Các xét nghiệm lipid máu cần thực hiện khi đi khám sức khỏe tổng quát

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Hồ Viết Lệ Diễm - Bác sĩ Nội tổng quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Rối loạn lipid máu là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng của các bệnh lý tim mạch. Tuy nhiên, không giống như tuổi tác, giới tính, đây là yếu tố nguy cơ hoàn toàn có thể thay đổi được. Vì vậy, việc thực hiện xét nghiệm lipid máu khi đi khám sức khỏe tổng quát và kiểm soát nồng độ mỡ máu tốt là một cách phòng tránh bệnh tật, đảm bảo chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ về sau.

Rối loạn lipid máu là tình trạng nồng độ các chất chuyển hóa của cholesterol trong huyết tương cao hơn các giá trị bình thường. Cùng với tăng huyết áp, bệnh tim thiếu máu cục bộ, đái tháo đường, đây là một rối loạn chuyển hóa mạn tính khá thường gặp, làm tăng quá trình xơ vữa động mạch, tổn thương các cơ quan đích như tim, não, thận.

Thực vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy khi bị tăng lipid máu, đây là nguyên nhân chính dẫn đến tăng xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành. Lúc này, việc điều trị làm giảm nồng độ cholesterol sẽ có ý nghĩa giúp làm giảm nguy cơ các biến cố tim mạch một cách đáng kể.

Cholesterol là một loại lipid máu hiện diện ở màng tế bào và là tiền chất của các acid mật và hormone steroid. Cholesterol di chuyển trong máu dưới dạng những hạt riêng biệt chứa cả lipid và protein (lipoprotein).

Trong các loại sản phẩm chuyển hóa của cholesterol, hai loại lipoprotein chính được tìm thấy ở huyết thanh là lipoprotein trọng lượng phân tử thấp (LDL-C) và lipoprotein trọng lượng phân tử cao (HDL-C).

LDL-C tạo nên 60 - 70% tổng lượng cholesterol huyết thanh, chứa một apolipoprotein đơn tên là apo B-100 (apo B). LDL-C là loại lipoprotein có tính sinh xơ vữa động mạch chính và được xác định là mục tiêu đầu tiên trong điều trị hạ cholesterol.

HDL-C chiếm 20 - 30% tổng lượng cholesterol huyết thanh. Các apolipoprotein chính của HDL-C là apo A-I và apo A-II. Nồng độ HDL-C có mối tương quan nghịch với nguy cơ bệnh mạch vành tim. Một số bằng chứng cho thấy HDL-C có vai trò bảo vệ chống lại quá trình xơ vữa động mạch.

Loại lipoprotein thứ ba là chylomicron, rất giàu triglyceride. Chúng được sản xuất tại ruột non và xuất hiện trong máu sau bữa ăn có chất béo. Tuy nhiên, nguồn triglyceride chính là được tổng hợp qua hai con đường là tại gan, mô mỡ và tại ruột non. Nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa nồng độ triglyceride với bệnh mạch vành tim.

Chính vì các lý do trên, trong thực hành lâm sàng, bác sĩ xét nghiệm lipid máu là xét nghiệm định lượng của nồng độ cholesterol toàn phần, HDL-C, LDL-C và triglyceride theo đơn vị chuẩn milimol/Lit (mmol/L) hoặc milligram/decilit (mg/dL). Tuy nhiên, một số thiết bị xét nghiệm có thể tính toán gián tiếp nồng độ LDL-C thông qua các thông số đã có, bằng công thức như sau:

• LDL-C = cholesterol toàn phần - HDL-C - triglyceride/2,2 (nếu các giá trị được tính theo đơn vị mmol/L)
• LDL-C = cholesterol toàn phần - HDL-C - triglyceride/5 (nếu các giá trị được tính theo đơn vị mg/dL)

Vì nồng độ lipid máu có liên quan đến bữa ăn, thời điểm thực hiện lý tưởng là khi người bệnh đã nhịn ăn 12 giờ đồng hồ, thường là buổi sáng sau khi ngủ dậy. Nếu lấy máu bất kỳ hay khi người bệnh đã ăn thì kết quả có thể là tăng lipid máu giả tạo.

Ngưỡng bất thường và các mức độ rối loạn từng chỉ số trong xét nghiệm lipid máu được trình bày trong bảng sau:

Khi đời sống vật chất và trình độ hiểu biết không ngừng được nâng cao, việc kiểm tra sức khỏe thường xuyên là vô cùng cần thiết để mọi người có cơ hội sống lâu hơn và sống khỏe hơn.

Thực vậy, bằng cách chủ động đi khám sức khỏe tổng quát ngay từ khi chưa có bất kỳ một dấu hiệu bất thường nào, thông qua việc thăm hỏi, khám bệnh và thực hiện các xét nghiệm tầm soát, bác sĩ có thể giúp xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm. Đặc biệt là rối loạn lipid máu hay các hội chứng chuyển hóa nói chung, khi được phát hiện ở giai đoạn đầu, việc điều trị có thể hiệu quả hơn, thành công hơn và chủ động phòng ngừa các biến cố tim mạch cho người bệnh.

Theo đó, kiểm tra mức độ lipid trong máu là một trong những cận lâm sàng cho bệnh tim mạch cơ bản. Nếu nằm ở mức cao, đây sẽ là yếu tố của bệnh lý xơ vữa động mạch, gây ra nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Lúc này, người bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc hạ mỡ máu và hẹn đánh giá hiệu quả sau ít nhất ba tháng. Trong trường hợp chưa đạt mục tiêu điều trị, điều chỉnh thuốc bằng cách tăng liều hoặc phối hợp thuốc sẽ được xem xét.

Điều cần lưu ý khi xét nghiệm lipid máu là người bệnh cần nhịn ăn ít nhất 12 giờ nhằm cho ra kết quả chính xác. Song song đó, các xét nghiệm tầm soát khác cũng cần thực hiện đồng thời với xét nghiệm lipid máu như đường huyết, chức năng gan và thận.