Chỉ số PT là gì và có ý nghĩa như thế nào?

Bài viết được viết bởi ThS.BS Phạm Thị Thùy Nhung - Phó Trưởng khoa Xét nghiệm, Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Đông máu là một quá trình sinh lý quan trọng diễn ra trong cơ thể con người, ở những vị trí bị tổn thương trên cơ thể. Nếu không có quá trình đông máu, cơ thể sẽ bị tử vong do mất máu khi có một vết đứt nhỏ. Xét nghiệm PT là một trong những xét nghiệm quan trọng giúp kiểm tra khả năng đông máu.

Đông máu là sự thay đổi trạng thái vật lý của máu chuyển từ dạng lỏng sang dạng gen rắn, sợi huyết để bảo vệ vùng tổn thương thành mạch, hạn chế chảy máu ra ngoài mạch. Đồng thời duy trì được trạng thái lỏng của máu lưu thông. Quá trình đông máu là sự tác động và kết hợp của 3 yếu tố đó là:

• Tế bào máu
• Protein huyết tương
• Thành mạch

Trong cơ thể con người luôn tồn tại sự cân bằng giữa hệ thống chống đông máu và đông máu. Đông máu giúp bảo vệ cơ thể tránh khỏi chảy máu, đồng thời hệ thống đông máu giúp lưu thông lòng mạch đảm bảo duy trì sự sống. Bất cứ sự mất cân bằng nào trong quá trình đông máu – chống đông , cũng sẽ xảy ra tắc mạch hoặc chảy máu.

Rối loạn đông máu là hội chứng thiếu hụt yếu tố đông máu và có thể gây tử vong do mất quá nhiều máu, hay thiếu hụt của chất ức chế đông máu gây hiện tượng tắc mạch, cản trở lưu thông. Do đó, xét nghiệm đông cầm máu là rất cần thiết giúp đánh giá khả năng đông máu đối với những người có biểu hiện của rối loạn đông máu.

2.1 Xét nghiệm kiểm tra quá trình đông máu

Xét nghiệm PT là kiểm tra thời gian prothrombin, thời gian để một cục máu đông hình thành trong mẫu máu ảnh hưởng bởi các yếu tố đông máu được kích hoạt khi mạch máu bị tổn thương. Nếu có đủ yếu tố đông máu thì quá trình đông máu diễn ra bình thường. Nếu trường hợp quá ít yếu tố đông máu sẽ gây ra chảy máu, còn quá nhiều lại dẫn tới máu tăng đông dễ hình thành cục máu đông.

2.2 Chỉ định xét nghiệm PT

Xét nghiệm thời gian đông máu PT được chỉ định đối với những trường hợp sau:

• Chảy máu không rõ nguyên nhân: Xét nghiệm thời gian đông máu PT thường được chỉ định chẩn đoán chứng chảy máu không rõ nguyên nhân, thực hiện cùng xét nghiệm PTT – thời gian Thromboplastin từng phần. Xét nghiệm PT giúp đánh giá con đường ngoài ngoại sinh và con đường chung của quá trình đông máu, còn xét nghiệm PTT giúp đánh giá con đường nội tại sinh và con đường chung, cả hai giúp đánh giá chính xác nhất chức năng của các yếu tố đông máu.
• Phẫu thuật: Xét nghiệm PT có thể được chỉ định đối với bệnh nhân chuẩn bị phải trải qua một thủ thuật y tế xâm lấn. Đặc biệt là thực hiện phẫu thuật, nhằm kiểm tra bệnh nhân có gặp vấn đề đông máu gì không, để có thể chuẩn bị tốt cho cuộc phẫu thuật.

• Đối với bệnh nhân đang dùng thuốc đông máu: Xét nghiệm PT cùng với xét nghiệm INR được chỉ định thực hiện định kỳ để đảm bảo thuốc sử dụng hiệu quả như mong muốn, vừa đảm bảo không đến mức gây bầm tím hay chảy máu quá mức

Ngoài ra, nếu bệnh nhân có những dấu hiệu, triệu chứng của rối loạn chảy máu như: chu kỳ kinh nguyệt nặng, chảy máu cam, thiếu máu mạn tính, giảm thị lực, dễ bầm tím, chảy máu nướu răng, máu trong nước tiểu hoặc trong phân, viêm khớp do chảy máu vào khớp,...cũng cần kiểm tra xét nghiệm PT.

2.3 Tiến hành xét nghiệm PT

Bệnh nhân được lấy máu tĩnh mạch, cho vào ống bảo quản có chứa chất chống đông thích hợp và được tiến hành phân tích tự động trên máy phân tích. Có 2 con đường bắt đầu quá trình đông máu là con đường đông máu nội sinh và ngoại sinh, cả hai cùng nhập vào con đường chung để quá trình đông máu hoàn tất.

Xét nghiệm Prothrombin là xét nghiệm đánh giá 5 yếu tố tham gia quá trình đông máu gồm:

• Yếu tố I (Fibrinogen)
• Yếu tố II (Prothrombin)
• Yếu tố V, VII
• Yếu tố X

Xét nghiệm PT đánh giá tổng thể khả năng tạo ra một cục máu đông trong thời gian bao lâu, PT sẽ kéo dài nếu thiếu yếu tố đông máu hoặc chúng bị rối loạn chức năng. Hầu hết xét nghiệm PT chỉ cần đo trong vài giây, sau đó so sánh với mức PT bình thường ở người khỏe mạnh.

Thuốc thử dùng trong xét nghiệm PT là khác nhau ở các phòng thí nghiệm khác nhau, do đó phạm vi giá trị PT bình thường cũng khác nhau.

Giá trị bình thường của thời gian đông máu PT là 10 – 13 giây, tùy thuộc vào phương pháp thực hiện và từng phòng xét nghiệm. Với trường hợp PT kéo dài, nghĩa là cần thời gian lâu hơn bình thường để hình thành cục máu đông, nguyên nhân có thể do: thiếu yếu tố đông máu, thiếu vitamin K, các bệnh về gan, sử dụng thuốc kháng vitamin K

Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây kéo dài thời gian đông máu PT, cần dựa trên cả kết quả xét nghiệm PTT. Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến thời gian PT như: bổ sung vitamin K, thực phẩm chứa lượng lớn vitamin K, sử dụng thuốc tránh thai, an thần,...

Tóm lại, chỉ số PT là thời gian để một cục máu đông hình thành, ảnh hưởng bởi các yếu tố đông máu đường ngoại sinh và đường chung. Xét nghiệm PT giúp đánh giá khả năng đông máu, nhằm phát hiện được những bất thường hậu sự thiếu hụt của các yếu tố đông máu. Đối với những người đang sử dụng thuốc chống đông máu sẽ được chỉ định làm xét nghiệm định kỳ. Những người hay chảy máu cam, dễ bầm tím, hay có biểu hiện của rối loạn đông máu cần làm xét nghiệm PT ngay để có thể phát hiện kịp thời những bất thường và được can thiệp sớm.