Hội chứng não gan

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Ngọc Phú - Khoa Hồi sức tích cực - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Bệnh não gan là tình trạng suy giảm chức năng não xảy ra do bệnh gan nặng. Trong tình trạng này, gan của bạn không thể loại bỏ hoàn toàn các chất độc ra khỏi máu. Điều này gây ra sự tích tụ các sản phẩm độc trong máu của bạn, có thể dẫn đến tổn thương não.

Bệnh não gan có thể cấp tính hoặc mãn tính. Trong một số trường hợp, một người bị bệnh não gan có thể trở nên không đáp ứng và rơi vào trạng thái hôn mê.

Bệnh não gan cấp tính xuất hiện do bệnh gan tiến triển nặng. Điều này chủ yếu xảy ra ở những người có các tình trạng dưới đây:

• Viêm gan siêu vi tối cấp cấp tính: Đây là một loại viêm gan siêu vi trầm trọng xảy ra đột ngột.
• Viêm gan nhiễm độc: Viêm gan nhiễm độc có thể do tiếp xúc với rượu, hóa chất, thuốc hoặc một số thực phẩm chức năng.
• Hội chứng Reye: Đây là tình trạng tổn thương viêm gan và phù não cấp tính đặc biệt nghiêm trọng. Gặp chủ yếu ở trẻ em.

Bệnh não gan cấp cũng có thể là dấu hiệu của suy gan giai đoạn cuối.

Người bị bệnh não gan mạn có thể bị vĩnh viễn hoặc từng đợt tái phát. Họ cần điều trị liên tục để giúp ngăn ngừa các triệu chứng tiến triển nặng. Các trường hợp tái phát thường thấy ở những người bị xơ gan nặng. Các trường hợp bệnh não gan vĩnh viễn hiếm gặp và gặp ở những người không đáp ứng với điều trị và những người có các bệnh lý thần kinh vĩnh viễn như co giật, tổn thương tủy sống.

Tùy vào nguyên nhân, mức độ nặng người bị bệnh não gan sẽ có các biểu hiện lâm sàng khác nhau.

Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh não gan vừa có thể bao gồm:

• Khó khăn suy nghĩ
• Thay đổi tính tình
• Giảm độ tập trung
• Run tay, khó viết chữ
• Sự hoang mang, lo lắng
• Thường xuyên quên
• Khó nhận xét vấn đề
• Hơi thở có mùi

Các triệu chứng của bệnh não gan nặng là:

• Lú lẫn
• Ngủ gà hoặc hôn mê
• Lo lắng, sợ hãi
• Co giật
• Thay đổi tính tình nghiêm trọng
• Mệt mỏi
• Nói nhảm, lẫn lộn
• Run tay
• Di chuyển chậm chạp

Người bệnh sẽ cần được điều trị và chăm sóc y tế ngay lập tức nếu các triệu chứng tiến triển nặng. Những triệu chứng này có thể dẫn đến hôn mê nếu người bệnh không được điều trị nhanh chóng.

Nguyên nhân chính xác của bệnh não gan vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, yếu tố kích hoạt thường do sự tích tụ các chất độc trong máu. Điều này xảy ra khi gan của bạn không còn khả năng phân hủy hoàn toàn được các chất độc.

Gan của bạn loại bỏ các hóa chất độc hại như amoniac khỏi cơ thể. Những chất độc này còn sót lại khi protein được chuyển hóa hoặc phân hủy để sử dụng cho các cơ quan khác nhau trong cơ thể của bạn. Thận của bạn biến đổi các chất độc này thành các chất an toàn hơn, sau đó được loại bỏ ra khỏi cơ thể qua nước tiểu.

Khi gan của bạn bị tổn thương, nó không thể lọc hết các chất độc. Các chất độc sau đó có thể tích tụ trong máu và có khả năng xâm nhập vào não của bạn. Sự tích tụ chất độc cũng có thể làm tổn thương các cơ quan và dây thần kinh khác.

Các yếu tố có thể kích hoạt bệnh não gan:

• Nhiễm trùng: viêm phổi
• Các tổn thương, bệnh lý ở thận
• Mất nước
• Thiếu oxy hoặc mức oxy thấp
• Phẫu thuật hoặc chấn thương gần đây
• Thuốc ức chế hệ miễn dịch
• Ăn quá nhiều đạm
• Thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương như barbiturat hoặc thuốc an thần benzodiazepine
• Rối loạn điện giải, đặc biệt là hạ kali máu sau nôn hoặc dùng thuốc lợi niệu.

Có một số xét nghiệm được sử dụng để chẩn đoán bệnh não gan.

4.1. Xét nghiệm máu

Tổng phân tích tế bào máu: Kiểm tra tế bào hồng cầu, tế bào bạch cầu, và tiểu cầu trong máu của bạn. Số lượng hồng cầu thấp cho thấy bạn bị thiếu máu và sẽ dẫn đến thiếu oxy tổ chức.

Xét nghiệm máu cũng có thể được sử dụng để đo nồng độ natri, kali và amoniac trong máu của bạn. Các chất này tăng cao là dấu hiệu của suy giảm chức năng gan.

