Mẹ không có sữa, nuôi con thế nào?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS.BS Dương Văn Sỹ - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, tuy nhiên một số bà mẹ không có sữa vì thế các bà mẹ cần phải biết cách nuôi con sao cho trẻ được phát triển bình thường.

Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trẻ cần được bú sữa mẹ hoàn toàn trong ít nhất trong 6 tháng đầu. Tuy nhiên, một số số bà mẹ lại không thể nuôi con bằng sữa mẹ như: mẹ bị HIV/AIDS, lao tiến triển, áp xe vú 2 bên, dùng 1 số loại thuốc... Do vậy, biện pháp nuôi con khi không có sữa mẹ bao gồm:

• Bú nhờ mẹ khác, hãy tìm hiểu kĩ xem người mẹ đó có bệnh gì không
• Sử dụng sữa công thức

Trong bối cảnh nước ta: sữa bò là giải pháp tiện lợi nhất.

So sánh hàm lượng dinh dưỡng giữa sữa bò và sữa mẹ

Trong thực tế từ sữa bò tươi nguyên chất ta có các chế phẩm sau:

Các chế phẩm từ sữa bò

• Sữa bò tươi tiệt trùng: lấy sữa con bò, đun nóng lên 71 độ C sau đó làm lạnh thật nhanh thì được sữa bò tươi tiệt trùng. Sữa này khá khó tiêu vì thành phần dinh dưỡng trong sữa bò chưa được hiệu chỉnh về gần sữa mẹ, hàm lượng đạm còn cao, casein nhiều, tỉ lệ Whey/ casein thấp. Sữa này dễ bị nhiễm trùng trước khi cho bú phải đun sôi trở lại... Do vậy sữa tươi tiệt trùng cũng không phải lựa chọn tốt cho bé.
• Sữa bột, sữa công thức: Cho sữa bò tươi bay hơi khi đi qua 1 ống nóng hoặc phun mù sữa tươi trong luồng không khí khô nóng, thành phần đạm CASEIN sẽ bị phá hủy 1 phần nên sữa này dễ tiêu hơn so với sữa bò tươi, tuy nhiên sữa bột thiếu 1 số chất như vitamin C, D so với sữa mẹ .

Trên cơ sở sữa bột này các nhà sản xuất sẽ bổ sung thêm 1 số chất để sữa bột có thành phần gần giống sữa mẹ nhất đó là sữa công thức mà các mẹ vẫn hay dùng.

Tùy theo lứa tuổi có sữa công thức 1, công thứ 2, công thức 3. Lần lượt dùng cho trẻ dưới 6 tháng, 6 – 12 tháng và sau 1 tuổi.

• Sữa công thức 1 dành cho trẻ dưới 6 tháng có thành phần đường toàn bộ là đường lactose, tỉ lệ đạm được hạ xuống gần bằng sữa mẹ,ít muối, tỉ lệ đạm Whey/casein giống sữa mẹ (6/4), có bổ sung thêm các acid béo cần thiết, sắt, các vitamin, tỉ lệ canxi/ phospho gần giống sữa mẹ.
• Sữa dành cho trẻ trên 6 tháng thì giàu đạm, sắt, canxi và muối hơn sữa công thức 1.

Có rất nhiều hãng sữa nổi tiếng trên thế giới mà các mẹ có thể chọn: abbott, meiji, nestle... Không có công thức chung cho sữa tất cả các trẻ, nhìn chung các hãng sữa đều cố gắng làm sữa của họ thật giống sữa mẹ, và trẻ hợp với sữa nào thì phải thử mới biết.

Một số loại sữa dành cho đối tượng đặc biệt như:

2.1 Sữa dành cho trẻ dị ứng đạm sữa bò

- Loại sữa khuyến cáo sử dụng:

+ Sữa thủy phân hoàn toàn được chỉ định cho các trường hợp nghi ngờ dị ứng hoặc dị ứng đạm sữa ở mức độ nhẹ đến trung bình. Không gây phản ứng dị ứng ở 90% trẻ dị ứng đạm sữa bò.

+ Sữa acid amin là thực phẩm tốt nhất cho trẻ bị dị ứng đạm sữa bò, được chỉ định cho các trường hợp dị ứng sữa qua trung gian IgE có nguy cơ phản vệ cao nhưng không sẵn có ở nhiều quốc gia (trong đó có Việt Nam) và giá thành còn cao. Có thể gây dị ứng với tỷ lệ dưới 10% ở trẻ dị ứng đạm sữa bò nhưng có thể cao hơn ở trẻ dị ứng nhiều loại thực phẩm.

+ Sữa đậu nành dung nạp khá tốt ở trẻ dị ứng sữa nhưng khoảng 10-14% trẻ có biểu hiện dị ứng với sữa đậu nành, tỷ lệ gặp cao hơn ở nhóm trẻ dưới 6 tháng tuổi. Sử dụng sữa đậu nành có thể dẫn đến kém hấp thu các vitamin và khoáng chất do trong sữa đậu nành có hàm lượng phytat và isoflavonecao.

