Kỹ thuật bơm tinh trùng vào tử cung

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Huỳnh Vưu Khánh Linh - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc

Bơm tinh trùng vào tử cung là phương pháp hỗ trợ sinh sản đơn giản an toàn. Đây là phương pháp dùng một ống thông nhỏ, bên trong có chứa tinh trùng đã lọc rửa, chọn lọc, đưa qua cổ tử cung và bơm trực tiếp vào buồng tử cung người phụ nữ khi trứng đã trưởng thành, nhằm tạo điều kiện cho trứng và tinh trùng gặp nhau để thụ thai.

Bơm tinh trùng vào tử cung là phương pháp dùng một ống thông nhỏ, bên trong có chứa tinh trùng đã lọc rửa, chọn lọc, đưa qua cổ tử cung và bơm trực tiếp vào buồng tử cung. Quá trình thực hiện rất nhanh (khoảng 2-5 phút) và thường không gây đau đối với người bệnh.

Nguyên tắc của bơm tinh trùng vào tử cung (IUI) là làm giảm các tác động bất lợi của môi trường âm đạo và chất nhầy cổ tử cung lên tinh trùng; đồng thời đưa tinh trùng đến vị trí gần trứng nhất. Kỹ thuật thực hiện IUI hiện nay thường bao gồm 3 bước: Kích thích buồng trứng – Chuẩn bị tinh trùng – Bơm tinh trùng.

1. Kích thích buồng trứng (Ovarian stimulation)

Tỉ lệ thành công của các chu kỳ điều trị IUI tăng rõ rệt nếu có kích thích buồng trứng. Khi kích thích buồng trứng, nếu thu được nhiều nang noãn vượt trội thì khả năng có thai sẽ tăng cao.

Theo dõi đáp ứng của buồng trứng được thực hiện bằng cách phối hợp siêu âm đầu dò âm đạo và xét nghiệm nội tiết nếu cần thiết (E2, LH huyết thanh). Theo đó, cần siêu âm cơ bản đầu chu kỳ, trước kích thích để làm cơ sở đánh giá sự phát triển nang noãn. Siêu âm theo dõi nang noãn thường được bắt đầu vào ngày 6-7 của chu kỳ. Sau đó, có thể siêu âm lại khoảng 3 ngày/lần để đánh giá sự đáp ứng của buồng trứng và tăng giảm liều thuốc thích hợp.

Nang noãn thường được đánh giá là trưởng thành nếu kích thước trên siêu âm từ 18mm và E2 huyết thanh > 350 pg/ml/nang (có thể thay đổi tùy phác đồ kích thích). Nếu nang noãn được đánh giá là trưởng thành bác sĩ sẽ cho hCG (liều 5.000 – 10.000 UI) tiêm bắp để kích thích sự phóng noãn. Bệnh nhân sẽ được hẹn IUI khoảng 36 giờ sau tiêm hCG nếu bơm 1 lần, hoặc 24 giờ và 48 giờ nếu bơm 2 lần.

1.2. Chuẩn bị tinh trùng

Tinh dịch có chức năng trung hòa và bảo vệ tinh trùng khỏi môi trường acid của âm đạo. Ngoài ra, tinh dịch còn có một phần chức năng ổn định và nuôi dưỡng tinh trùng. Tuy nhiên, tinh dịch có nhiều ảnh hưởng xấu đến tinh trùng sau khi được phóng vào âm đạo phụ nữ. Người ta thấy rằng tinh dịch có thể làm giảm sức sống, giảm độ di động và khả năng thụ tinh của tinh trùng.

Dựa trên cơ sở sinh lý đó, người ta áp dụng nhiều biện pháp tách tinh trùng ra khỏi tinh dịch để sử dụng tinh trùng vào mục đích điều trị. Đây là cơ sở của các phương pháp chuẩn bị tinh trùng.