4.2. Chẩn đoán hình ảnh

Xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh, thí dụ như chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ hạt nhân, có thể giúp kiểm tra tình trạng chảy máu trong não hoặc các bất thường trong não của bạn.

4.3. Xét nghiệm chức năng gan

Các xét nghiệm chức năng gan: đo hoạt độ các men như GOT, GPT, GGT, bilirubin toàn phần, bilirubin trực tiếp... Nếu có sự gia tăng các chất này cho thấy sự suy giảm về chức năng gan hoặc hủy hoại tế bào gan của bạn.

Bạn hãy cho các bác sĩ biết tiền sử bệnh gan, bệnh thận nếu có, cùng với các triệu chứng mà bạn đang gặp đôi khi có thể đủ để giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh não gan.

Dựa trên mức độ nặng của các triệu chứng, bệnh não gan được chia thành các giai đoạn. Các hệ thống phân loại phổ biến bao gồm: tiêu chuẩn West Haven và thang điểm Glasgow.

Năm giai đoạn của bệnh não gan, theo tiêu chuẩn West Haven là:

Giai đoạn 0 – Thay đổi trong tính cách hoặc hành vi. Thay đổi trong bộ nhớ, khả năng tập trung, chức năng trí tuệ, và phối hợp. Không có Asterixis.

Giai đoạn 1 – Thiếu nhận thức không đáng kể. Rút ngắn khả năng chú ý. Hypersomnia, mất ngủ, đảo ngược của mô hình giấc ngủ. Trầm cảm, khó chịu. Có thể có Asterixis.

Giai đoạn 2 – Thờ ơ hoặc lãnh đạm. Mất phương hướng. Bất lịch sự trong hành vi. Asterixis biểu hiện rõ. Buồn ngủ, ngủ lịm, thay đổi tính cách rõ ràng, hành vi không phù hợp, và mất phương hướng liên tục, thường là về thời gian.

Giai đoạn 3 – Ngủ gật nhưng có thể được kích thích, mất định hướng về thời gian và địa điểm, nhầm lẫn, mất trí nhớ, thường xuyên giận dữ, không thể hiểu được lời nói

Giai đoạn 4 – Hôn mê có hoặc không có phản ứng với kích thích đau đớn

Các lựa chọn điều trị cho bệnh não gan phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân cơ bản của tình trạng này.

Bạn có thể cần ăn ít protein hơn nếu tình trạng này do ăn quá nhiều protein gây ra. Vì protein cần thiết để cơ thể bạn hoạt động bình thường, chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ có thể xây dựng một chế độ ăn uống cho phép bạn nạp đủ protein mà không làm cho các triệu chứng của bạn tồi tệ hơn. Thực phẩm giàu protein cần tránh bao gồm: Thịt gia cầm, thịt đỏ, trứng, tôm, cua, cá...

Thuốc cũng có thể giúp làm chậm tốc độ hấp thụ chất độc vào máu. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh (metronidazole) và đường lactulose (duphalac), một loại đường tổng hợp. Những loại thuốc này có thể giúp khuếch tán ammoniac (NH3) từ máu vào ruột, và một mặt tiêu diệt vi khuẩn đường ruột sinh NH3. Chất amoniac trong ruột sẽ chuyển thành muối amoni không khuếch tán (NH4), rồi sau đó sẽ được cơ thể của bạn loại bỏ ra ngoài qua phân.

Trong trường hợp nghiêm trọng gây khó thở, có thể cần đến máy thở hoặc mặt nạ dưỡng khí.

Một số người có tình trạng này có thể cần phải được ghép gan nếu đủ điều kiện.

Những người bị bệnh não gan mãn tính có tỷ lệ phục hồi tốt hơn những người thể cấp tính. Tỷ lệ hồi phục tăng lên nếu bạn được điều trị sớm, trước khi tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn.

Nếu được điều trị thích hợp, bệnh não gan và các triệu chứng có thể được hồi phục.

Các biến chứng có thể không thể phục hồi bao gồm:

• Suy tạng
• Phù não
• Thoát vị não

Điều trị, quản lý và phòng ngừa bệnh gan là cách tốt nhất ngăn ngừa hội chứng não gan. Bạn có thể giảm được nguy cơ mắc bệnh gan bằng cách thực hiện các bước sau:

• Tránh uống rượu hoặc uống ít rượu (theo khuyến cáo).
• Tránh thức ăn giàu chất béo.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Không dùng chung kim tiêm bị ô nhiễm.

Để tránh bị viêm gan do virus:

• Rửa tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh hoặc thay tã.
• Không dùng chung kim tiêm bị ô nhiễm.
• Tránh tiếp xúc gần với những người được chẩn đoán mắc bệnh viêm gan siêu vi.
• Chích ngừa viêm gan A, B.

Bệnh não gan nếu được phát hiện sớm và loại bỏ các yếu tố nguy cơ như chảy máu đường tiêu hoá, giảm kali máu,... thì sẽ giúp người bệnh có tiên lượng tốt hơn.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là bệnh viện uy tín hàng đầu trong chẩn đoán và điều trị các bệnh về gan. Bệnh nhân sẽ được thăm khám, chẩn đoán bằng các phương pháp hiện đại nhất hiện nay, cùng sự hỗ trợ của máy móc công nghệ cao cho kết quả chính xác.