Dị tật bàn chân vẹo ở trẻ em

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS.BS Dương Văn Sỹ - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Dị tật bàn chân vẹo là một trong những dị tật thường gặp ở trẻ nhỏ em. Bệnh không gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng gây trở ngại nhiều đến cuộc sống sinh hoạt cũng như các vận động cơ thể của trẻ đặc biệt những vận động liên quan đến chi dưới. Bệnh có thể điều trị được nếu như phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp.

Tật bàn chân vẹo là một trong những dị tật bẩm sinh hay xảy ra ở trẻ em.

Bàn chân vẹo có thể xảy ra ở một hoặc cả hai chân của trẻ. Trẻ có thể bị bàn chân vẹo trong hoặc bàn chân vẹo ngoài. Trên lâm sàng thường hay gặp các trường hợp bàn chân bị cong vẹo vào bên trong nhiều hơn.

Nguyên nhân gây nên dị tật bàn chân vẹo đến nay vẫn chưa được xác định rõ nhưng qua thực tế các ca lâm sàng cho thấy, dị tật này có liên quan nhiều đến yếu tố di truyền. Nghiên cứu cho thấy ở những trường hợp có bố hoặc mẹ bị cong vẹo bàn chân lúc mới sinh thì con sinh ra có tỉ lệ bị bàn chân vẹo là 30%.

Ngoài ra, trẻ có thể bị bàn chân vẹo do tư thế của trẻ khi trong buồng tử cung, bị gò ép gặp trong các trường hợp khung chậu hẹp, sinh đôi, thai quá to so với buồng tử cung...hay do bất thường ở gân gót.

Các dạng dị tật bàn chân vẹo thường gặp trên lâm sàng:

Bàn chân đụng gót

• Là kiểu dị tật thường hay gặp nhất, dễ điều trị và gần như trẻ không bị tái phát sau điều trị.
• Biểu hiện: bàn chân bị gập quá mức vùng mu chân, phần mu chân gần như chạm sát vào mặt trước của cẳng chân, có thể kèm theo dấu hiệu gót vẹo ngoài.

Dị tật bàn chân vẹo trong

• Bàn chân áp trước: bàn chân và nửa bàn chân trước áp vào trong, đặc biệt ngón chân cái, gờ xương bàn ngón út nhô cao.
• Bàn chân nghiêng trong: cả 2 bàn chân bị nghiêng vào trong giống hình chữ V có góc nhọn tạo bởi 2 mũi bàn chân.
• Bàn chân khoèo bẩm sinh: biểu hiện nhón gót vẹo trong với 4 biến dạng phối hợp: gập lòng bàn chân, vẹo trong, áp, biến dạng vòm bàn chân. Trong biến dạng khoèo chân bẩm sinh thường có kèm theo hiện tượng co rút cơ, hạn chế vận động khớp cổ chân và bàn chân.

Bàn chân vẹo ngoài

Dị tật bàn chân vẹo là một trong những dị tật thường gặp, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng ảnh hưởng nhiều đến đời sống sinh hoạt cũng như vận động của trẻ, mặt khác có thể gây tổn thương về tâm lý dễ sinh chứng trầm cảm, tự kỷ. Do vậy, cần phát hiện và điều trị sớm. Đối với trẻ sơ sinh, nếu sau sinh có phát hiện bị dị tật bẩm sinh thì cần tiến hành điều trị sớm ngay sau sinh một đến 2 tuần.

Các phương pháp điều trị dị tật bàn chân vẹo:

Vận động phối hợp với vật lý trị liệu:

• Tập vận động cho trẻ bằng các bài tập nhẹ nhàng, làm mềm các vùng cơ bị co kéo.
• Tập để kéo giãn gân gót.
• Nắn chỉnh bàn chân bằng tay: nên thực hiện sớm khi trẻ còn nhỏ vì sẽ dễ thực hiện hơn. Khi trẻ đã lớn, xương đã ổn định, việc nắn chỉnh sẽ rất khó để đạt được hiệu quả tốt. Việc nắn chỉnh xương cho trẻ không tự ý thực hiện mà phải được tiến hành bởi những bác sĩ, điều dưỡng hay kỹ thuật viên có chuyên môn.
• Lưu ý tập mạnh nhóm cơ gập vùng mu chân, gập lòng bàn chân.

Phương pháp bó bột nắn chỉnh Ponseti:

• Là phương pháp chủ yếu được sử dụng để điều trị bàn chân vẹo ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Áp dụng với các dị tật bàn chân khoèo bẩm sinh và chân khoèo phức tạp, hiệu quả phục hồi đến 80 - 90%.
• Nhẹ nhàng nắn chân của trẻ rồi đặt vào nẹp ở tư thế bình thường., trung bình nẹp khoảng 5-6 cái nẹp, một số trường hợp cần thiết sẽ có chỉ định phẫu thuật nhỏ để giải phóng gân achilles. Sau đó trẻ cần được đeo nẹp trong 3 tuần để hỗ trợ làm lành gân gót.
• Cho trẻ mang giày đặc biệt có tác dụng cố định chân trong 23 giờ mỗi ngày, đi liên tục trong 2 - 3 tháng đầu, sau đó chỉ cần đeo trong lúc trẻ ngủ cho đến khi được 4 - 5 tuổi.

Phương pháp điều trị bằng băng chỉnh hình:

• Nên áp dụng phương pháp này ngay từ những ngày đầu sau sinh.
• Ưu điểm: bàn chân sẽ được giữ ở vị thế đúng bằng đế giày nhựa cùng băng dính.

Điều trị bằng băng Kinesio:

• Áp dụng với các biến dạng bàn chân đụng gót hoặc bàn chân áp trước.

Nẹp hoặc sử dụng giày nẹp chỉnh hình:

Áp dụng với những trẻ có bàn chân khoèo sau bó bột chỉnh hình. Nếu sử dụng giày nẹp thì cần phải mang giày liên tục trong thời gian đầu tiên và có sự thay đổi trong quá trình điều trị theo chỉ định của bác sĩ điều trị trực tiếp.

Phẫu thuật chỉnh hình:

Là phương pháp cuối cùng, áp dụng cho những trường hợp điều trị không đáp ứng với các phương pháp không can thiệp hoặc những bệnh nhân điều trị ở giai đoạn muộn, khi các khớp xương đã hoàn toàn cố định, không có khả năng nắn chỉnh hay tác động từ bên ngoài.

Dị tật bàn chân vẹo không phải là một bệnh lý cấp tính, nguy kịch nhưng sẽ gây tác động rất lớn đến cuộc sống của trẻ sau này, nhất là khả năng di chuyển, vận động đi lại. Bệnh cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng về sau.