Một số lợi ích của các phương pháp chuẩn bị tinh trùng như sau:

• Loại được các tế bào chết, hầu hết các vi sinh vật và phần lớn các chất độc với tinh trùng.
• Loại được một phần lớn Prostaglandins trong tinh dịch, tránh co thắt tử cung trong phương pháp IUI.
  Kích thích sự hoạt hóa đầu tinh trùng, tạo thuận lợi cho quá trình thụ tinh với trứng.
• Giảm được phần lớn nguy cơ nhiễm trùng từ tinh dịch, do các phương pháp chuẩn bị tinh trùng hiện nay có thể phát hiện và loại được hầu hết các vi sinh vật có trong tinh dịch.
• Tránh được nguy cơ sốc phản vệ đôi khi xảy ra khi cho tinh dịch vào buồng tử cung.
• Giảm nguy cơ tạo kháng thể kháng tinh trùng ở người vợ khi cho quá nhiều tinh trùng chết vào buồng tử cung.

Do các ưu điểm vượt trội so với phương pháp bơm tinh dịch tươi về mặt kỹ thuật, cũng như về mặt an toàn và y đức, hiện nay người ta chỉ áp dụng phương pháp IUI với tinh trùng đã được chuẩn bị. Hai phương pháp đạt hiệu quả cao và được áp dụng rộng rãi nhất hiện nay là phương pháp: bơi lên (Swim-up) và phương pháp lọc sử dụng thang nồng độ (Gradient).

Phương pháp Gradient làm cải thiện đáng kể tỉ lệ có thai lâm sàng so với phương pháp Swim-up trong chu kỳ IUI ở các cặp vợ chồng hiếm muộn không rõ nguyên nhân. Ở các bệnh nhân hiếm muộn do yếu tố nam, cả hai phương pháp này cho kết quả thai lâm sàng tương tự nhau.

Một số điều cần lưu ý:

Tinh dịch thường được lấy khoảng 2 giờ trước khi thực hiện bơm tinh trùng. Thời gian kiêng xuất tinh từ 2 –7 ngày trước khi lấy tinh dịch để điều trị. Tinh dịch phải được lấy bằng tay (thủ dâm) vào trong lọ sạch, tiệt trùng. Để giảm nguy cơ nhiễm trùng, người chồng thường được bác sĩ chỉ định uống Doxycyclin 100mg, 2 viên/ngày, trong vòng 14 ngày, trước khi thực hiện IUI.

1.3. Bơm tinh trùng vào buồng tử cung

Tinh trùng sau khi chuẩn bị phải được giữ ấm và bơm vào buồng tử cung trong thời gian sớm nhất. Theo đó, các thao tác kỹ thuật phải đảm bảo vô trùng để tránh nhiễm trùng đường sinh dục nữ.

Kỹ thuật bơm tinh trùng vào tử cung được thực hiện như sau:

Số lần thực hiện bơm tinh trùng vào tử cung (IUI) tùy thuộc vào sự chỉ định của bác sĩ điều trị.

• 1 lần: 36 giờ sau tiêm β-hCG.
• 2 lần: 24 giờ và 36 giờ sau tiêm β -hCG.

Bác sĩ thực hiện bơm tinh trùng sẽ rửa tay trước thủ thuật, đội mũ, mang mask và găng vô trùng. Bệnh nhân nằm ở tư thế sản phụ khoa, được trải khăn tiệt trùng. Nữ hộ sinh phụ chuẩn bị bàn dụng cụ bao gồm: trải săng và các dụng cụ bơm tinh trùng vào tử cung.

• Bước 1: Bác sĩ đặt mỏ vịt nhẹ nhàng bộc lộ cổ tử cung. Lau âm đạo, cổ tử cung bằng nước muối sinh lý.
• Bước 2: Chuẩn bị bơm tiêm 1 ml và catheter dùng trong IUI.
• Bước 3: Đưa Catheter qua cổ tử cung vào buồng tử cung khoảng 5-6 cm, tránh chạm đáy tử cung. Trường hợp khó, có thể dùng Pozzi kéo nhẹ cổ tử cung. Bơm nhẹ nhàng tinh trùng vào buồng tử cung cho đến hết. Rút catheter nhẹ nhàng ra khỏi cổ tử cung.

