Có nên xét nghiệm phân định kỳ ở bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích?

Bài được viết bởi Thạc sĩ - Bác sĩ Mai Viễn Phương - Trưởng Đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là bệnh lý phổ biến của bệnh nhân khi đến đến khám bác sĩ tiêu hóa với tỷ lệ khoảng 4,4% – 4,8% ở Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Canada. Nó ảnh hưởng phổ biến nhất đến phụ nữ và cá nhân dưới 50 tuổi. Các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tác động tiêu cực rõ rệt này được nhấn mạnh bởi một nghiên cứu báo cáo rằng, phần lớn bệnh nhân sẽ từ bỏ 10 – 15 năm tuổi thọ để được chữa khỏi ngay lập tức.

Hội chứng ruột kích thích có thể phát sinh trong vòng vài tháng sau nhiều loại nhiễm trùng tiêu hoá, bao gồm nhiễm trùng do vi khuẩn (Campylobacter jejuni và Salmonella), vi rút (Norwalk) và ký sinh trùng (Cryptosporidium spp. hoặc Giardia [Giardia duodenalis hoặc Giardia lamblia]). Tỷ lệ hiện nhiễm hội chứng ruột kích thích sau nhiễm trùng được ước tính là 11%, cao hơn 4,2 lần ở những người tiếp xúc với bất kỳ mầm bệnh nào trong số này so với những người không bị phơi nhiễm.

Điều đáng chú ý là tỷ lệ phổ biến này có vẻ cao hơn so với dữ liệu được công bố gần đây vì sự khác biệt về cách xác định và phân loại bệnh nhân. Hội chứng ruột kích thích bội nhiễm thường thấy ở phụ nữ, những người tiếp xúc với thuốc kháng sinh và có tiền sử lo lắng hoặc trầm cảm.

Trong số những bệnh nhân bị viêm ruột do ký sinh trùng gây ra, 41,9% phát triển hội chứng ruột kích thích, so với 13,8% bệnh nhân bị nhiễm trùng do vi khuẩn. Nhiễm Giardia (Giardiasis) là mầm bệnh phổ biến nhất ở Hoa Kỳ; có khoảng 20.000 trường hợp được báo cáo mỗi năm, mặc dù tỷ lệ đã giảm kể từ năm 2012 (5,8 ca trên 100.000 dân). Dựa trên một nghiên cứu thuần tập dọc sử dụng dữ liệu bảo hiểm y tế, tỷ lệ mắc hội chứng ruột kích thích trong 1 năm cao hơn ở những người bị Giardia (tỷ lệ mắc bệnh là 37,7 / 1.000 người/năm) so với những người không bị nhiễm Giardia trước đó (4,4 / 1.000 người/năm).

Các nghiên cứu trên động vật cho thấy mối quan nhân quả giữa các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích và sự phát triển của quá mẫn nội tạng (được chứng minh bằng sự căng phồng bóng của hỗng tràng và trực tràng), kích hoạt các đường truyền tín hiệu cảm thụ, tăng tế bào lympho trong biểu mô và tế bào mast trong hỗng tràng và gián đoạn của hàng rào ruột sau bệnh Giardiasis. Tiếp xúc với Giardia cũng có liên quan đến sự phát triển của chứng không dung nạp thực phẩm lên đến 3 năm sau khi nhiễm bệnh. Giardiasis được báo cáo cho Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), nơi khuyến nghị tầm soát bệnh nhân tiêu chảy cấp kéo dài >3 ngày.

Lý do là bởi xét nghiệm phân và ký sinh trùng nói chung phổ biến rộng rãi và không tốn kém, bác sĩ tiêu hóa và bác sĩ chăm sóc chính thường chỉ định chúng so với các chuyên gia hội chứng ruột kích thích, mặc dù thiếu bằng chứng chứng minh sự thay đổi trong chẩn đoán hoặc kết quả.

Tuy nhiên, ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ mắc bệnh Giardia, xét nghiệm được chỉ định và nên thực hiện thông qua xét nghiệm miễn dịch trong phân hoặc phản ứng chuỗi polymerase, các xét nghiệm có độ nhạy 82% –100% và độ đặc hiệu 91,5% –100%. Vì Giardiasis có tỷ lệ lưu hành cao nhất ở các nước đang phát triển nên việc thực hiện xét nghiệm ở những khu vực này là hợp lý.

Ngoài ra, trong bối cảnh lâm sàng thích hợp (ví dụ như đi du lịch đến các khu vực lưu hành dịch bệnh, chất lượng nước kém, cắm trại và tiếp xúc với nhà trẻ), việc kiểm tra được đảm bảo. Vì việc xét nghiệm các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và vi rút khi điều trị tiếp theo không ngăn chặn được sự phát triển của hội chứng ruột kích thích và trên thực tế, việc tiếp xúc với kháng sinh có thể là một yếu tố nguy cơ dẫn đến hội chứng ruột kích thích sau nhiễm trùng, các tác giả không khuyên bạn nên xét nghiệm thường xuyên các tác nhân này ở những bệnh nhân có các triệu chứng hội chứng ruột kích thích mãn tính.

Tóm lại, do thiếu bằng chứng rõ ràng từ các tài liệu hiện có, các tác giả không khuyến nghị xét nghiệm định kỳ các tác nhân gây bệnh đường ruột, bao gồm cả Giardia, ở tất cả bệnh nhân hội chứng ruột kích thích, ngoại trừ những bệnh nhân có xác suất cao nhất và các yếu tố nguy cơ xác định đối với việc phơi nhiễm Giardia.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Tài liệu tham khảo:

Lacy, Brian và cộng sự, Hướng dẫn lâm sàng ACG: Quản lý Hội chứng ruột kích thích. Tạp chí Tiêu hóa học Hoa Kỳ: Tháng 1 năm 2021 - Tập 116 - Số 1 - tr 17-44