Vắc-xin phòng viêm gan B Engerix: Công dụng, liều dùng, tác dụng phụ

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Đoàn Ngọc Quỳnh - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Viêm gan B là bệnh phổ biến toàn cầu do virus viêm gan B (HBV) gây ra. Viêm gan B là căn bệnh có khả năng lây truyền rất cao, có thể diễn biến cấp tính hoặc mãn tính và có hậu quả cuối cùng là xơ gan hoặc ung thư gan. Bệnh có con đường lây truyền giữa người sang người qua tiếp xúc với máu và dịch tiết. Cách phòng ngừa chủ động là tiêm vắc-xin viêm gan B. Trong đó, chế phẩm Engerix-B là một trong những loại vắc-xin chất lượng cao và ổn định, được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

Vắc-xin viêm gan B Engerix-B dành cho người là loại vắc-xin được sử dụng để giúp ngăn ngừa mắc phải bệnh viêm gan do virus nhóm B ở người.

Vắc-xin này hoạt động bằng cách cho một người khỏe mạnh tiếp xúc với một lượng nhỏ kháng nguyên bề mặt của virus, khiến cơ thể phản ứng tạo kháng thể miễn dịch với bệnh. Theo đó, vắc-xin này hoàn toàn không có ý nghĩa trong việc điều trị nhiễm trùng đã mắc phải hay đang hoạt động.

Đồng thời, cần lưu ý rằng, tương tự bất kỳ loại vắc-xin nào khác, vắc-xin viêm gan B Engerix-B có thể không cung cấp được sự bảo vệ tuyệt đối khỏi khả năng mắc bệnh cho mọi cá nhân.

Engerix-B có bản chất là các phân tử protein trên bề mặt virus ái tính với tế bào gan nhóm B gây viêm gan B. Sản phẩm này khi đưa vào cơ thể sẽ đóng vai trò như kháng nguyên (HbsAg), kích thích hệ miễn dịch sản xuất các kháng thể đặc hiệu chống lại kháng nguyên này (anti-HBs).

Miễn dịch chống lại viêm gan B được chủ động tạo ra chỉ cần với nồng độ kháng thể anti-HBs từ trên 10 IU/L được cho là có ý nghĩa tương quan với sự bảo vệ lâu dài chống nhiễm virus viêm gan B.

Sự bảo vệ về mặt huyết thanh sau khi tiêm phòng bằng vắc-xin có sự khởi đầu tương đối chậm hơn so với mắc bệnh trực tiếp tuy nhiên giá trị bảo vệ kéo dài nhiều năm với nồng độ kháng thể duy trì trong máu khá cao. Tuy vậy, số lượng kháng thể sẽ giảm dần, việc theo dõi định kì và tiêm nhắc lại là cần thiết nhằm đạt được sự bảo vệ khỏi lây nhiễm lâu dài.

Engerix-B được chỉ định tiêm chủng chủ động ở mọi trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, thanh thiếu niên chưa được tiêm chủng nhằm chống nhiễm virus viêm gan B và cả ở những người lớn có nguy cơ cao.

Các nhóm đối tượng đã được xác định tăng nguy cơ nhiễm HBV bao gồm:

• Trẻ sơ sinh có mẹ mang mầm bệnh (HBsAg dương tính).
• Những người được chỉ định điều trị dự phòng sau phơi nhiễm đối với bệnh viêm gan B.
• Tiếp xúc trong gia đình, quan hệ tình dục với người viêm gan B cấp tính, mạn tính và người lành mang bệnh.
• Tiêm chích ma túy.
• Bệnh nhân chạy thận nhân tạo, người nhiễm HIV và người lớn bị ức chế miễn dịch khác.
• Bệnh nhân cần nhận một số loại chế phẩm máu, đặc biệt là bệnh nhân bị rối loạn đông máu.
• Bệnh nhân mắc bệnh gan mạn tính và/hoặc viêm gan C.
• Người nhận ghép gan.
• Nhân viên của các cơ sở, trung tâm có cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế.
• Nhân viên xăm người và xỏ khuyên hoặc xử lý máu, mô người, ướp xác.
• Cá nhân nhận con nuôi từ nước ngoài. Những trẻ này nên được xét nghiệm viêm gan B và nếu HBsAg dương tính, các thành viên của gia đình nuôi nhận nên được tiêm phòng.
• Cảnh sát, thành viên của lực lượng vũ trang và nhân viên dịch vụ khẩn cấp, tùy thuộc vào các rủi ro tiếp xúc với nhiệm vụ được giao.
• Cư trú dài hạn đến các khu vực có độ lưu hành bệnh cao

