Trẻ sinh non tiêm vắc-xin khi nào? Cần lưu ý điều gì sau tiêm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Quách Nguyễn Thu Thủy - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

So với trẻ sinh đủ tháng, trẻ sinh non có sức khỏe yếu hơn nên nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm cũng cao hơn. Do vậy, tiêm vắc-xin cho trẻ sinh non là việc rất quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh của trẻ.

Theo các chuyên gia, trẻ sinh non thường có cân nặng thấp hơn và sức đề kháng kém hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Vì vậy, nguy cơ trẻ mắc các bệnh truyền nhiễm sẽ cao hơn so với những trẻ sinh đủ tháng và có thể được ngừa được bằng vắc-xin. Do vậy, việc bảo vệ trẻ sinh non là vô cùng cần thiết và việc tiêm phòng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh của trẻ.

Nhờ có vắc-xin, mỗi năm trên thế giới có 2 - 3 triệu trẻ em được bảo vệ khỏi những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với nguy cơ tử vong cao. Vắc-xin cũng góp phần quan trọng trong việc giảm tỷ lệ tử vong cho những trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu. Dù vậy, nhiều phụ huynh có quan niệm rằng không nên tiêm chủng sớm cho trẻ sinh non vì sợ rằng bé quá yếu ớt, không chịu được các phản ứng phụ của vắc-xin. Tuy nhiên, đây là quan niệm sai lầm vì theo Tổ chức Y tế Thế giới, đối với trẻ sinh non, nhẹ cân khi sinh thì việc tiêm chủng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho trẻ.

Đặc biệt, vắc-xin còn phát huy tác dụng vượt trội đối với trẻ sinh non. Nhiều trường hợp các em bé sinh non được nuôi dưỡng trong lồng ấp có thể cần thêm một số liều vắc-xin tăng cường để bảo vệ sức khỏe về lâu dài. Đồng thời, việc tiêm vắc-xin cho trẻ sinh non đều an toàn, giảm nguy cơ mắc phải các tác dụng phụ so với trẻ được sinh đủ tháng.

Theo quy định, trẻ em được tiêm theo độ tuổi tính từ ngày sinh. Với trẻ sinh non vẫn có khả năng đáp ứng tốt với vắc-xin để sản xuất kháng thể đối với những bệnh mà bé được chủng ngừa. Do vậy, dù ở một số cột mốc khác trẻ có thể phát triển chậm hơn so với trẻ sinh đủ tháng nhưng việc chủng ngừa vẫn nên thực hiện cho bé ở đúng thời điểm.

Bên cạnh đó, cũng có những khuyến cáo đặc biệt về thời điểm tiêm chủng cho trẻ sinh non. Cụ thể, với trẻ sinh đủ tháng, các mũi viêm gan B, ho gà, uốn ván, bạch hầu, bại liệt và viêm màng não mủ do Hib được tiêm khi trẻ được 2 tháng tuổi. Còn với trẻ sinh non, các mũi trên được tiêm khi trẻ đạt trên 4,5kg. Với trẻ sinh non, phụ huynh cần chú ý tới cân nặng của bé, tuân thủ đúng lịch tiêm theo chỉ định của bác sĩ.

Có một số trường hợp cần hoãn tiêm chủng cho trẻ sinh non. Đó là khi:

• Trẻ có biểu hiện phản ứng nghiêm trọng hoặc sốc phản vệ với các liều thuốc chủng ngừa trước đó hoặc với kháng sinh (neomycin, streptomycin hoặc polymyxin);
• Hệ miễn dịch của bé đang bị ức chế do đang điều trị ung thư, ghép tạng hoặc trẻ đang bị sốt, mắc các bệnh nhiễm trùng.

