Nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa ung thư vòm hầu

Bài viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Thuyên - Bác sĩ Giải phẫu bệnh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Ung thư vòm hầu là một loại ung thư vùng hầu họng nguy hiểm. Bệnh có nguy cơ tử vong cao nếu phát hiện ở giai đoạn muộn. Vậy đâu là nguyên nhân và yếu tố gây bệnh?

Yếu tố nguy cơ là bất cứ điều gì làm tăng khả năng mắc bệnh như ung thư. Các ung thư khác nhau có các nguy cơ khác nhau. Một số yếu tố nguy cơ như hút thuốc hoặc chế độ ăn uống có thể thay đổi được. Một số khác như tuổi hoặc tiền sử gia đình, không thể thay đổi.

Tuy nhiên, các yếu tố nguy cơ không nói lên tất cả, có một yếu tố nguy cơ hoặc thậm chí nhiều, không có nghĩa là bạn sẽ mắc bệnh. Và nhiều người mắc bệnh có thể có ít hoặc không có yếu tố nguy cơ nào.

Các nhà khoa học đã tìm thấy các yếu tố nguy cơ khiến một người có nhiều khả năng phát triển ung thư vòm hầu (NPC-nasopharyngeal cancer), bao gồm:

• Giới tính
• Chủng tộc và nơi sinh sống
• Chế độ ăn
• Nhiễm vi-rút Epstein-Barr (EBV)
• Tiền sử gia đình
• Hút thuốc, rượu và một số phơi nhiễm tại nơi làm việc.

1.1. Giới tính

Ung thư vòm hầu thường gặp ở nam giới với tỷ lệ gấp đôi so với nữ.

1.2. Chủng tộc và nơi sinh sống

Ung thư vòm mũi họng hay gặp nhất ở miền nam Trung Quốc (bao gồm Hồng Kông), Singapore, Việt Nam, Malaysia và Philippines và cũng khá phổ biến ở Tây Bắc Canada và Greenland.

1.3.Chế độ ăn

Những người sống ở một số vùng Châu Á, Bắc Phi và Bắc Cực nơi thường gặp ung thư vòm hầu, thường có chế độ ăn nhiều cá và thịt chứa hàm lượng muối cao. Ngược lại, một số nghiên cứu cho rằng chế độ ăn nhiều hạt, đậu, trái cây và rau quả và giảm các sản phẩm từ sữa và thịt có thể giúp giảm nguy cơ.

1.4. Nhiễm virus Epstein-Barr

Hầu như tất cả các tế bào ung thư vòm hầu đều chứa các phần của virus Epstein-Barr (EBV) và hầu hết những người mắc bệnh đều có bằng chứng nhiễm EBV máu. Tỉ lệ nhiễm EBV trong cộng đồng cao và thường từ thời thơ ấu.

Mối tương quan giữa nhiễm EBV và NPC rất phức tạp và chưa được hiểu rõ. Chỉ nhiễm EBV là không đủ để gây ra NPC, vì nhiễm virus này rất phổ biến và ung thư vòm hầu hiếm hơn. Các yếu tố khác như gen, có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với EBV. Do đó có thể ảnh hưởng đến cách EBV góp phần vào sự phát triển của NPC.

1.5. Tiền sử gia đình

Các thành viên khác trong gia đình của người bị ung thư vòm hầu có nhiều khả năng mắc ung thư này. Các nghiên cứu chứ chứng minh được yếu tố này có phải do gen di truyền, các yếu tố môi trường chung (như cùng chế độ ăn uống hoặc khu vực sinh sống) hoặc kết hợp của các yếu tố này.

1.6. Các yếu tố nguy cơ khác

• Sử dụng thuốc lá và rượu: Hầu hết các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hút thuốc có thể góp phần vào sự phát triển của NPC, đặc biệt là loại sừng hóa. Một số nghiên cứu cũng cho thấy mối liên quan giữa uống nhiều rượu và ung thư vòm hầu.
• Phơi nhiễm ở nơi làm việc: Một số nghiên cứu cho rằng việc tiếp xúc với formaldehyd tại nơi làm việc làm tăng nguy cơ NPC. Tuy nhiên, không phải tất cả các nghiên cứu đã chứng minh điều này và mối liên quan này không rõ ràng.