• Không tiêm Engerix-B cho những đối tượng được biết là quá mẫn cảm với một trong các thành phần của vắc-xin hoặc những đối tượng có biểu hiện mẫn cảm với vắc-xin ở lần tiêm trước.
• Nhiễm HIV không được xem là chống chỉ định đối với việc chủng ngừa viêm gan B.
• Do thời gian ủ bệnh của bệnh viêm gan B dài, có thể cơ thể đã có sẵn virus mà không biết và đi tiêm vắc-xin thì vắc-xin sẽ không thể ngăn ngừa được sự lây nhiễm virus.
• Vắc-xin không có tác dụng phòng ngừa các lây nhiễm viêm gan A, C và viêm gan E.
• Những bệnh nhân suy thận bao gồm bệnh nhân thẩm phân máu, nhiễm HIV, và những người bị suy giảm hệ thống miễn dịch có thể không đạt được các hiệu giá kháng thể HBs đầy đủ sau các phác đồ tiêm chủng cơ bản do đó cần tiêm thêm các liều bổ sung cho các bệnh nhân này.
• Hoãn tiêm Engerix B đối với các đối tượng đang sốt cao cấp tính. Tuy nhiên không chống chỉ định tiêm chủng với các trường hợp có biểu hiện nhiễm khuẩn nhẹ.
• Vắc-xin Engerix-B tuyệt đối không được dùng đường tiêm tĩnh mạch. Như với tất cả các loại vắc-xin tiêm phòng nói chung, việc sử dụng Engerix-B cần thực hiện tại các cơ sở y tế đã được trang bị đủ điều kiện y tế, ứng cứu điều trị thích hợp và dưới sự giám sát của chuyên gia lĩnh vực y tế dự phòng nhằm giảm thiểu nguy cơ phản ứng phản vệ sau khi dùng vắc-xin.

Engerix-B được sản xuất dưới hai dạng chế phẩm thích hợp cho từng đối tượng:

• Engerix-B 10mcg/0.5mL (ENGERIX-B 10 μg): dùng cho trẻ em và người lớn đến 19 tuổi
• Engerix-B 20mcg/mL (ENGERIX-B 20 μg): dùng cho người từ 20 tuổi trở lên

Phác đồ các liều dùng phổ biến: có thể lựa chọn 1 trong 3 cách tiêm sau:

Cách 1: Hiệu giá kháng thể đạt nhanh, phác đồ 0-1-2-12

• Mũi 1: Lần đầu đến tiêm. (Với trẻ sơ sinh là tháng đầu tiên sau khi sinh)
• Mũi 2: Sau mũi 1 một tháng.
• Mũi 3: Sau mũi 2 một tháng.
• Mũi 4: Sau mũi 3 một năm.

Cách 2: Hiệu giá kháng thể đạt cao sau 3 mũi tiêm, phác đồ 0-1-6

• Mũi 1: Lần đầu đến tiêm. (Với trẻ sơ sinh là tháng đầu tiên sau khi sinh)
• Mũi 2: Sau mũi 1 một tháng.
• Mũi 3: Sau mũi 2 năm tháng.

Cách 3 - Lịch chủng ngừa nhanh: Dành cho các đối tượng cần hiệu quả bảo vệ nhanh (bị đâm phải kim tiêm nghi ngờ nhiễm virus viêm gan B; hoặc chuẩn bị đi vào vùng có tỷ lệ mắc bệnh viêm gan B cao...)

• Mũi 1: Thực hiện lần đầu đến tiêm.
• Mũi 2: Sau khi tiêm mũi 1 được 07 ngày.
• Mũi 3: Sau khi tiêm mũi 2 được 21 ngày.

Các tác dụng phụ nghi ngờ sau khi tiêm Engerix-B đã được báo cáo với các tỷ lệ thường gặp như sau:

Từ trên 10%:

• Đau (10-29%)
• Ngứa (10-29%)
• Viêm da (10-29%)
• Đốt (10-29%)
• Hạch (10-29%)
• Mệt mỏi (15%)
• Nhức đầu (15%)
• Sốt (15%)
• Chóng mặt (15%)

Dưới 10%:

• Nhạy cảm ánh sáng
• Mất ngủ
• Cáu gắt
• Đau khớp
• Táo bón
• Ngứa
• Hội chứng giống Lupus
• Viêm hạch bạch huyết
• Nhịp tim nhanh

Nước ta là nơi có dịch tễ của viêm gan B trên bản đồ thế giới, nguy cơ mắc virus khi tiếp xúc máu và dịch tiết của người viêm gan B, nhất là người không có triệu chứng và chưa từng phát hiện bệnh là khó lường trước, việc chủ động đề phòng là thực sự quan trọng, nhất là cho các đối tượng có nguy cơ phơi nhiễm cao.