3. Các loại vắc-xin cần tiêm cho trẻ sinh non

• Vắc-xin viêm gan B: Việc tiêm ngừa vắc-xin viêm gan B cho trẻ được thực hiện gồm 3 mũi, mũi đầu tiên tiêm ngay sau khi sinh. Nếu mẹ của trẻ sinh non bị nhiễm viêm gan B thì trẻ sẽ tiêm phòng ngay sau khi sinh để phòng ngừa nguy cơ lây truyền bệnh. Tuy nhiên, với những trẻ có cân nặng sơ sinh dưới 2kg thì vắc-xin viêm gan B sẽ không hoạt động tốt. Do vậy, cần trì hoãn tiêm vắc-xin viêm gan B cho tới khi trẻ đạt trọng lượng quy định. Mặt khác, trẻ vẫn được tiêm phòng vắc-xin thụ động ngay sau khi sinh và mũi tiêm này không tính vào lịch tiêm phòng. Với những trẻ sinh non có mẹ không bị nhiễm viêm gan B thì sẽ được tiêm ngừa lần đầu tiên khi xuất viện hoặc khi bé đạt cân nặng 2kg, hoặc tới 1 tháng tuổi (tùy điều kiện nào tới trước);
• Vắc-xin lao (BCG): Được tiêm chủng trong tháng đầu tiên của trẻ. Tuy nhiên, vắc-xin lao sẽ không hoạt động tốt nếu trẻ sinh sớm trước 34 tuần. Do đó, trẻ phải đợi tới khi đạt đúng tuổi thai quy định để thực hiện tiêm vắc-xin lao

• Uống rotavirus để đề phòng tiêu chảy cấp ở trẻ em với liều đầu tiên phải được thực hiện cho những bé khỏe mạnh từ 6 - 14 tuần tuổi. Những trẻ sinh non khỏe mạnh từ 32 tuần tuổi trở lên nên được uống ngừa kịp thời. Nhóm trẻ sinh trước 32 tuần hoặc những trẻ sinh cực non thì thời gian uống sẽ chậm hơn, có thể trì hoãn đến khi đạt được độ tuổi quy định hay tùy thuộc vào tình trạng và sức khỏe của trẻ.
• Các loại vắc-xin khác: Gồm vắc-xin ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, Hib, viêm não do phế cầu,... có thể được tiêm theo lịch thông thường dựa trên tuổi sinh quy định của bé. Trẻ sinh non và sinh đủ tháng không có nhiều sự khác biệt về các phản ứng phụ khi tiêm vắc-xin. Tuy nhiên, vắc-xin có thể không đạt hiệu quả như mong muốn nếu cân nặng của bé quá thấp. Do vậy, việc tiêm phòng có thể trì hoãn cho tới khi bé được 4,5kg.

Sau khi được tiêm chủng, trẻ có thể gặp một số phản ứng nhẹ. Vì vậy, sau tiêm cha mẹ cần cho bé ở lại chỗ tiêm khoảng 30 phút để theo dõi rồi mới đưa trẻ về nhà. Sau khi về nhà, cha mẹ cần theo dõi sức khỏe trẻ sau tiêm, nếu có dấu hiệu bất thường thì đưa đi khám ngay để được xử trí kịp thời.

Một số tác dụng phụ gặp ở trẻ (kể cả trẻ sinh non và trẻ sinh đủ tháng) sau khi tiêm phòng là:

• Đỏ da và sưng tấy nhẹ tại vị trí tiêm;
• Sốt nhẹ, quấy khóc.

Khi bé có những dấu hiệu này, cha mẹ có thể cho bé bú thêm sữa, lau mát cho bé và không quấn hoặc mặc quá nhiều quần áo cho trẻ. Ngoài ra, có thể dùng thêm thuốc hạ sốt paracetamol với liều lượng phù hợp theo cân nặng của bé nếu trẻ sốt trên 38,5°C. Khi dùng thuốc cho bé cần có sự chỉ định của bác sĩ.

Trường hợp trẻ bị sốt cao, không thuyên giảm dù đã dùng thuốc, sốt nhiều ngày hoặc quấy khóc nhiều, ít bú hoặc bỏ bú, li bì, tím tái, thở co kéo,... thì cha mẹ nên nhanh chóng đưa trẻ tới cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Cha mẹ cần chú ý về thời điểm tiêm chủng của trẻ sinh non để đưa trẻ đi tiêm đúng thời điểm, đảm bảo cho việc bảo vệ toàn diện cho sức khỏe của bé.