Điều trị gan nhiễm mỡ không do rượu: Thay đổi lối sống, chế độ ăn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội tiêu hóa, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ đã có 27 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tiêu hóa.

Hiện nay, bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu là nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng men gan. Tỉ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở châu Âu khoảng 35%, ở châu Á khoảng 25%. Tiến triển của bệnh có thể dẫn đến những hậu quả nặng nề nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu là một thuật ngữ chung cho một loạt các điều kiện ảnh hưởng đến gan ở những người uống ít hoặc không uống rượu. Bệnh ngày càng phổ biến trên thế giới, đặc biệt là ở các nước phương Tây. Ở Việt Nam, chưa có thống kê chính thức nhưng những năm gần đây, các công trình nghiên cứu trong nước đều cho thấy tỷ lệ bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu ngày càng có xu hướng tăng lên.

Đặc điểm chính của bệnh là quá nhiều chất béo được lưu trữ trong các tế bào gan. Trường hợp nặng có thể gây viêm gan, gan bị tổn thương nhiều tương tự như sử dụng rượu nặng. Bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu có thể tiến triển thành xơ gan và suy gan.

Bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng đặc biệt là ở những người trong độ tuổi 40 và 50 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh này do các yếu tố nguy cơ như béo phì và bệnh đái tháo đường type 2. Bệnh cũng liên quan mật thiết với các hội chứng chuyển hóa.

Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ không do rượu có nhiều và chưa rõ ràng. Người ta chưa biết chính xác tại sao một số người tích lũy chất béo trong gan, trong khi những người khác thì không. Tương tự, cũng chưa rõ tại sao một số trường hợp gan nhiễm mỡ phát triển thành viêm và tiến triển đến xơ gan.

Tuy bệnh gan nhiễm mỡ và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu có nhiều nguyên nhân, nhưng đều liên quan đến những rối loạn sau:

• Người bị thừa cân hoặc béo phì, đặc biệt là béo bụng (theo thống kê, 80 - 90% số người béo phì mắc gan nhiễm mỡ
• Chế độ ăn uống nhiều chất béo, ngọt, lười vận động
• Người có lượng đường trong máu cao, đái tháo đường hoặc tiền đái tháo đường type 2
• Tăng đề kháng insulin làm tăng triglyceride máu
• Người bị rối loạn chuyển hóa, mỡ trong máu cao, đặc biệt là tăng triglyceride máu
• Phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang
• Người mắc chứng ngưng thở khi ngủ
• Người bị suy giáp, suy tuyến yên...
• Đáng lưu ý, viêm gan nhiễm mỡ không do rượu hay gặp nhất ở người cao tuổi, người bệnh đái tháo đường và người béo bụng.

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu nhưng các nhà nghiên cứu đang xem xét liệu một số hợp chất tự nhiên có thể giúp ích như:

• Vitamin E và C: vitamin E và các vitamin khác được gọi là chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ gan, ức chế rõ rệt sự phát triển của thoái hóa mỡ gan trên thực nghiệm.
• Cà phê: trong một số nghiên cứu về những người bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu cho thấy, người uống cà phê có tổn thương gan ít hơn so với những người uống ít hoặc không uống cà phê.
• Tiêm phòng viêm gan A và B để giúp bảo vệ bạn khỏi virus có thể gây tổn thương gan nhiều hơn.
• Với những người bị xơ gan do bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, bệnh nhân có thể điều trị bằng phẫu thuật ghép gan.

>>Xem thêm: Những tiến bộ trong điều trị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu- Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có gần 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội soi tiêu hóa.

Bệnh nhân nên xem xét hạn chế năng lượng và loại bỏ các thành phần thức ăn thúc đẩy bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu:

• Không ăn thực phẩm chế biến sẵn
• Không chọn thực phẩm và đồ uống có hàm lượng fructose cao.
• Tăng cường lượng rau, trái cây: mỗi ngày bệnh nhân nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi.
• Vậy gan nhiễm mỡ nên ăn trái cây gì? Trái cây nên lưu ý đó là: chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín...
• Ưu tiên chọn dầu có nguồn gốc thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Hạn chế ăn thực phẩm giàu cholesterol như mỡ động vật, các loại đồ lòng, phủ tạng, da...động vật, lòng đỏ trứng, não gan gia súc...
• Một số thức ăn được xem là “thuốc” có tác dụng “giảm mỡ” tốt như: dầu đậu nành, đậu hà lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi, bắp chuối (bông chuối), trà xanh, hoa hòe...

• Giảm cân có tầm quan trọng đặc biệt trong phòng ngừa bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu. Nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì, phải giảm số lượng calo ăn mỗi ngày và tăng hoạt động thể chất, giảm cholesterol và triglyceride trong máu.
• Theo dõi chặt chẽ lượng calo nạp vào cơ thể mỗi ngày.
• Tập thể dục: cố gắng duy trì vận động thường xuyên, ít nhất là 30 phút tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần.
• Kiểm soát bệnh đái tháo đường: thực hiện đúng chỉ định của bác sĩ và giám sát chặt chẽ lượng đường trong máu.
• Bảo vệ gan bằng cách không uống rượu. Tránh dùng các thuốc gây độc với gan.
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ 1 – 2 lần/năm để phát hiện và điều trị sớm bệnh, thực hiện chẩn đoán cần thiết theo chỉ định của bác sĩ (nếu cần) để kịp thời phát hiện các tiến triển.

Hiện nay phương pháp chẩn đoán siêu âm đàn hồi mô gan là phương pháp tốt nhất để đánh giá tổn thương trong nhu mô gan và mức độ xơ gan, giúp chẩn đoán các bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, viêm gan C, gan nhiễm mỡ do rượu, gan ứ thận mạn... . Theo đó, bệnh nhân nằm ngửa, tay phải đặt sau đầu, người thực hiện đặt đầu dò lên da kẽ liên sườn vị trí thường sinh thiết gan và ấn với một áp lực nhẹ và kiểm tra gồm 10 phép đo liên tục tại cùng một vị trí. Máy sẽ tự động tính trị số trung bình. Kết quả được máy phân tích và cho ra con số cụ thể.

Ưu điểm của kỹ thuật là không xâm lấn, dễ thực hiện được ở bệnh nhân béo phì, báng bụng và có thể áp dụng với nhiều cơ quan khác nhau.