Nguyên nhân chính xác của hầu hết các trường hợp ung thư vòm hầu (NPC) chưa được rõ. Nhưng các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng nó có liên quan đến chế độ ăn uống, nhiễm trùng và các đặc điểm di truyền.

Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu cách virus Epstein-Barr (EBV) có thể khiến các tế bào trong vòm hầu trở thành ung thư. Trong một số trường hợp, các mảnh DNA của EBV trộn lẫn với DNA của các tế bào trong vòm hầu.

Một số gen chứa các hướng dẫn kiểm soát khi các tế bào phát triển và phân chia thành các tế bào mới. Các virus như EBV cũng chứa DNA. Khi một tế bào bị nhiễm virus, DNA virus có thể trộn lẫn với DNA người bình thường. Sau đó, DNA EBV có thể hướng dẫn các tế bào của vòm hầu phân chia và phát triển một cách bất thường. Tuy nhiên, nhiễm EBV hiếm khi dẫn đến NPC, vì vậy các yếu tố khác có thể đóng vai trò trong việc có gây ung thư hay không.

Ví dụ, ăn chế độ ăn cá và thịt chứa nhiều muối dường như làm tăng khả năng EBV gây ra NPC. Các nghiên cứu cho thấy thực phẩm được bảo quản theo cách này có thể tạo ra các hóa chất có thể làm hỏng DNA. DNA bị hỏng sau đó làm thay đổi khả năng tế bào trong việc kiểm soát sự tăng trưởng và sao chép.

Hầu hết những người mắc ung thư vòm hầu (NPC) không có yếu tố nguy cơ nào có thể kiểm soát được, vì vậy việc ngăn chặn ung thư là không thể.

Các mối liên hệ có thể có với thuốc lá và sử dụng nhiều rượu nặng vẫn chưa rõ ràng, vì vậy chúng tôi không biết nếu tránh những điều này có thể làm giảm nguy cơ NPC hay không. Tuy nhiên, cả việc sử dụng thuốc lá và rượu rõ ràng có liên quan đến nhiều bệnh ung thư, cũng như các vấn đề sức khỏe khác, vì vậy tránh sử dụng chúng thường mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Nhiễm EBV đã chứng minh có liên quan với NPC. Các nhà khoa học đang cố gắng tạo ra một loại vắc-xin EBV, nhưng tại thời điểm này không có cách nào để ngăn ngừa nhiễm trùng này.

Bởi vì một số loại thực phẩm có liên quan đến nguy cơ NPC, việc giảm hoặc không ăn một số loại thực phẩm có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh. Các yếu tố khác như di truyền, cũng có khả năng đóng một phần vai trò mắc bệnh.

Hiện nay các bệnh ung thư, ung thư vòm mũi họng, ung thư vòm họng giai đoạn cuối đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa. Do đó, việc chủ động thực hiện tầm soát ung thư vòm họng cũng như khám sức khỏe định kỳ vốn là điều hết sức quan trọng giúp kéo dài tuổi thọ và giảm chi phí điều trị cho chính bệnh nhân.

Với sự đầu tư đồng bộ về máy móc, trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ bác sĩ, chuyên gia đến từ trong và ngoài nước, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các dịch vụ khám chuyên sâu giúp phát hiện sớm ung thư vòm họng, hạ họng, thanh quản được tốt.

Việc thăm khám trên được được khuyến khích áp dụng cho mọi đối tượng trên 30 tuổi cũng như khách hàng có nhu cầu khám định kỳ để sàng lọc ung thư và người có các triệu chứng nghi ngờ. Với chất lượng dịch vụ và y tế chuyên sâu, hiện Vinmec đã và đang trở thành một địa chỉ uy tín trong sàng lọc ung thư vòm họng mà bạn hoàn toàn có thể tin tưởng.

Bài viết tham khảo nguồn: Hiệp hội ung thư Hoa kỳ