Biến chứng của giãn phế nang

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Tống Văn Hoàn - Bác sĩ Hồi sức Cấp cứu - Khoa Hồi sức Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Khi mắc bệnh giãn phế nang, cấu trúc của phế nang của bệnh nhân bị phá hủy, phế nang mất tính co giãn, đàn hồi , chức năng trao đổi khí của phổi bị suy giảm. Nếu không được điều trị, giãn phế nang sẽ gây nhiều biến chứng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Phế nang là đơn vị nhỏ nhất trong phổi, có cấu tạo là những túi khí được sắp xếp như chùm nho, nằm ở đầu tận của các ống dẫn khí nhỏ nhất. Các phế nang có kích thước rất nhỏ, đường kích từ 0.1-0.2mm, chứa đầy khí. Ở người trưởng thành có khoảng 300 triệu phế nang trong hai phổi, làm cho diện tích bề mặt hô hấp của phổi đạt từ 100-120 m2. Phế nang có vai trò vô cùng quan trọng, là nơi diễn ra hoạt động trao đổi khí của phổi.

Khi hít vào, thành ngực nở ra, không khí đi vào qua các ống dẫn khí vào phế nang làm cho các phế nang nở ra chứa một lượng lớn không khí. Khi thở ra, thể tích phổi thu nhỏ, các phế nang co lại đẩy không khí ra ngoài.

Giãn phế nang là tình trạng tổn thương căng giãn thường xuyên và phá hủy không hồi phục ở thành của các khoang chứa khí dưới tiểu phế quản tận. Khi giãn phế nang, cấu trúc của phế nang bị phá hủy, độ co giãn giảm, mất tính đàn hồi sẽ dẫn đến tình trạng ứ đọng không khí, chức năng trao đổi khí của phế nang bị suy giảm.

Có nhiều nguyên nhân gây giãn phế nang như:

• Thiếu protein AAT: Protein AAT có tác dụng bảo vệ các cấu trúc đàn hồi trong phổi, nếu thiếu protein này, các enzyme có thể gây tổn thương phổi kéo dài, dẫn đến bệnh giãn phế nang. Thiếu protein AAT là một bệnh di truyền, xảy ra ở 1-2% những người bệnh giãn phế nang.
• Viêm phế quản mạn tính: Viêm phế quản mãn tính có thể do nhiễm vi-rút, vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc có thể do tác động của hóa chất, bụi bẩn, khói bếp, khói thuốc lá, khói thuốc lào ... Tình trạng viêm nhiễm kéo dài sẽ lan đến các phế nang, gây phá hủy cấu trúc, làm giãn phế nang.
• Lao phổi: Vi khuẩn lao làm tổn thương, xơ hóa thành phế nang và căng giãn các phế nang.
• Hen phế quản lâu năm: Bệnh hen phế quản mạn tính kéo dài nhiều năm sẽ gây căng giãn phế quản, phế nang và cả hệ thống mao mạch của tổ chức phổi, Cuối cùng, những phế nang này bị phá hủy và không thể hồi phục như tình trạng ban đầu.
• Bệnh bụi phổi vô cơ: Thường xảy ra ở đối tượng là những người lao động làm việc trong môi trường nhiều bụi, các loại bụi phổi thường gặp là bụi phổi silic, bụi phổi amiăng, bụi than ... Bệnh bụi phổi gây viêm nhiễm thành phế quản tận, xơ và giãn các phế nang.
• Biến dạng lồng ngực hoặc chít hẹp phế quản gây tắc nghẽn phế quản, phế nang, lâu ngày sẽ thành giãn phế nang.
• Lão suy: Ở người già, phổi hoạt động lâu năm dẫn đến bị xơ hoá gây giãn phế nang. Ngoài ra còn do một số bệnh nghề nghiệp như: thổi kèn, thổi thủy tinh làm tăng áp lực bên trong các phế nang, gây căng giãn phế nang.
• Bệnh Saccoidose: gây viêm nội mạc động mạch kèm giãn phế nang...

Khi bị giãn phế nang, người bệnh sẽ có triệu chứng khó thở, thở khò khè, tức ngực. Khó thở đặc biệt tăng lên là khi làm việc nặng, gắng sức, mệt mỏi. Lồng ngực người bệnh biến dạng, tròn như hình thùng. Môi tím tái do thiếu oxy, các đầu chi tím khi có biến chứng thành tâm phế mạn. Người bệnh thường ho kéo dài, cơ thể mệt mỏi, chán ăn, gầy sút. Đau thượng vị do cơ bụng hoạt động nhiều,

Bệnh giãn phế nang nếu không được điều trị kịp thời có thể gây các biến chứng nguy hiểm như: Suy hô hấp, tràn khí màng phổi, tâm phế mạn tính, tắc nghẽn động mạch phổi,...gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Đặc biệt, ở thể ác tính, phổi có thể tan biến dần do nhu mô phôi bị phá hủy dần từ hai đáy. Người bệnh bị suy kiệt và thường tử vong sau một vài năm.

Khi có các triệu chứng của bệnh, người bệnh cần nhanh chóng đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị. Nguyên tắc điều trị giãn phế quản là làm phổi xẹp bớt, giảm thể tích các vùng phổi chứa nhiều khí, cải thiện khả năng gắng sức và giảm công hô hấp. Các thuốc thường dùng để điều trị bệnh giãn phế quản là:

• Thuốc giãn phế quản: Giúp cải thiện tình trạng căng phồng phổi quá mức, giảm khó thở, tăng khả năng gắng sức. Phối hợp nhiều thuốc giãn phế quản có lợi hơn cho bệnh nhân so với đơn trị liệu.
• Corticoid có thể dùng dạng khí dung hoặc dạng uống, sử dụng trong đợt cấp và điều trị dự phòng, giúp giảm viêm, giảm các triệu chứng bệnh, dự phòng các đợt cấp của bệnh,
• Thở oxy giúp giảm công hô hấp, làm tăng khả năng gắng sức và kéo dài cuộc sống ở bệnh nhân.
• Kháng sinh: Được sử dụng khi bệnh nhân phát triển các nhiễm khuẩn như viêm phế quản hoặc viêm phổi.

Cùng với điều trị y tế, người bệnh cần tích cực thay đổi lối sống. Bỏ hút thuốc lá hoàn toàn để giảm tiến triển của bệnh, tập thở chúm môi để giúp giảm bớt tình trạng ứ khí trong lồng ngực, giảm tình trạng khó thở. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao thể trạng để tăng sức đề kháng.

Để đề phòng bệnh giãn phế nang, cần giữ gìn sức khỏe đường hô hấp. Không hút thuốc lá, thuốc lào, khi bị viêm đường hô hấp cần điều trị dứt điểm, không để bệnh kéo dài. Giữ gìn vệ sinh răng miệng, giữ vệ sinh môi trường sống và môi trường làm việc. Có dụng cụ bảo hộ làm việc khi làm việc trong môi trường khói bụi. Ngoài ra, cần thường xuyên nâng cao thể trạng bằng việc sử dụng các vitamin A, C, E và nhóm B. Hướng dẫn người bệnh tập thể dục, khí công, tập thở bụng.