Tia UVA và UVB khác gì nhau?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thị Thu Hằng - Bác sĩ Da Liễu - Khoa Khám bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Có nhiều loại tia khác nhau hiện diện trong ánh sáng mặt trời. Các tia gây hại nhất cho da của chúng ta được gọi là tia cực tím (UV). Có hai loại tia cực tím cơ bản chiếu tới mặt đất là UVB và UVA.

Tia UVA, còn được gọi là tia sáng có bước sóng dài, chiếm khoảng 95% lượng tia UV chiếu vào da. Mặc dù cả UVA và UVB đều có hại cho da, nhưng tia UVA là mối đe dọa nhiều hơn vì phần lớn trong số chúng chạm tới mặt đất. Loại tia này xuất hiện suốt cả ngày, quanh năm, không kể khi trời mây hay trời nắng. Nếu bạn thấy ánh sáng ban ngày vào bất cứ lúc nào, tia UVA có mặt lúc đó.

Ánh sáng UVA có bước sóng từ 320 nm đến 400nm. Có hai loại tia UVA: UVA1 và UVA2. Ánh sáng UVA1 nằm trong phạm vi 340 FPV400nm. Ánh sáng UVA2 nằm trong phạm vi 320 Pha340nm.

Những khác biệt về bước sóng này rất quan trọng vì mỗi sản phẩm chống nắng thường có một số hoạt chất khác nhau, bảo vệ da trước các phổ bước sóng khác nhau. Nhưng một số hoạt hóa (như oxit kẽm và tùy thuộc vào cách thức mà công thức của nó, titan dioxide) bảo vệ trên toàn bộ phổ UVA. Bất kể sự kết hợp nào của các thành phần hoạt chất, nếu kem chống nắng được dán nhãn phổ rộng thì nó đã được thử nghiệm và chứng minh để bảo vệ cơ thể chống lại toàn bộ các loại tia UVA khác nhau.

Ánh sáng UVB có bước sóng từ 290nm đến 320nm, phạm vi nhỏ hơn nhiều so với ánh sáng UVA. Mặc dù không xuyên qua da như tia UVA, nhưng tia UVB rất mạnh. Nó liên quan trực tiếp đến hiện tượng cháy nắng và những thay đổi có thể nhìn thấy khác trên bề mặt da, bao gồm cả sự đổi màu. Bức xạ UVB cũng đóng một vai trò trong bệnh ung thư da.

Cũng giống như ánh sáng UVA, ánh sáng UVB cũng có mặt quanh năm, nhưng UVB phổ biến hơn ở vùng khí hậu có nắng hơn ở vùng khí hậu ít ánh nắng. Ánh sáng UVB (và ánh sáng UVA) được phản chiếu từ cát, nước và tuyết (80% tia UVB phản chiếu từ tuyết).

Khả năng gây hại của UVB phụ thuộc vào độ cao. Càng ở vị trí cao thì khả năng gây hại cũng cao hơn, đó là lý do tại sao người trượt tuyết và người leo núi cần kem chống nắng. Điều tương tự cũng đúng với ánh sáng UVA, với sự khác biệt là cường độ UVB cao hơn khi nó ở mức mạnh nhất.

Chỉ số SPF của kem chống nắng có liên quan đến việc bảo vệ khỏi tia UVB. Để đảm bảo bảo vệ đầy đủ khỏi UVA cũng như khỏi UVB, hãy tìm các loại kem chống nắng có nhãn phổ rộng, có nghĩa là chúng đã được thử nghiệm và được cấp phép.

• Mức độ gây hại: Tia UVA được coi là kẻ giết người thầm lặng vì không giống như tia UVB, bạn không cảm nhận được tác động của tia UVA gây hại cho làn da của bạn. Tia UVA là nguyên nhân gây sạm da và trừ khi bị bỏng bạn mới có thể cảm nhận được vì sạm da không gây ra đau đớn, nhưng những tia UVA không lành mạnh đó sẽ chiếu sâu vào da, gây ra sự tàn phá ở mọi lớp của da. Trong khi đó, tia UVB tiếp xúc với da gây ra các biểu hiện rõ ràng như cháy nắng, đổi màu da mà cơ thể có thể cảm nhận được.
• Khả năng thâm nhập vào da: Tia UVA thâm nhập sâu hơn vào da so với tia UVB, phá hủy dần các chất quan trọng trong da, làm mất đi sự săn chắc và đàn hồi. Tia UVA là một nguyên nhân hàng đầu của nếp nhăn và là nguyên nhân, hoặc là tác nhân chính gây ra mọi loại ung thư da.
• Khả năng xuyên qua thủy tinh: Tia UVA xuyên qua thủy tinh, trong khi tia UVB thì không. Trừ khi cửa sổ bạn ngồi làm việc hoặc cửa sổ trong xe hơi của bạn được xử lý đặc biệt để lọc bức xạ UVA, còn không làn da của bạn vẫn tiếp xúc với tia UVA qua cửa kính. Điều này khiến kem chống nắng trở nên cần thiết tuyệt đối.
• Chịu tác động địa lý khác nhau: Cường độ của tia UVB thay đổi ở mức độ lớn hơn nhiều dựa trên vị trí địa lý, thời gian trong ngày và mùa. Ở bán cầu bắc, tia UVB mạnh nhất trong khoảng từ tháng 4 đến tháng 10, xuất hiện nhiều vào ban ngày với cường độ cực đại trong khoảng từ 10:00 sáng đến 4:00 chiều. Trong khi đó, tia UVA xuất hiện vào tất cả các thời điểm trong ngày, hầu hết các tia UVA đều chạm đến mặt đất.

• Che đậy: Mặc quần áo có tác dụng chặn tia sáng mặt trời. Hãy thử kiểm tra bằng cách: đặt bàn tay của bạn giữa một lớp quần áo và một nguồn sáng. Nếu bạn có thể nhìn thấy bàn tay của bạn qua lớp quần áo thì quần áo bạn đang mặc bảo vệ ít.
• Sử dụng kem chống nắng: Hệ số chống nắng (SPF) có tác dụng chống khoảng 93% tia UV. Nếu bạn muốn chặn cả tia UVA và UVB để bảo vệ chống lại ung thư da. Hãy chắc chắn làm theo hướng dẫn sử dụng trên chai.
• Đội mũ: Một chiếc mũ rộng vành là lý tưởng nhất vì nó bảo vệ cổ, tai, mắt, trán, mũi và da đầu.
• Sử dụng các sản phẩm hấp thụ tia cực tím: Kính râm không phải là đắt tiền, nhưng chúng có thể ngăn chặn 99 - 100 % bức xạ UVA và UVB.
• Hạn chế tiếp xúc: Tia UV có cường độ mạnh nhất trong khoảng từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Nếu bạn không chắc chắn về cường độ của mặt trời, hãy thực hiện bài kiểm tra bóng: nếu bóng của bạn ngắn hơn bạn, thì tia sáng mặt trời là mạnh nhất trong ngày.