Làm thế nào khi trẻ chậm biết đi?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Lê Thanh Cẩm - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác đã có kinh nghiệm 15 năm trong chẩn đoán & điều trị các bệnh lý Nhi khoa; từng có thời gian công tác tại khoa Nhi - Bệnh viện Đà Nẵng và Trung tâm Phụ Sản Nhi Đà Nẵng. Thế mạnh của bác là chẩn đoán và điều trị bệnh lý nhi; hồi sức, cấp cứu nhi.

Nguyên tắc chính để xác định trẻ chậm biết đi là thời gian. Đến 18 tháng tuổi, độ tuổi trung bình của một đứa trẻ biết đi, nếu đến độ tuổi này mà trẻ lại chưa biết đi thì gọi là chậm đi. Vậy trẻ chậm đi phải làm sao?

Có nhiều cách để thúc đẩy bé biết đi đúng thời hạn, ví dụ như can thiệp dinh dưỡng, sử dụng thuốc hỗ trợ để bổ sung các vi chất và muối khoáng... Tuy nhiên, cần xác định nguyên nhân khiến trẻ chậm đi và tìm cách khắc phục nguyên nhân đó. Dưới đây là một số cách dạy trẻ chậm biết đi do thiếu sự vận động.

• Nắn tay, chân cho trẻ: Thường xuyên thực hiện các động tác nắn chân và nắn tay cho bé. Khi nắn thì chân tay duỗi thẳng ra, bố mẹ hoặc người thân vừa nắn và vừa trò chuyện với bé, làm cho em bé vừa cảm thấy thoải mái, vừa có thể học ngôn ngữ và vừa có ích cho sự vận động của bé. Việc nắn tay chân sẽ giúp tăng lưu lượng máu tuần hoàn đến các cơ và làm tăng khả năng phản xạ của gân xương. Một trong những cách dạy trẻ chậm biết đi bằng phương pháp nắn tay chân, đó là thực hiện động tác kích thích đôi chân của bé đó là co duỗi liên tục, tương tự như động tác “đạp xích lô”. Hiệu quả của việc nắn tay chân là làm tăng khối cơ chân và sức co của đôi chân. Ba mẹ nên thực hiện động tác nắn từ 3 - 5 lần/ngày và nắn từ đùi xuống bàn chân và từ nách đến bàn tay, sau đó có thể để bé tự co duỗi.

• Kích thích trẻ vận động: Cách dạy trẻ chậm biết đi bằng cách để đồ chơi ở ngoài tầm với của trẻ, sẽ kích thích sự vận động của trẻ. Ba mẹ cần sử dụng món đồ chơi mà bé yêu thích, đó cũng có thể là những vật dụng đơn giản, ví dụ như cốc và thìa, là những món đồ chơi mà các bé rất thích. Bé có thể cầm thìa để mút và gặm cốc, hoặc dùng thìa gõ vào cốc để phát ra tiếng động. Nếu có thể, ba mẹ nên lựa chọn những đồ chơi, vật dụng được làm bằng chất liệu gỗ để đảm bảo an toàn đối với trẻ, vì chúng không vỡ và không gây chấn thương. Ban đầu, ba mẹ hãy đưa bé đến một sàn rộng, sau đó để đồ chơi ra xa tầm với của bé. Để lấy được món đồ chơi mà bé thích thì bé phải với, trườn, bò. Đó là cách dạy trẻ chậm biết đi. Tuy nhiên, ba mẹ cũng không nên để đồ chơi xa quá sẽ khiến bé nản. Mỗi lần bé chạm gần tới đồ chơi, ba mẹ có thể di chuyển đồ chơi ra xa hơn chút nữa, lặp lại khoảng 2 - 3 lần, rồi cho bé chạm 1 lần để khiến bé hứng thú, tránh để bé không chạm được sẽ khiến bé nản và từ bỏ.

