Chẩn đoán và điều trị polyp mũi xoang

Polyp mũi xoang gây ra triệu chứng ngạt mũi, tắc mũi, thậm chí không thở được bằng mũi, mất khả năng ngửi, nói giọng mũi kín. Việc chẩn đoán và điều trị polyp mũi từ sớm có thể hạn chế những triệu chứng nguy hiểm.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi các bác sĩ Tai Mũi Họng - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Polyp thường phát triển chậm và ngày càng to ra, gây choáng dần hốc mũi, dẫn đến triệu chứng điển hình nhất là ngạt mũi. Ngạt mũi ngày càng nặng dần, đưa tới tắc mũi. Trường hợp polyp xảy ra ở cả hai bên hốc mũi, sẽ dẫn đến không thở được bằng mũi, mất khả năng ngửi và nói giọng mũi kín. Ngoài ra, có thể kèm thêm biểu hiện chảy nước mũi khi thời tiết thay đổi, tương tự như trong viêm mũi dị ứng hoặc chảy nước mũi đặc, đau nhức vùng xoang do tình trạng viêm xoang mủ.

Để chẩn đoán polyp mũi xoang, bác sĩ có thể dựa vào những dấu hiệu khi khám mũi: thấy có khối u mềm, mọng, nhẵn bóng, màu hồng nhạt, thường ở ngách mũi giữa. Nếu để lâu, sẽ thấy các polyp tụ lại thành một hoặc nhiều khối và chùm, lấp kín hốc mũi, ló ra cửa mũi sau, có thể lan cả ra vòm. Nếu polyp mũi xoang gây ra do viêm xoang, sẽ thấy xung quanh các khối polyp có nhiều mủ bám vào, nhưng mặt polyp không bị hoại tử. Ngoài polyp thông thường, có thể gặp các thể khác như sau:

• Polyp đơn độc Killian: Chỉ có một khối polyp duy nhất, có thể mọc ra tại ngách mũi giữa, cuống mũi hay vách ngăn. Triệu chứng duy nhất gặp phải là ngạt và tắc mũi.
• Polyp chảy máu: Là loại polyp thường có chân bám ở vách ngăn, vùng điểm mạch Kisselbach, nên dễ gây ra chảy máu.
• Bệnh Woakes: Các polyp có trong xoang sàng cả hai bên mũi, làm cho xương chính mũi bị biến dạng, gốc mũi bè rộng ra, rãnh mũi và mắt bị đẩy phồng, hai khóe trong mắt trở nên xa nhau hơn.

Cuống mũi giữa thoái hóa: Gây ra do viêm xoang mạn tính. Cuống mũi giữa thoái hoá trở thành một khối mềm, nhẵn, có màu hồng nhạt tương tự như polyp vì chúng có cùng cấu trúc. Khi dùng que thăm dò, thấy phần chân cứng do xương xoăn. Khi bên trong hốc mũi có cả polyp và cuống mũi giữa thoái hóa, chúng sẽ phình to, lấp kín hốc mũi, rất khó để chẩn đoán phân biệt.

U xơ vòm mũi họng: Xảy ra khi polyp phát triển ra cửa mũi sau, vào vòm hoặc bệnh nhân bị u xơ phát triển vào hốc mũi. U xơ thường gặp ở độ tuổi dậy thì, biểu hiện là khối màu trắng đục, không mọng, mật độ chắc hơn và dễ gây xuất huyết.

Ung thư sàng hàm: Có dạng khối u mềm như polyp mũi xoang, nhưng khối u thường không nhẵn mà có đôi chỗ sần sùi, mật độ không đều, hoặc có hoại tử bề mặt, rất dễ gây chảy máu, chảy mủ lẫn máu và có mùi hôi.

3.1. Điều trị nội khoa bằng thuốc

Để điều trị polyp mũi nhỏ, có thể dùng các thuốc xịt mũi có chứa corticosteroid. Hoạt chất này giúp giảm phản ứng viêm, cải thiện thông khí mũi và có thể làm teo nhỏ khối polyp. Tác dụng phụ của các thuốc xịt mũi chứa steroid ít hơn nhiều so với dạng thuốc uống, có thể bao gồm: chảy máu mũi, nhức đầu và viêm họng.

Các thuốc khác dùng trong điều trị polyp mũi, bao gồm:

• Corticosteroids đường uống: Tuy có thể gây những tác dụng phụ nghiêm trọng, nhưng đôi khi cần phải sử dụng đến corticosteroid đường uống, dùng đơn độc hoặc kết hợp với thuốc xịt mũi, thường chỉ dùng ngắn hạn;
• Các thuốc chống dị ứng và nhiễm trùng: Ngoài việc điều trị polyp mũi, bác sĩ cần phải kiểm soát tình trạng dị ứng và nhiễm trùng của bệnh nhân. Các thuốc kháng histamine được dùng để kháng lại tình trạng dị ứng do cơ thể tiếp xúc với tác nhân gây kích thích. Ngoài ra, thuốc kháng histamine còn có tác dụng làm giảm ngạt mũi, dù không thể loại trừ được polyp. Ngoài ra, đối với những trường hợp nhiễm trùng cấp ở xoang, có thể phải dùng thêm thuốc kháng sinh;
• Thuốc kháng nấm: Một số trường hợp bệnh nhân viêm xoang mạn có thể là hậu quả do phản ứng miễn dịch bất thường xảy ra trong cơ thể khi tiếp xúc với vi nấm trong môi trường xung quanh. Vì vậy, thuốc kháng nấm đôi khi sẽ được chỉ định, mặc dù vẫn phải cùng lúc thực hiện phẫu thuật cắt bỏ phần mô nhiễm vi nấm.

3.2. Phẫu thuật

Khi điều trị nội khoa không hiệu quả, bác sĩ sẽ cân nhắc cho bệnh nhân làm phẫu thuật điều trị polyp mũi xoang. Ngoài ra, đối với những bệnh nhân bị xơ nang phổi có polyp mũi đề kháng với corticoid, phẫu thuật được xem là lựa chọn duy nhất. Phương pháp phẫu thuật tùy thuộc vào số lượng và vị trí của polyp, có thể cắt bỏ polyp hoặc phẫu thuật nội soi xoang.

Phẫu thuật nội soi mũi xoang (FESS) là phẫu thuật xoang thực hiện qua đường mũi dưới hướng dẫn của ống nội soi. Phẫu thuật nội soi mũi xoang giúp người bệnh polyp mũi phục hồi lại sự lưu thông của lỗ thông mũi xoang, hồi phục cấu trúc và chức năng của lớp niêm mạc trong các xoang.Ưu điểm của Phẫu thuật nội soi mũi xoang trong điều trị polyp mũi:

• Ưu điểm vượt trội trong gia tăng độ chiếu sáng, rõ nét và khả năng quan sát các mốc giải phẫu trong hốc mũi, bác sĩ dễ tiếp cận và đánh giá một cách chính xác các bệnh lý sâu trong hốc mũi.
• Loại bỏ sạch ổ viêm đồng thời bảo tồn tối đa niêm mạc lành, kể cả niêm mạc bệnh lý còn có thể hồi phục được, hạn chế nạo bỏ niêm mạc triệt để như trong phẫu thuật tiệt căn trước đây. Lấy sự phục hồi niêm mạc xoang là cơ sở của sự lành bệnh.
• Phẫu thuật nhẹ nhàng, chính xác hơn mổ hở dưới ánh sáng của đèn Clar.
• Không cần lưu viện, có thể về nhà sau khi kết thúc phẫu thuật.
• Phẫu thuật an toàn, ít biến chứng.