Cử động thai: Nên đếm lúc nào trong ngày?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Thị Hiên - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Đếm số lần thai máy là trải nghiệm đầu tiên của thai phụ về sự có mặt của một cơ thể khác đang phát triển từng ngày trong chính cơ thể mình.

Khoảng thời gian người phụ nữ bắt đầu cảm nhận được những cử động này của thai nhi là khác nhau. Đối với thai phụ con so, thời điểm bắt đầu đếm thai máy là 18 - 20 tuần; với thai phụ con rạ thì có thể sớm hơn vài tuần.

Người mẹ cảm nhận được rõ ràng nhất cử động của thai nhi ở thời điểm sau tuần thứ 28 của thai kỳ.

Khi trạng thái thai nhi có vấn đề bất thường, cử động của thai sẽ giảm xuống, mục đích nhằm giảm tiêu thụ oxy và giảm tiêu hao năng lượng. Tuy nhiên, cử động thai nhi không chỉ phụ thuộc vào những thay đổi bất thường bên trong cơ thể mà còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như: trạng thái ngủ của thai nhi, lượng nước ối, vị trí nhau bám (giảm khi bánh nhau ở mặt trước); tư thế (cử động thai ở tư thế đứng hay ngồi ít hơn khi ở tư thế nằm); mẹ uống rượu, hút thuốc hay có sử dụng các thuốc (thuốc an thần nhóm diazepam, methadone, opioid...), mẹ bị béo phì hay có thai lần đầu.

• Trước khi đếm số lần thai máy, thai phụ cần đi tiểu để làm trống bàng quang của mình, nằm thư giãn và đặt tay lên bụng để đếm số cử động của thai nhi.

Đếm số lần thai máy cử động trong vòng một giờ.

• Thai nhi khỏe mạnh khi có ít nhất 4 đợt cử động trong 1 giờ.
• Nếu có ít hơn 4 đợt cử động thai, thai phụ phải nằm nghỉ và đếm cử động thai trong 1 giờ tiếp theo hoặc đếm trong 2 giờ. Nếu trong 2 giờ tiếp theo, có ít hơn 10 cử động thai, cần đến ngay cơ sở y tế để theo dõi tình trạng thai bằng những phương pháp khác.
• Mỗi ngày, bà mẹ hãy chọn cùng một thời điểm để dễ dàng trong việc theo dõi và đánh giá cử động thai, có thể sau khi ăn sáng, trưa hoặc tối. Tốt nhất là đếm số lần thai máy sau ăn no và sau khi đã đi tiểu. Nên đếm thai máy cử động thai 2 – 3 lần trong ngày, vào những giờ cố định. Khi thai ngủ, số lần thai máy sẽ giảm hoặc không có. Thời gian thai nhi ngủ khoảng 20-40 phút, thông thường không quá 90 phút.

• Bình thường thai nhi khỏe khi có hơn 4 lần cử động mỗi giờ.
• Nếu trong 2 giờ liên tiếp, cử đông thai nhi có dưới 3 lần hay ít hơn thì đây là dấu hiệu báo động nghi ngờ thai nhi yếu, người mẹ nên đi khám để được theo dõi sức khỏe thai bằng máy Monitor.
• Số cử động trung bình mỗi ngày của thai nhi là 16 - 45 lần; khoảng cách tối đa ghi nhận giữa các lần thai máy là 50 - 75 phút. Có thể không cảm nhận được cử động của thai nhi trong khoảng thời gian thai nhi ngủ. Thời gian ngủ của thai nhi thường 20 - 40 phút, hiếm khi quá 90 phút.
• Bà mẹ nên nghỉ ngơi tư thế nằm, và tập trung đếm số lần thai máy (đá, đấm, xoay, cuộn) trong vòng 1 giờ, cùng với số thời gian để có được 10 cử động thai, và ghi lại trong 1 biểu đồ. Hãy tránh chu kỳ ngủ của thai (có thể từ 20 đến 75 phút). Buổi tối tới đêm là lúc thai nhi hoạt động nhiều nhất.
• Số lần thai máy thường cao nhất ở khoảng tuần 28-32, sau đó giảm chút ít khi sắp sinh. Ở thời điểm chuẩn bị sinh, số lần thai máy trung bình trong 1 giờ khi thai hoạt động là 31.

Đếm thời gian cho 10 cử động thai là phương pháp ưa dùng nhất hiện nay. Thời gian trung bình để đếm được 10 cử động thai rất dao động, có thể từ 10 đến 21 phút, theo các nhóm nghiên cứu khác nhau. 90% các sản phụ đếm được 10 cử động trong vòng 25 phút khi thai tuần 28-36 và 35 phút khi thai 37-40 tuần.

Chưa có một con số nào được sử dụng để tham chiếu cho các bà mẹ Việt Nam và bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đang xây dựng khoảng tham chiếu ấy qua thực hành của bà mẹ đến khám và sinh tại đây. Quan trọng nhất: Nếu số lần thai máy dưới 10 trong vòng 2 giờ, đó là dấu hiệu nguy hiểm và cần tới bệnh viện để điều trị và theo dõi ngay khi có thể.

Giảm số lần thai máy có thể gặp trong các trường hợp: Lượng nước ối quá nhiều hay quá ít, thai quá ngày sinh hay thai chậm phát triển trong tử cung, đa thai, và các bệnh lý của mẹ như huyết áp cao hay đái tháo đường. Trong những trường hợp này, các bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng thai qua các thăm dò sâu hơn ví dụ tạo và theo dõi hồ sơ sinh lý của thai.