• Tạo không gian để bé tập đi: Nếu được, cha mẹ hãy bố trí một khu vực đủ rộng và an toàn để bé có thể tập đi. Muốn trẻ tập đi được, phải có không gian để trẻ tập bò và vận động. Với cách dạy trẻ chậm biết đi này, cha mẹ có thể bố trí thêm các điểm tựa cho bé như thành ghế, bàn hoặc thành giường, tay vịn ở trên tường, tuy nhiên cần đảm bảo an toàn cho bé và có tác dụng kích thích bé tập đi. Khi đó, bé sẽ tự tin hơn trong việc tập đi, nhất là với những bé hơi nhút nhát.
• Nâng đỡ bé: Ba mẹ cần phải kích thích và nâng đỡ bé để giúp bé tập đi. Nâng đỡ tức là khi bé cố gắng tập một động tác nào đó thì ba mẹ có thể hỗ trợ để giúp bé thực hiện thành công và khiến bé thấy việc tập vận động là rất thú vị. Nâng đỡ trong cách dạy trẻ chậm biết đi còn giúp bé không hoảng sợ khi tập bò, tập đứng hay tập đi. Với việc tập đi, thì khi bé đứng, cha mẹ có thể nâng nhẹ hai nách của bé để bé cảm thấy an toàn và đưa chân tập đi. Cứ thế, bé được tập luyện từng ngày, bé sẽ thấy hứng thú và dần dần thích được làm các động tác khó hơn ở những lần sau. Song song với việc nâng đỡ, cách dạy trẻ chậm biết đi là cha mẹ cũng cần kích thích bằng cách hướng dẫn bé, tạo sự chủ động để bé làm quen với những động tác mà bé chưa từng làm để bé cảm thấy thích và muốn thực hiện những động tác đó. Ví dụ, khi bé bắt đầu tập đứng, cha mẹ có thể nâng bé dậy để bé đứng. Khi đó, bé sẽ cảm thấy việc đứng rất thú vị và không đáng sợ. Để bé tập đi, cha mẹ có thể giữ nách của bé và cùng đi với bé để bé cảm thấy việc đi rất vui và an toàn. Tuy nhiên, với cách dạy trẻ chậm biết đi nào thì khi tập đi thì cổ bé cần phải cứng và lưng phải thẳng. Ở giai đoạn đầu tập đi, cha mẹ cần ở cạnh bé, để bé tập đi khoảng 1 - 2 bước bằng cách thử thả tay ra, và để bé ngã vào lòng cha mẹ. Khi đó sức cơ của bé sẽ tăng lên rất nhanh. Cha mẹ cũng cần động viên bé bằng cách khen ngợi và ôm ấp bé vào lòng. Cứ thế, bé tập đi từng ngày và đến thời điểm bé sẽ tự đi được.
• Để trẻ ở gần những trẻ cùng trang lứa khác: Để trẻ ở gần với những trẻ có khả năng phát triển vận động tương tự hoặc hơn bé sẽ lôi cuốn và kích thích trẻ làm theo. Đây cũng là một trong những cách dạy trẻ chậm biết đi, tuy nhiên, cần tránh để trẻ vào nhóm chênh lệch sự vận động vì có thể không có tác dụng kích thích trẻ. Khuyết điểm của biện pháp này có thể khiến trẻ bị lây nhiễm từ trẻ khác nếu trẻ đó bị bệnh, tuy nhiên nó có tác dụng rất tích cực.

Một trong những nguyên nhân khác khiến trẻ bị chậm biết đi, đó là do bệnh bại não. Lúc này, trẻ cần sự can thiệp phục hồi chức năng. Dưới đây là một số kỹ thuật giúp trẻ tập đứng và đi:

• Phục hồi chức năng bằng cách tạo thuận lợi cho việc đứng trong bàn đứng: Đặt trẻ nằm sấp trên bàn đứng, hai chân để rộng hơn vai, dùng đai cố định ở gối, háng và ngực của trẻ. Sau đó, tựa bàn đứng vào cạnh bàn và đặt vài đồ chơi ở trên bàn để khuyến khích trẻ với tay đến phía trước hoặc hai bên lấy đồ chơi.
• Phục hồi chức năng bằng cách tạo thuận lợi cho việc đứng giữa hai cột có đai cố định: Đặt trẻ đứng giữa hai cột, hai chân đế rộng hơn vai, dùng đai cố định ở gối, háng và ngực của trẻ. Đặt đồ chơi ở trên bàn để khuyến khích trẻ với tay đến phía trước hoặc hai bên lấy đồ chơi.
• Phục hồi chức năng bằng cách tạo thuận lợi để dồn trọng lượng lên từng chân: Đặt trẻ đứng bám vào tường, hai chân đế rộng hơn vai. Hướng dẫn trẻ co một chân lên để trọng lượng dồn vào chân còn lại, trợ giúp hai bên hông của trẻ khi cần, lặp lại với chân bên kia bằng cách đổi bên.
• Phục hồi chức năng bằng cách tập đi trong thanh song song: Đặt trẻ đứng bám vào hai thanh song song, hai chân đế rộng hơn vai. Hướng dẫn trẻ co một chân lên để trọng lượng dồn vào chân kia khi bước đi, trợ giúp hai bên hông của trẻ khi cần.
• Phục hồi chức năng bằng cách tập đi với khung đi: Đặt trẻ đứng bám hai tay vào tay cầm của khung tập đi, hai chân đế rộng hơn vai. Hướng dẫn trẻ co một chân lên để trọng lượng dồn vào chân kia khi bước đi, trợ giúp hai bên hông của trẻ khi cần.

Khi trẻ chậm đi phải làm sao, cha mẹ đừng quá lo lắng, thay vào đó cần xác định nguyên nhân khiến trẻ chậm đi và tìm cách khắc phục nguyên nhân đó. Ngoài ra, cha mẹ cũng nên áp dụng một số phương pháp thay đổi thói quen lẫn cải thiện dinh dưỡng để hỗ trợ hệ răng của con phát triển tốt hơn.

Bên cạnh đó, cha mẹ còn cần bổ sung cho con các vi khoáng chất thiết yếu như kẽm, Lysine, crom, selen, vitamin B1, ... để đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Việc bổ sung các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể đồng thời áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ. Điều quan trọng nhất là việc cải thiện triệu chứng cho bé thường phải diễn ra trong thời gian dài. Việc kết hợp nhiều loại thực phẩm chức năng cùng lúc hoặc thay đổi liên tục nhiều loại trong thời gian ngắn có thể khiến hệ tiêu hóa của bé không kịp thích nghi và hoàn toàn không tốt. Vì vậy cha mẹ phải thực sự kiên trì đồng hành cùng con và thường xuyên truy cập website vinmec.com để cập nhật những thông tin chăm sóc cho bé hữu ích nhé.