Cấu tạo của màng não

Màng não có cấu tạo là lớp mô liên kết bao phủ não và tủy sống. Màng não gồm 3 lớp màng khác nhau, mỗi lớp đều giữ vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Màng não có chức năng quan trọng trong việc bảo vệ và hỗ trợ cho hệ thống thần kinh trung ương (CNS). Màng não kết nối não và tủy sống với hộp sọ và ống sống. Theo đó, màng não đóng vai trò như một hàng rào bảo vệ, giúp các cơ quan nhạy cảm của CNS tránh khỏi chấn thương. Nơi đây cũng chứa một lượng lớn các mạch máu, cung cấp máu cho những tế bào thuộc CNS.

Một chức năng quan trọng của màng não là sản sinh ra dịch não tủy, lấp đầy các khoang của não thất, bao xung quanh não và tủy sống. Dịch não tủy có nhiệm vụ bảo vệ và nuôi dưỡng mô CNS bằng cách hoạt động tương tự như một chất hấp thụ sốc, ngoài ra còn giúp lưu thông các chất dinh dưỡng và loại bỏ các chất thải.

Bộ não con người được bao bọc trong một lớp vỏ ngoài gọi là xương bản sọ. Xương bản sọ có chức năng bảo vệ não tránh khỏi tổn thương bằng cách kết hợp với các xương bảo vệ mặt, tạo thành cấu trúc hộp sọ. Ngăn cách giữa hộp sọ và bộ não là màng não. Vậy màng não là gì? Giải phẫu màng não sẽ giúp chúng ta trả lời câu hỏi này.

Màng não gồm ba lớp mô, giúp che phủ và bảo vệ não bộ, tủy gai. Từ ngoài vào trong, các lớp màng não lần lượt là: màng cứng, màng nhện và màng mềm.

2.1. Màng cứng

Màng cứng là lớp ngoài cùng, kết nối màng não với cột sọ và cột sống. Màng cứng bao gồm các mô liên kết cứng, xơ. Cấu trúc màng cứng bao quanh não bao gồm hai lớp:

• Lớp màng đáy (nằm bên ngoài): có nhiệm vụ kết nối màng cứng với hộp sọ và bao phủ lớp màng não, có kết cấu khá chắc chắn.
• Lớp màng não (nằm bên trong): được xem là màng cứng thực tế.

Nằm giữa hai lớp này là các kênh chuyên biệt, được gọi là xoang tĩnh mạch màng cứng. Những tĩnh mạch này vận chuyển máu từ não đến các tĩnh mạch trong, dòng máu sau đó sẽ trở lại tim. Lớp màng não cũng hình thành nên các nếp gấp màng cứng, có vai trò phân chia khoang sọ thành các khoang khác nhau, thực hiện chức năng hỗ trợ và chứa các phân khu khác nhau của não bộ.

Màng cứng tạo thành một vỏ bọc hình ống, bao phủ lấy các dây thần kinh sọ trong hộp sọ. Mặt khác, màng cứng của cột sống chỉ được cấu tạo bởi lớp màng não, không chứa lớp màng đáy.

2.2. Màng nhện

Màng nhện là lớp thứ hai trong cấu tạo giải phẫu của màng não, kết nối giữa màng cứng và màng mềm. Màng nhện bao phủ não và tủy sống một cách lỏng lẻo, có hình thù đặc trưng giống như màng nhện. Khoang dưới nhện là một tuyến đường cho các mạch máu và dây thần kinh đi qua não, có chức năng thu thập dịch não tủy chảy từ tâm thất thứ tư.

2.3. Màng mềm

Màng mềm là lớp màng mỏng bên trong, tiếp xúc trực tiếp đồng thời bao phủ chặt chẽ vỏ não và tủy sống. Nguồn cung cấp mạch máu cho màng mềm rất phong phú, giúp vận chuyển chất dinh dưỡng cho hệ mô thần kinh.

Nơi đây cũng chứa đám rối màng đệm, là một mạng lưới các mao mạch và biểu mô (mô biểu mô đặc biệt) tạo ra dịch não tủy. Màng mềm bao phủ tủy sống gồm có hai lớp, lớp bên ngoài có cấu trúc gồm các sợi collagen, lớp bên trong bao quanh toàn bộ tủy sống.

Do chức năng của màng não rất quan trọng đối với hệ thống thần kinh trung ương, nên các vấn đề liên quan đến màng não hầu hết đều nghiêm trọng.

3.1. U màng não

U màng não là tình trạng khối u phát triển ngay trong màng não. Bệnh bắt đầu xuất hiện ở lớp màng nhện, gây áp lực lên não và tủy sống khi khối u lớn dần. Hầu hết các khối u màng não là lành tính và phát triển khá chậm. Tuy nhiên, một số trường hợp u màng não tiến triển rất nhanh và trở thành ung thư. U màng não có thể phát triển thành một khối u rất lớn và điều trị thường là phẫu thuật cắt bỏ.

3.2. Viêm màng não

Viêm màng não là một bệnh lý nguy hiểm của màng não. Viêm màng não thường gây ra do nhiễm trùng dịch não tủy. Các mầm gây bệnh là vi khuẩn, virus và nấm. Viêm màng não có khả năng dẫn đến tổn thương não, gây co giật, thậm chí gây tử vong nếu bệnh nhân không được điều trị kịp thời.

3.3. Tụ máu

Tổn thương mạch máu trong não có thể gây ra tích tụ máu trong các khoang não và mô não, tạo thành khối máu tụ. Tụ máu trong não dẫn đến viêm, sưng và có thể làm hỏng mô não. Hai loại khối máu tụ thường gặp liên quan đến màng não là khối máu tụ ngoài màng cứng và khối máu tụ dưới màng cứng.

Khối máu tụ ngoài màng cứng xảy ra giữa màng cứng và hộp sọ, bắt nguồn từ tổn thương động mạch hoặc xoang tĩnh mạch, gây ra do chấn thương nghiêm trọng ở vùng đầu.

Trong khi đó, khối máu tụ dưới màng cứng xảy ra giữa màng cứng và màng nhện, gây ra bởi một chấn thương ở đầu, dẫn đến vỡ tĩnh mạch. Trường hợp khối máu tụ dưới màng cứng có khả năng cần cấp cứu khẩn cấp, tiến triển nhanh chóng hoặc có thể diễn ra chậm trong một khoảng thời gian dài.

Hiểu biết về cấu tạo của màng não và các bệnh lý liên quan đến màng não giúp chúng ta chủ động trong phòng tránh và đối phó với chúng.