Sau khi bơm, cho bệnh nhân nằm nghỉ tại chỗ khoảng 15 phút trước khi về.

Các tai biến có thể gặp khi thực hiện kỹ thuật bơm tinh trùng vào tử cung bao gồm: lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục, nhiễm trùng cơ quan sinh dục trên, sốc phản vệ... Tuy nhiên, các tai biến trên thường gặp trong trường hợp bơm tinh trùng tươi, ít gặp trong trường hợp bơm tinh trùng đã qua xử lý. Vì thế, cần chú trọng vấn đề vô trùng trong khâu xử lý tinh trùng.

Ngoài ra, còn những tai biến khác như: hội chứng quá kích buồng trứng, đa thai. Những tai biến này thường gặp ở các chu kỳ có sử dụng thuốc kích thích buồng trứng.

Kết quả của phương pháp bơm tinh trùng vào tử cung IUI còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, bao gồm cả yếu tố cả chủ quan lẫn khách quan. Kết quả IUI thường được tính bằng tỉ lệ có thai trên chu kỳ điều trị. Kết quả này còn thay đổi tùy thuộc vào trung tâm, bác sĩ điều trị, chỉ định trên từng đối tượng bệnh nhân cụ thể, loại thuốc kích thích buồng trứng, phương pháp lọc rửa tinh trùng và sự vận dụng linh hoạt các phác đồ kích thích buồng trứng.

Bên cạnh đó, việc lựa chọn bệnh nhân là một yếu tố quan trọng trong việc quyết định thành công của phương pháp IUI. Ranh giới giữa việc lựa chọn thụ tinh trong ống nghiệm IVF hay bơm tinh trùng vào tử cung IUI không rõ ràng. Điều này tùy thuộc vào kinh nghiệm, sự nhạy bén của bác sĩ điều trị bên cạnh việc tham vấn, thảo luận với bệnh nhân. Các yếu tố quan trọng giúp tiên lượng cho khả năng thành công của IUI bao gồm: mẹ trẻ tuổi, có dự trữ buồng trứng tốt, hai vòi trứng thông, không bị lạc nội mạc tử cung nặng, rối loạn chức năng tinh trùng không quá nặng.

Hiện nay, có nhiều loại thuốc kích thích buồng trứng khác nhau về thành phần, tỉ lệ thuốc cũng như cơ chế tác động. Việc lựa chọn loại thuốc nào, hàm lượng thuốc và việc sử dụng phác đồ thích hợp, phối hợp linh hoạt các phác đồ cũng giúp làm tăng tỉ lệ thành công của phương pháp IUI. Ngoài ra, việc lựa chọn điều trị còn phụ thuộc vào khả năng kinh tế của bệnh nhân.

Hiện nay đa số trung tâm sử dụng phương pháp Gradient để lọc rửa tinh trùng. Phương pháp Swim-up tuy thu được tinh trùng có khả năng di động cao nhưng mẫu tinh trùng trước lọc rửa phải có khả năng di động tốt. Ngoài ra, những tinh trùng di động nhanh có khả năng có bất thường về DNA cao hơn do trọng lượng nhẹ hơn những tinh trùng khác.

Với mong muốn là nơi chắp cánh giấc mơ làm cha mẹ của nhiều cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn, hiện nay Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đang triển khai hầu hết các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiến tiến trên thế giới như: lọc rửa và bơm tinh trùng vào buồng tử cung, tiêm tinh trùng vào bào tương noãn, dự trữ sinh sản, hỗ trợ phôi thoát màng, thụ tinh trong ống nghiệm... tỷ lệ thành công khá cao, mang đến niềm vui làm cha mẹ cho nhiều cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn lâu năm.

Với trình độ chuyên môn cao cùng bề dày kinh nghiệm, đội ngũ chuyên gia của Trung tâm Hỗ trợ sinh sản IVF Vinmec có khả năng triển khai đồng bộ và toàn diện các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiên tiến nhất hiện nay, giúp hiện thực hóa ước mơ làm cha mẹ của hàng trăm gia đình trên khắp Việt Nam.