột (thụt tháo);
• Dùng kháng sinh dự phòng;
• Sự phòng huyết khối;
• Không sử dụng thuốc trước mổ.

2.2 Trong phẫu thuật

• Sử dụng thuốc mê tác động ngắn;
• Gây mê hoặc gây tê ngoài màng cứng đoạn tủy ngực;
• Không dẫn lưu;
• Tránh quá tải nước - điện giải;
• Duy trì thân nhiệt: Giữ ấm cơ thể hoặc giữ ấm bằng truyền dịch.

2.3 Sau phẫu thuật

• Gây tê ngoài màng cứng đoạn ngực;
• Không sử dụng ống thông dạ dày;
• Chống buồn nôn, nôn ói;
• Tránh quá tải nước - điện giải;
• Rút catheter sớm;
• Dinh dưỡng qua đường miệng sớm;
• Giảm đau Non-opioid/NSAIDs đường uống;
• Vận động sớm;
• kích thích nhu động ruột;
• Kiểm qua sự tuân thủ của bệnh nhân với phác đồ điều trị và kết quả điều trị.

Hiện phương pháp hồi phục sớm sau phẫu thuật ERAS đã được áp dụng trong phẫu thuật đại trực tràng, phẫu thuật dạ dày, phẫu thuật phụ khoa, phẫu thuật tiết niệu, phẫu thuật tụy, phẫu thuật gan mật, phẫu thuật đầu - cổ, phẫu thuật giảm béo,... Vai trò của phương pháp này đối với các ca phẫu thuật là:

• Phẫu thuật đại trực tràng: Bệnh nhân không cần phải nhịn ăn, không cần thụt tháo, khi mổ không đặt dẫn lưu, truyền dịch tối ưu để tránh rối loạn nước - điện giải, giảm đau không dùng morphin, chỉ dùng 1 liều kháng sinh dự phòng để tránh tác dụng phụ. Sau mổ, trong ngày bệnh nhân uống nước, sữa, ăn mềm, ngồi dậy sau 2 giờ. Ngày đầu tiên sau mổ bệnh nhân có thể bỏ dịch truyền và ăn thô, tập đi lại sau 6 giờ. ERAS giúp giảm tỷ lệ biến chứng, rút ngắn thời gian nằm viện và giảm nguy cơ tái nhập viện;
• Phẫu thuật cắt gan: Giảm tỷ lệ biến chứng, giảm thời gian nằm viện và rút ngắn thời gian xì hơi sau mổ;
• Phẫu thuật bụng ngoài đại trực tràng: Rút ngắn 2,5 ngày trong tổng thời gian nằm viện, giảm 0,8 ngày thời gian xì hơi sau phẫu thuật, giảm tỷ lệ biến chứng chung và giảm chi phí điều trị;

Hiện Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đang triển khai phương pháp phục hồi sớm sau phẫu thuật ERAS cho bệnh nhân. Tại Vinmec, ERAS có sự phối hợp của nhiều Khoa/phòng: Gây mê hồi sức, Dinh dưỡng, Phục hồi chức năng, Dược lâm sàng Phẫu thuật và Chăm sóc điều dưỡng với các nhân viên y tế có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm.

Tại Vinmec, phương pháp ERAS được áp dụng cho các loại phẫu thuật như:

• Phẫu thuật mổ tim hở: Áp dụng kỹ thuật giảm đau gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP) dưới hướng dẫn của siêu âm, giúp giảm đau sau phẫu thuật, không gây biến chứng, rút ngắn thời gian hồi sức tích cực;
• Sinh mổ: Gây tê thần kinh bằng máy siêu âm, không sử dụng morphin để giảm đau sau mổ ngay cả khi sản phụ vận động hay chăm sóc bé, vệ sinh cơ thể,... Ngoài ra, sản phụ còn có thể được gây tê cơ vuông thắt lưng ở 2 bên và gây tê ngoài màng cứng để giúp sản phụ sinh con thuận lợi, không đau đớn, khó chịu, nhanh chóng phục hồi sức khỏe sau phẫu thuật, nhu động ruột sớm trở lại bình thường, không bị đau mãn tính sau mổ;
• Phẫu thuật ung thư: Áp dụng kỹ thuật phẫu thuật nội soi bằng robot, hạn chế sang chấn nên ít gây đau, có tính thẩm mỹ cao, giảm nhu cầu dùng thuốc giảm đau sau phẫu thuật, rút ngắn đáng kể thời gian nằm viện, đem lại sự hài lòng cho bệnh nhân.

Tại Vinmec, hầu hết bệnh nhân điều trị ERAS được ra viện sau 3 - 5 ngày sau phẫu thuật thay vì phải nằm viện từ 7 - 10 ngày như trước. Tỷ lệ biến chứng giảm, rút ngắn thời gian nằm hồi sức tích cực, tỷ lệ tái nhập viện thấp và giảm chi phí khám chữa bệnh,... chính là những lợi ích không thể bỏ qua khi lựa chọn chương trình hồi phục sớm sau phẫu thuật.