Cảnh giác tắc ruột do bã thức ăn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Đơn nguyên Nội Tiêu hóa – Nội soi, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Bệnh nhân bị tắc ruột do bã thức ăn thường rất khó chẩn đoán chính xác nguyên nhân cho tới khi được phẫu thuật. Mục tiêu của điều trị là giúp bệnh nhân loại bỏ được khối bã thức ăn không tiêu và dự phòng tái phát. Trong trường hợp điều trị không kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như mất nước, mất điện giải do hạ huyết áp, nôn mửa, trụy mạch sớm...

Tắc ruột do bã thức ăn là một trong những cấp cứu ngoại khoa thường gặp tại các bệnh viện. Đây là hiện tượng bệnh nhân bị một khối bã thức ăn (bã thức ăn thực vật, bã thức ăn động vật, khối lông tóc hoặc khối hỗn hợp nhiều loại) hình thành ở dạ dày rồi di chuyển xuống làm tắc ruột non. Hầu hết các trường hợp người bệnh tắc ruột do bã thức ăn đều phải điều trị bằng phương pháp phẫu thuật mới lấy khối bã ra ngoài được.

Đối tượng dễ bị tắc ruột do bã thức ăn là những người đã từng trải qua phẫu thuật cắt dạ dày, người già răng đã bị rụng, người bệnh viêm tụy mạn tính có khả năng tiêu hóa thức ăn kém, trẻ em ăn quá nhiều hoa quả hay người ăn nhiều chất xơ....

Sở dĩ bã thức ăn có thể khiến cho người bệnh bị tắc ruột là vì chúng có quá nhiều sợi dai, xơ và khó tiêu hóa, gặp thêm trường hợp người bệnh bị giảm độ toan dịch vị, thiểu năng ngoại tiết tụy, viêm xơ tụy, suy tụy hay không nhai được do đau răng, rụng răng... thì việc tiêu hóa sẽ càng gặp khó khăn và khiến cho chúng dễ tích tụ tạo thành một khối gây tắc ruột.

Một vài triệu chứng cơ năng cảnh báo tắc ruột do bã thức ăn mà người bệnh có thể gặp phải bao gồm:

• Đau bụng: Bất kỳ bệnh nhân nào bị tắc ruột do bã thức ăn đều có biểu hiện đau bụng xảy ra đột ngột hoặc dữ dội, cường độ đau ngày càng tăng, điểm đau khu trú trên rốn, quanh rốn bên trái hoặc bên phải bụng, vùng chậu rồi lan tỏa nhanh chóng ra toàn bụng;
• Buồn nôn, nôn: Khi bệnh nhân bị tắc ruột do bã thức ăn thì dễ xác định nhưng có khi bệnh nhân không nôn mà chỉ buồn nôn nên thường có tâm lý chủ quan. Kèm theo dấu hiệu buồn nôn thì người bệnh còn có thể xuất hiện các cơn đau do tăng nhu động và phản nhu động. Đối với người bị tắc ruột do bã thức ăn thì chất nôn lúc đầu là thức ăn, sau đến dịch mật và dịch tiêu hoá. Trong trường hợp nôn ra phân có nghĩa là tắc ruột đã để quá muộn, đồng thời, tình trạng nôn muộn thường đi kèm với triệu chứng trướng bụng;
• Bí trung đại tiện: Triệu chứng này thể hiện ngưng trệ lưu thông các chất trong lòng ruột, bí trung đại tiện cũng là triệu chứng lâm sàng quyết định để chẩn đoán bị tắc ruột nhưng cũng lại khó xác định nhất, vì là dấu hiệu chủ quan mà nhiều khi bị bỏ qua.

Bệnh nhân bị tắc ruột do bã thức ăn sẽ xuất hiện các rối loạn tại đoạn ruột trên chỗ tắc, sự rối loạn xảy ra rất nhanh chóng và tiến triển nặng, khiến cho thành ruột bị tổn thương.

Ngoài ra, đoạn ruột trên chỗ bị tắc sẽ trướng và căng dãn do phải chứa hơi và dịch ứ đọng. Đồng thời, sự tăng áp lực trong lòng ruột cũng gây nên sự ứ trệ tĩnh mạch và giảm tưới máu mao mạch, làm cho niêm mạc ruột bị tổn thương, phù nề, xung huyết dẫn đến giảm và mất quá trình hấp thu gây ứ đọng trong lòng ruột.

Người bệnh nôn nhiều cũng sẽ làm giảm sự ứ dịch trên chỗ tắc và áp lực cao trong lòng ruột, gây nặng thêm tình trạng mất nước và rối loạn chất điện giải, thăng bằng kiềm toan, dễ dẫn đến suy thận cơ năng vô cùng nguy hiểm.

Tình trạng bụng trướng, xuất tiết dịch ra ổ bụng, ứ dịch hơi trong lòng ruột ở người bị tắc ruột do bã thức ăn cũng sẽ làm cơ hoành bị đẩy lên cao, cộng thêm các động tác hô hấp hạn chế sẽ làm giảm thông khí phổi và ảnh hưởng tới cơ chế bù trừ của cơ thể.

Tắc ruột do bã thức ăn nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời thì có thể xảy ra những biến chứng nguy hiểm đến cả tính mạng người bệnh, đó đó cần phải cảnh giác với căn bệnh này.

Đối tượng người cao tuổi rất dễ bị tắc ruột do bã thức ăn, do vậy khi chế biến thức ăn cần lựa chọn những thực phẩm mềm, ít chất xơ. Ngoài ra, cần đặc biệt lưu ý về thời điểm ăn, không nên ăn khi đói vì lúc đó dạ dày đang còn trống rỗng nên nồng độ HCl cao. Hoa quả có nhiều chất xơ và nhiều nhựa cũng dễ bị kết tủa làm kết dính các sợi xơ thực vật, tạo thành khối bã rắn chắc.

Một số lưu ý trong phòng ngừa tắc ruột do bã thức ăn gồm:

• Khi chế biến thức ăn cần nấu chín, ninh nhừ và cần nhai kỹ trước khi ăn;
• Nên duy trì thói quen uống đủ nước mỗi ngày, ít nhất là 2 lít nước/ngày;
• Xây dựng thói quen tập thể dục đều đặn mỗi ngày để giúp cho ruột được kích thích và dễ dàng co bóp cũng như lưu thông tốt hơn;
• