Giải phẫu về cấu tạo và chức năng não bộ

Não là một cơ quan rất quan trọng trong cơ thể con người, đóng vai trò chi phối rất nhiều hoạt động của con người. Vì vậy, việc hiểu được giải phẫu não hay cấu tạo não cùng với chức năng não sẽ giúp có được những cái nhìn rõ ràng hơn về sự hoạt động của cơ quan này trong cơ thể.

Não là phần quan trọng nhất đối với cơ thể con người, có thể giúp chúng ta hiểu được những thông tin xung quanh, điều phối hành vi và cảm giác, cảm xúc của con người. Não bộ thu nhận và xử lý thông tin cùng một lúc thông qua 5 loại giác quan đó là thị, khướu, thính, vị và xúc giác nên có cấu tạo rất chi tiết.

Não bộ kiểm soát được trí nhớ, suy nghĩ, ngôn ngữ, hành vi và rất nhiều chức năng khác trong cơ thể người. Não bộ liên quan mật thiết đến hệ thần kinh của con người, bao gồm hệ thần kinh trung ương.

Cấu tạo não bộ bao gồm một số phần chính đó là đại não, tiểu não, não trung gian và thân não. Trong mỗi phần này thì có những cấu trúc chi tiết và phức tạp hơn, giúp não bộ trở thành một cơ quan đảm nhiệm nhiều chức năng chính trong cơ thể. Cấu tạo giải phẫu não bộ được mô tả cụ thể như sau:

• Giải phẫu màng não: Là lớp bọc ngoài của não bộ, tránh những va chạm khi hộp sọ bị tổn thương. Màng não gồm 3 lớp đi từ ngoài vào trong là màng cứng, màng nhện và cuối cùng là màng nuôi. Màng cứng có 2 lớp là màng xương và màng cứng, không có tính chất đàn hồi tại nên những nếp nhăn màng não với tác dụng bảo vệ não bộ. Màng nhện mỏng và mềm hơn, bao phủ não bộ và đặc biệt nhất là khoang dưới màng cứng giữ nhiều chức năng rất quan trọng đối với hệ thần kinh trung ương. Màng nuôi có rất nhiều mạch máu bên trong để nuôi dưỡng cho não bộ, và khoang giữa màng nhện và màng nuôi là khoang dưới nhện chứa dịch não tủy ở bên trong.
• Giải phẫu đại não: Đây là bộ phận có kích thước lớn nhất trong não bộ, gồm 2 bán cầu đại não trái và bán cầu đại não phải, giữa 2 bán cầu này là rãnh ngăn cách hay còn gọi là khe nứt liên vùng. Trong mỗi bán cầu đại não lại được chia thành những thùy não với những chức năng rất khác nhau. Đối với thùy trước thì có thùy trán là lớn nhất, nằm ở vùng phía trước của não bộ chi phối những hành vi cấp cao như vận động, xử lý tình huống, phán đoán, kiểm soát cảm xúc... Thùy đỉnh nằm sau thùy trán có nhiệm vụ tổ chức cũng như xử lý thông tin thu nhận từ bộ phận cảm giác. Thùy thái dương nằm ở 2 bên của phần đầu ngang với tai với chức năng ghi nhớ trực quan, thông hiểu ngôn ngữ và cảm xúc. Thùy chẩm là phần phía sau của đại não giúp đọc và hiểu những từ ngữ cũng như một số vấn đề khác liên quan đến tầm nhìn.
• Giải phẫu tiểu não: Tiểu não là phần sau của não bộ và nằm bên dưới thùy chẩm có chức năng vận động tinh và phối hợp nhiều động tác nhỏ với nhau, giúp cơ thể con người có thể được duy trì ở một trạng thái cân bằng.
• Giải phẫu não trung gian: Não trung gian bao gồm đồi thị, biểu mô và vùng dưới đồi, trong đó đồi thị được xem như trạm chuyển tiếp để những tín hiệu thu nhận được tiếp tục đi vào bên trong não bộ và đồi thị cũng giữ những nhiệm vụ về ý thức con người, giấc ngủ cũng như trí nhớ của con người. Biểu mô là một cấu trúc của não trung gian có thể kết nối hệ Limbic và những cấu tạo khác của não bộ, liên quan mật thiết đến cảm xúc, hành vi và trí nhớ dài hạn của con người. Một tổ chức cực kỳ quan trọng trong việc cân bằng nội môi của cơ thể con người đó là vùng dưới đồi, thực hiện những chu kỳ sinh lý của cơ thể mỗi ngày, điển hình là chu kỳ đi vào giấc ngủ và thức giấc, vùng đồi thị còn có nhiệm vụ kiểm soát thèm ăn, điều hòa nhiệt độ và điều hòa sự sản sinh ra hormone.

Giải phẫu thân não: Giải phẫu thân não gồm 3 phần đó là não giữa, cầu não và tủy não. Não giữa liên quan đến những hoạt động của mắt và những vấn đề về thị giác, thính giác. Cầu não là tổ chức có kích thước lớn nhất trong thân não, nằm dưới não giữa và có những dây thần kinh sọ não chạy tại đây với rất nhiều chức năng khác nhau liên quan đến những cử động và cảm giác của mắt, mũi miệng... và những cấu trúc khác ở phần đầu mặt. Tủy não ở vị trí thấp nhất trong cấu tạo não bộ có nhiệm vụ kiểm soát chức năng tim phổi.

Một khi não bộ bị ảnh hưởng hay tổn thương thì có thể dẫn đến rất nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau, có thể là chấn thương não, tổn thương mạch máu não như tai biến mạch máu não hay phình động mạch não, u não, rối loạn thoái hóa thần kinh và những bệnh lý tâm thần học.

Một số triệu chứng bệnh lý não đó là:

• Chấn thương não: Gồm những triệu chứng như đau đầu, nôn mửa, không xác định được phương hướng, chóng mặt, buồn ngủ, mệt mỏi, chậm nói, nói ngọng, đồng tử giãn 1 bên hay 2 bên, chảy dịch tai và mũi, co giật, giảm thị lực, nghe tiếng chuông bên tai, giảm trí nhớ, tâm lý không ổn định...
• Chấn thương mạch máu não: Những triệu chứng chấn thương mạch máu não thường xuất hiện đột ngột như đau đầu một cách dữ dội, không nhìn được, không nói được, liệt, hôn mê...
• U não: U não xuất hiện với những triệu chứng rất khó phân biệt với những bệnh lý não khác như đau đầu, buồn nôn, nôn, đi lại khó khăn, không phối hợp động tác được, chán ăn, co giật, mất tập trung...
• Thoái hóa thần kinh: Trí nhớ bị giảm sút, không có khả năng giữ thăng bằng khi đi lại di chuyển, tâm lý bất ổn...
• Bệnh lý liên quan đến tâm thần: lo sợ, mặc cảm, chán nản, khó tập trung, ủ rũ, có ý định tự tử, ảo tưởng, hoang tưởng, ảo giác, cáu gắt...

Giải phẫu não là một lĩnh vực rất rộng lớn vì đây là một cấu trúc vô cùng phức tạp của cơ thể người, gồm nhiều phần nhỏ đảm nhiệm những chức năng não khác nhau. Vì vậy, cần hiểu được cấu tạo não để khi có bất cứ những thay đổi bất thường nào thì có thể nhận định sớm và đưa người bệnh đến cơ sở y tế để thăm khám.