Các bài tập điều hòa cảm giác

Con người có thể nhận biết, cảm nhận được thế giới xung quanh nhờ các giác quan cung cấp thông tin. Các bài tập điều hoà cảm giác được thực hiện để giúp điều chỉnh các hành vi bất thường của trẻ như trẻ tự kỷ, giúp trẻ có thể đáp ứng thích hợp với các thông tin tiếp nhận được từ ngoài, từ đó dần tương tác với môi trường xung quanh.

Rối loạn cảm giác là hiện tượng bệnh nhân bị suy giảm hoặc bị mất đi các chức năng hoạt động các giác quan. Trong đó có 5 giác quan có vai trò quan trọng giúp con người cảm nhận được các kích thích của môi trường bên ngoài bao gồm: Xúc giác, thị giác, thính giác, vị giác và khứu giác.

Có nhiều nguyên nhân gây ra di chứng rối loạn điều hòa cảm giác, trong đó nguyên nhân chủ yếu bao gồm:

Ở người trưởng thành, người cao tuổi: Có bệnh lý gây tổn thương não bộ như: Viêm não, tai biến mạch máu não, suy thoái tế bào thần kinh não, u não,...

Ở trẻ nhỏ:

• Do bẩm sinh
• Trẻ bị bại não
• Trẻ tự kỷ
• Trẻ bị chậm phát triển tinh thần

Tập điều hoà cảm giác là việc áp dụng các bài tập đặc biệt liên quan tới cảm giác của trẻ, từ xúc giác, thị giác, thính giác, mùi vị, sờ, sự thăng bằng, phản ứng với những tác động, hiện tượng từ môi trường bên ngoài để từ đó điều chỉnh những hành vi bất thường của trẻ- đặc biệt với những trẻ tự kỷ, giúp trẻ đáp ứng thích hợp với các thông tin tiếp nhận được.

Bài tập điều hòa thị giác

Hệ thống “limbic” của não là phần quyết định đầu vào cảm giác được tiếp nhận và được chuyển đến sự chú ý, từ đó quyết định liệu có làm điều gì với thông tin nhận được. Nghiên cứu đã chỉ ra, trẻ bị rối loạn điều hòa cảm giác, hệ thống này sẽ hoạt động không tốt. Trẻ sẽ không tiếp nhận các quan sát mà người bình thường khác có thể nhận thấy, đôi khi chúng có thể nhìn chằm chằm vào người ta hoặc cũng có thể lảng tránh nhìn vào mắt người khác. Đồ vật và đồ chơi không khiến trẻ hứng thú như những đứa trẻ khác.

Bài tập điều hòa thị giác

• Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động như vẽ, sơn màu, cắt, xâu, nặn... hay bất kỳ hoạt động nào đòi hỏi trẻ phải nhìn mắt 1 cách tập trung để trẻ có thể định hướng cho bàn tay.
• Những trò chơi có ánh chiếu sáng hoặc đồ chơi màu sắc rực rỡ hay có ánh đèn rất có ích vì chúng sẽ tác động mạnh vào thị giác và độ tương tương phản.
• Tăng cường sử dụng giao tiếp mắt trong quá trình nói, hướng dẫn, vui đùa với trẻ và cung cấp thêm những tín hiệu bằng lời nói.
• Cần cho trẻ chơi ở 1 phòng nhỏ để giúp trẻ kích thích sự tập trung vào hoạt động.

Bài tập điều hòa tiền đình

• Áp dụng các bài tập về vận động và tính thăng bằng.
• Trẻ cần tham gia vào nhiều hoạt động phong phú để trẻ vận động trong cả ngày, kích thích các thông tin giác quan để trẻ có thể thực hiện các chức năng 1 cách phù hợp.
• Trẻ thường không chịu ngồi yên ngồi yên, vì vậy nên cho trẻ vận động thông qua một số trò chơi để tìm cảm giác thiếu trước khi yêu cầu trẻ ngồi và tập trung.
• Các hoạt động vận động giúp tăng cường kích thích cảm giác vận động và thăng bằng ở trẻ có thể áp dụng:
• Lăn người, lăn về hai phía
• Nhảy cao tại chỗ, bật nhảy lên đệm lò xo, nhảy dây, bật nhảy qua vật cản phía trước...
• Đu đưa bằng xích đu
• Nhảy lò cò, trò chơi xoay tròn,
• Đi xe đạp, ngồi hoặc nằm lăn trên bóng to, gối hơi ngồi.

Bài tập điều hòa cảm thụ bản thể

Đưa ra các bài tập nặng hoặc các hoạt động đòi hỏi sự tập trung xúc giác là cách hiệu quả nhất để kích thích các hoạt thụ thể ở xương, khớp, cơ và khả năng nhận biết vị trí cơ thể, giác quan.

Những bài tập dưới đây có thể áp dụng để tăng cường giúp trẻ có thể nhận biết bản thể và giúp trẻ tập bình tĩnh và tổ chức toàn bộ hệ thống thần kinh ổn định:

• Các trò chơi cần vận động như nhảy, chạy
• Mang, đẩy, kéo hoặc đeo các đồ vật có khối lượng nặng như túi, ba lô, hộp đồ chơi, bao gạo, cát
• Bò dưới gầm bàn, qua gối, chui vào ống, bò theo đường thẳng
• Trò chơi phải lao người: Lao người vào đống gối lớn, vào thảm, vào ghế đệm
• Tạo ra những áp lực về xúc giác như: Khoác chăn gối nặng lên người trong khi bò hoặc nằm
• Tạo cho trẻ cảm nhận những áp lực từ xúc giác: Cuộn vào chăn, tạo áp lực từ quả bóng to hoặc gối)
• Các hoạt động kích thích kết hợp các giác quan như cắn, nhai, thổi, mút như nhai thức ăn giòn, sử dụng ống hút để uống và chơi các trò chơi thổi: kèn, còi, ống hút...)
• Làm việc nặng như: Xúc cát...

Đánh giá sự tiến bộ của trẻ sau mỗi đợt kiểm tra, can thiệp

Trong quá trình trẻ tập các bài tập điều trị rối loạn, nếu trẻ bị mệt thì ngừng tập và theo dõi sát sao.

Sau khi tập nếu trẻ có tình trạng mệt kéo dài và toàn thân có biểu hiện bất thường thì cho trẻ ngừng tập.

Xây dựng và chăm sóc cho trẻ bị rối loạn cảm giác một cách khoa học, trong đó đặc biệt lưu ý tới giờ giấc sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng:

• Giờ giấc ngủ nghỉ, tập luyện điều độ hàng ngày
• Cho trẻ ăn những thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa, cung cấp đủ đạm, vitamin, chất khoáng, chất xơ như rau củ
• Hạn chế cho ăn các thực phẩm nhiều cholesterol, muối, tinh bột

Bài tập điều trị điều hòa cảm giác là 1 công cụ có ý nghĩa rất lớn để giúp bệnh nhân dần tương tác với thế giới, môi trường bên ngoài. Vì vậy cha mẹ có thể nhờ tư vấn của bác sĩ để xây dựng kế hoạch cho chương trình can thiệp các bài tập điều hòa tại nhà.

Nguồn tham khảo: healthvietnam.vn