Bệnh Whitmore có lây không?

Bệnh Whitmore hay còn gọi là hội chứng Melioidosis, đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do loài vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra. Whitmore có bệnh cảnh lâm sàng rất đa dạng, bệnh tiến triển nhanh và có thể dẫn đến tử vong. Đặc biệt, bệnh có tỷ lệ tử vong cao nếu bệnh nhân không được chẩn đoán đúng và điều trị kháng sinh phù hợp.

B. pseudomallei là một loại vi khuẩn sống trong đất, vì thế con đường lây nhiễm chính của bệnh Whitmore là qua tiếp xúc các vết trầy xước trên da với đất hoặc nước có nhiễm vi khuẩn. Ngoài ra, bệnh còn lây nhiễm qua đường hô hấp khi hít phải các hạt bụi đất có mang vi khuẩn trong những trận gió, lốc xoáy trước cơn mưa. Một số nghiên cứu khác cũng đã chỉ ra những bằng chứng về khả năng nhiễm bệnh khi ăn phải các thức ăn có vi khuẩn.

Cho đến nay vẫn không có bằng chứng khoa học thuyết phục nào về việc lây truyền bệnh giữa người với người hoặc lây truyền bệnh từ động vật sang người qua con đường không khí. Vì thế, bệnh Whitmore thường xảy ra lác đác, lẻ tẻ chứ không bùng phát thành dịch hoặc đại dịch lớn.

Tuy nhiên, bệnh có thể truyền từ mẹ sang con qua tuyến sữa khi người mẹ bị áp-xe tuyến vú do vi khuẩn B. pseudomallei. Hoặc lây truyền qua việc tiếp xúc vết xước trầy da với động vật chết do nhiễm bệnh Whitmore như: chó, mèo, bò, dê...

Có khoảng 70% số lượng ca bệnh whitmore nhập viện trong khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm. Vài trăm ca bệnh Whitmore đã được phát hiện chỉ sau một thời gian khá ngắn triển khai quy trình xét nghiệm bệnh tại các bệnh viện. Đa số bệnh nhân mắc bệnh đều là nông dân, thường ở độ tuổi từ 50 đến 70, có bệnh nền là bệnh đái tháo đường hoặc các bệnh mãn tính liên quan đến phổi và thận. Bệnh nhân thường có biểu hiện nhiễm khuẩn huyết và viêm phổi khi nhập viện.

Sự tăng đột biến số lượng ca bệnh trong thời gian tháng 9, 10 và 11 là hoàn toàn giống với các nghiên cứu ở các vùng dịch bệnh khác trên thế giới vì số lượng ca bệnh Whitmore có liên quan chặt chẽ và tỉ lệ thuận với lượng mưa hàng năm.

Trong số các ca mắc bệnh whitmore, 90% bệnh nhân có biểu hiện nhiễm khuẩn huyết và viêm phổi, một nửa trong số họ có nguy cơ biến chứng sốc nhiễm khuẩn và tử vong.

Tuy nhiên, đây là một bệnh đang bị “lãng quên” ở Việt Nam. Thực tế cho thấy rất nhiều bác sĩ lâm sàng không biết và mất cảnh giác với bệnh, nhiều cán bộ xét nghiệm vi sinh cận lâm sàng vẫn chưa được đào tạo và chưa có quy trình xét nghiệm bệnh. Chỉ sau một thời gian ngắn được hướng dẫn quy trình xét nghiệm, nhiều bệnh viện đã phát hiện được những ca whitmore đầu tiên. Whitmore chỉ đang bị bỏ quên chứ không phải bệnh lạ và bệnh mới xuất hiện trở lại, người dân không nên hoang mang về bệnh này.

Trên thực tế, nhiễm khuẩn Whitmore hay hội chứng Melioidosis có biểu hiện lâm sàng đa dạng và phức tạp, không đặc trưng khiến các bác sĩ rất khó để chẩn đoán được bệnh dựa trên các dấu hiệu lâm sàng.

Các bác sĩ thường chẩn đoán nhầm Whitmore với các bệnh khác như: viêm phổi, lao phổi, áp xe cơ, nhiễm trùng huyết do các vi khuẩn khác như tụ cầu, liên cầu... Tuy nhiên, ngay cả khi được chẩn đoán chính xác, việc điều trị cũng hết sức khó khăn vì phải dùng kháng sinh (thường là ceftazidime) đường tiêm trong giai đoạn tấn công liều cao, kéo dài liên tục trong ít nhất khoảng 2 đến 4 tuần. Sau đó, bệnh nhân phải dùng kháng sinh duy trì khoảng từ 3 đến 6 tháng nữa.

Bệnh rất dễ tái phát, sức khỏe của bệnh nhân rất dễ suy kiệt do bệnh tái đi tái lại nhiều lần hoặc khi điều trị không đúng phác đồ. Hiện nay, Whitmore vẫn chưa có vacxin phòng bệnh hiệu quả.

Bệnh có thể gặp ở mọi đối tượng từ trẻ sơ sinh đến người già, người khỏe mạnh đến người mắc các bệnh nền. Tùy thuộc vào từng vùng, tỷ lệ trẻ em mắc bệnh 5 - 15% trên tổng số ca mắc bệnh.

Khoảng 35% trẻ nhiễm bệnh có biểu hiện viêm mủ tuyến nước bọt mang tai khiến nhiều người lầm tưởng là quai bị, 65% có các biểu hiện khác như: bệnh viêm phổi, áp xe ở lách, thận... hoặc có các vết mưng mủ ngoài da, đặc biệt là ở vùng đầu, mặt và cổ. Ở người lớn, đa số bệnh nhân mắc bệnh sẽ biểu hiện viêm phổi kèm theo nhiễm khuẩn huyết, viêm bàng quang, có các vết mưng mủ trên da, một số trường hợp còn viêm cơ khớp hoặc viêm màng não.

Người có nguy cơ nhiễm khuẩn Whitmore cao không chỉ ở người bị suy giảm hệ thống miễn dịch như bệnh nhân HIV. Nguy cơ nhiễm bệnh cao nhất là người bị bệnh tiểu đường, người nghiện rượu hoặc người có bệnh mãn tính về thận và phổi.