- Thời gian sử dụng ít nhất 6 tháng và đánh giá lại sau đó với trẻ dưới 12 tháng tuổi và mỗi 6-12 tháng/lần với trẻ trên 12 tháng tuổi. Trẻ cần được đánh giá lại định kỳ để có thể cho trẻ ăn trở lại sữa công thức.

2.2 Sữa dành cho trẻ đẻ non

Similac neosure, Enfalac Premature Formula, Pre NAN (nestle), .. các mẹ nên đọc kỹ để tránh nhầm lẫn.

2.3 Sữa dành cho trẻ tiêu chảy

Nhất là trẻ tiêu chảy kéo dài (trên 2 tuần) hoặc trẻ bất dung nạp lactose. Chọn sữa mà đã được tách thành phần lactose. Sữa này thường có đuôi lactose free, ví dụ: enfalac lactofree, sữa đạm thủy phân tích cực ở trên cũng có thể dùng cho trẻ tiêu chảy. Chỉ dùng khi có bệnh, khỏi bệnh dùng lại sữa thường trừ những trẻ bất dung nạp lactose

2.4 Sữa cho trẻ trào ngược dạ dày – thực quản

Đặc điểm của sữa này là có thêm thành phần gôm làm đặc sữa, ví dụ: similac for spit up, Modilac AR, frisolac comfort, Physiolac AR.....

2.5 Sữa cho trẻ táo bón

Các sữa này có bổ sung chất xơ (prebiotic), men vi sinh (probiotic), ví dụ: Modilac transit, frisolac comfort.... Lưu ý : táo bón có thể là do dị ứng sữa, do uống quá nhiều sữa tươi, do thói quen đi cầu, ăn uống chưa hợp lý. Sữa không thể thay thế các điều trị khác. Hãy gặp bác sĩ trước để có giải pháp toàn diện cho táo bón.

2.6 Sữa cao năng lượng

Pediasure dành cho trẻ trên 1 tuổi ăn ít, chậm lớn. Lưu ý không nên uống quá nhiều trẻ sẽ biếng ăn hơn. Chỉ nên 1 ly vào buổi tối, tối đa theo tôi chỉ nên 2 li. Vì nạp nhiều năng lượng qua sữa rồi trẻ sẽ không đói và không chịu ăn.

Không có con số chung cho tất cả các trẻ. Vì khả năng dung nạp, hấp thu là khác nhau. 1 cách tổng quát mỗi tháng đầu đời bé có thể bú đến 150 ml/kg/ngày chia ra 8 – 10 lần bú. Nếu bé bú 15ml/kg/lần thì cái dạ dày bé được lưng lửng (2/3), nếu bú 20ml/kg/lần thì dạ dày căng.

Nói chung muốn biết trẻ bú đủ hay không thì phải nhìn vào:

• Sự tăng trưởng (trung bình 4 tháng đầu mỗi tháng trẻ tăng được 1 kg, vòng đầu và chiều dài đều tăng nhanh)
• Trẻ đi tiêu đều, thay bỉm thường xuyên.
• Các mốc phát triển vận động: biết lật, biết ngồi, giao tiếp với ba mẹ bình thường nghĩa là bé bú đủ.

Hiện nay thị trường sữa vô cùng đa dạng và phong phú, thay đổi từng ngày. Các bà mẹ cần đọc kỹ thông tin trên hộp sữa trước khi mua.

Một số điều cần nên tránh khi nuôi con không có sữa mẹ:

• Uống nước cháo loãng, ăn bột trước 4 tháng: hệ tiêu hóa của trẻ dưới 4 tháng không thể tiêu hóa được thức ăn này, nên trẻ sẽ bị rối loạn tiêu hóa và suy dinh dưỡng
• Nuôi bằng sữa đặc có đường như sữa ông thọ... trẻ sẽ bị rối loạn tiêu hóa, không thích hợp cho trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Sau 1 tháng đầu đời, không nên đánh thức trẻ để bú đêm, nên để cho trẻ có giấc ngủ liên tục từ 22h – 2h hôm sau như vậy trẻ mới cao và thông minh.

Chống chỉ định cho con bú khi mẹ mắc những bệnh bao gồm: HIV, tổn thương vú, thủy đậu, lao, H1N1,...

Có rất nhiều cách nuôi con không có sữa mẹ. Hiện nay trên thị trường cũng có rất nhiều loại sữa vô cùng phong phú và đa dạng. Vì vậy các bà mẹ cần phải lưu ý và lựa chọn kỹ, đọc thông tin trên hộp trước khi mua, đặc biệt là cần hiểu rõ con mình để lựa chọn được loại sữa phù hợp.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.