Xét nghiệm chẩn đoán tràn dịch màng phổi

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tung Hoành - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Tràn dịch màng phổi không phải là một bệnh mà một hội chứng gây ra bởi nhiều bệnh khác nhau. Để chẩn đoán tràn dịch màng phổi cũng như nguyên nhân gây ra tình trạng này thì cần làm các xét nghiệm tràn dịch màng phổi.

Nguyên nhân tràn dịch màng phổi theo cơ chế bệnh sinh:

• Do tăng áp lực thủy tĩnh: Nếu có tăng sự chênh lệch giữa áp lực trong lòng mạch và áp lực trong khoang màng phổi thì sẽ dẫn đến tăng tốc độ hình thành dịch trong khoang màng phổi thông qua luật Starling (starling equation) . Nguyên nhân: Suy tim phải, suy tim trái, tràn dịch màng ngoài tim, hội chứng tắc tĩnh mạch chủ trên.
• Do giảm áp lực keo thẩm thấu mao quản, giảm albumin máu: Gặp trong xơ gan, hội chứng thận hư, suy dinh dưỡng.
• Do tăng tính thấm mao mạch do viêm, do nhiễm khuẩn như lao, do ung thư.
• Do giảm tái hấp thu dịch màng phổi: Là một nguyên nhân hay gặp nhất của tràn dịch màng phổi do giảm tái hấp thu dịch màng phổi do tắc hệ thống dẫn lưu bạch huyết của khoang màng phổi. hệ thống bạch huyết ở vùng trung thất bị tắc do u chèn ép, do xơ.
• Do tăng áp lực hệ thống tĩnh mạch: Tăng áp lực tĩnh mạch trung tâm sẽ dẫn đến giảm dòng bạch mạch đổ vào hệ thống tuần hoàn tĩnh mạch, gây tràn dịch màng phổi.
• Tăng áp lực khoang màng phổi, hoặc xẹp phổi giai đoạn đầu đều có thể dẫn tới tràn dịch màng phổi.

Nguyên nhân tràn dịch màng phổi theo xét nghiệm sinh hóa chia thành dịch thấm, dịch tiết:

• Dịch thấm: Hội chứng thận hư, suy thận mạn, Xơ gan cổ trướng, Suy tim trái không hồi phục, Thẩm phân phúc mạc, Suy giáp, Suy dinh dưỡng.
• Dịch tiết: Do lao, ung thư, nhiễm trùng phổi và màng phổi (vi khuẩn, nấm, vi rút ký sinh trùng như a míp, sán lá phổi, sán lá gan lớn), nghẽn tắc động mạch phổi, các bệnh hệ thống (lupus, viêm khớp dạng thấp...).
• Tràn dịch màng phổi dịch màu máu: Do chấn thương lồng ngực, ung thư màng phổi, ung thư di căn tới màng phổi, tai biến của các thủ thuật thăm dò màng phổi: chọc dò màng phổi, sinh thiết màng phổi,...

Các nguyên nhân tràn dịch màng phổi thường gặp trên lâm sàng bao gồm:

• Lao màng phổi
• Viêm phổi màng phổi
• Suy tim sung huyết
• Ung thư
• Xơ gan.

X-quang phổi: Tràn dịch màng phổi số lượng ít chỉ thấy góc sườn hoành tù, sớm nhất là góc sườn hoành phía sau trên phim nghiêng. Tràn dịch màng phổi trung bình thấy hình mờ đậm, đồng đều, ở 1/3 dưới phế trường, có thể thấy đường cong mà phía lõm quay lên trên (đường cong Damoiseau). Tràn dịch màng phổi nhiều: Mờ đều quá 1/2 phổi, đẩy tim sang bên đối diện. Trong trường hợp tràn dịch màng phổi khu trú cần kết hợp siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính để xác định vị trí.

Chọc dò màng phổi có dịch: Là tiêu chuẩn vàng.

Ngoài ra, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện các xét nghiệm để chẩn đoán tràn dịch màng phổi bao gồm:

• Xét nghiệm tìm tế bào trong dịch màng phổi
• Xét nghiệm vi sinh
• Soi AFB trong dịch màng phổi giúp chẩn đoán lao màng phổi
• Phản ứng PCR (polymerase chain reaction) cho kết quả chẩn đoán lao có độ nhạy và độ đặc hiệu cao .
• Xét nghiệm nuôi cấy dịch màng phổi tìm các nguyên nhân vi khuẩn khác như phế cầu, tụ cầu. nấm, ký sinh trùng .
• Nuôi cấy: cấy dịch màng phổi, đặc biệt cấy mảnh sinh thiết màng phổi trên thực tế đã chứng minh khả năng phát hiện vi khuẩn tăng hơn từ 2-3 lần trong tràn dịch màng phổi do lao
• Các xét nghiệm tràn dịch màng phổi về miễn dịch
• Xét nghiệm mô bệnh học.