Phình động mạch não: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Vỡ phình động mạch não là nguyên nhân thường gặp trong đột quỵ chảy máu não ở người trẻ tuổi. Vỡ mình mạch não hay gây xuất huyết dưới nhện –biến cố có tỉ lệ tử vong cao. Trung bình 10% bệnh nhân xuất huyết dưới nhện chết trước khi vào viện, 25% chết trong vòng 24h, xấp xỉ 45% chết trong vòng 30 ngày.

Nguyên nhân phình động mạch não hiện vẫn còn chưa được biết

Hầu hết phình động mạch não không có triệu chứng, thường chỉ phát hiện tình cờ hoặc khi đã có biến chứng vỡ phình

Một số dấu hiệu phình động mạch não có thể gặp:

• Đau đầu

• Giảm thị lực

• Liệt dây thần kinh sọ (đặc biệt là liệt dây số III gây lác, nhìn đôi), do khối phình chèn ép

• Triệu chứng của phình động mạch não vỡ:

• Đau đầu rất dữ dội đột ngột

• Nôn, buồn nôn

• Gáy cứng

• Có thể suy giảm ý thức, hôn mê

• Một số có thể gây các triệu chứng thần kinh khu trú từ nhẹ đến liệt nặng

• Động kinh thường hiếm gặp

• Đột tử: 10-15% bệnh nhân chết trước khi đến viện

Các yếu tố về gen: Một số bệnh di truyền làm tăng nguy cơ phình động mạch não như

• Bệnh mô liên kết ví dụ hội chứng Ehler- Danlos

• Bệnh thận đa nang

• Cường Aldosteron có tính chất gia đình typ 1

• Hội chứng Moyamoya

• Gia đình có người mắc bệnh

Ngoài ra, các đối tượng sau cũng có nguy cơ mắc bệnh phình động mạch não:

• Tăng huyết áp

• Hút thuốc lá

• Thiếu hụt estrogen ở nữ: thường sau mãn kinh, làm giảm collagen ở mô, tăng nguy cơ phình mạch não

• Hẹp eo động mạch chủ

Các biện pháp có thể phòng ngừa khá ít và hạn chế

• Bỏ thuốc lá

• Kiểm soát tốt huyết áp dựa trên chế độ ăn lành mạnh và uống thuốc đều đặn

• Chụp cắt lớp vi tính mạch não (có tiêm thuốc cản quang): có thể xác định được khá chính xác vị trí, kích thước túi phình từ đó quyết định can thiệp, phẫu thuật

• Chụp cộng hưởng từ não mạch não (MRI): tương tự như chụp cắt lớp vi tính mạch não, nhược điểm là thời gian chụp lâu và đắt tiền hơn

• Chụp cắt lớp vi tính: trong những trường hợp nghi ngờ xuất huyết do vỡ phình có thể chỉ cần chụp cắt lớp vi tính thường quy là có thể phát hiện được

• Chọc dịch não tủy: những trường hợp nghi ngờ cao mà phim chụp không rõ ràng, có thể phải chọc dịch não tủy làm xét nghiệm. Dịch não tủy có màu hồng (máu), ba ống liên tiếp không đông.

Có hai biện pháp điều trị phình động mạch não chủ yếu hiện nay là can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật. Với biện pháp phẫu thuật, phẫu thuật viên sẽ mở sọ, dùng một dụng cụ (gọi là clip) để kẹp cổ túi phình. Với can thiệp nội mạch, bác sĩ can thiệp sẽ đưa một vật liệu bằng platinum (gọi là coil) vào lòng của túi phình để gây huyết khối tại túi phình

Đối với phình mạch não chưa vỡ không triệu chứng: khuyến cáo can thiệp/phẫu thuật khi kích thước túi phình >7-10mm. Can thiệp nội mạch là biện pháp ít xâm lấn hơn phẫu thuật, hiện nay được ưu tiên sử dụng

Đối với phình động mạch não vỡ:

• Tùy kinh nghiệm từng trung tâm, bệnh viện mà có thể tiến hành can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật. Can thiệp nội mạch thường được ưu tiên hơn.

• Thời điểm phẫu thuật/can thiệp: nếu bệnh nhân không có triệu chứng hoặc đau đầu nhẹ, hoặc đau đầu nhiều, gáy cứng nhưng không có triệu chứng thần kinh khu trú (trừ liệt dây thần kinh sọ), hoặc suy giảm ý thức nhẹ, triệu chứng thần kinh khu trú nhẹ can thiệp/phẫu thuật nên được thực hiện sớm trong 24-72h. Nếu bệnh nhân hôn mê, triệu chứng liệt nặng, tiên lượng thường xấu. Quyết định điều trị tùy thuộc từng trường hợp cụ thể. Bởi vì phẫu thuật trong trường hợp này có thể có nhiều biến chứng hơn là trì hoãn 10-14 ngày. Hơn nữa tình trạng phù não và cục máu đông quanh chỗ phình có thể làm phẫu thuật khó khăn hơn.

• Mục tiêu huyết áp trong giai đoạn cấp được khuyến cáo dưới 160mmHg. Các thuốc có thể dùng: Labetalol, nicardipin. Tránh dùng nitroprusside hoặc nitroglycerin

• Giảm thiếu máu não: Nimodipin 60mg uống mỗi 4h hoặc bơm qua sonde dạ dày. Tránh dùng đường tĩnh mạch.

• Đảm bảo thể tích tuần hoàn

Xem thêm:

• “Giải thoát” vĩnh viễn khỏi cơn đau đầu liệt giường sau nút mạch phình động mạch não
• Động mạch chủ có mấy loại, những bệnh nào thường xảy ra ở động mạch chủ?
• Hẹp động mạch vành được điều trị như thế nào?
• Trải nghiệm khác thường trong lần đầu du lịch Việt Nam của nữ du khách Nga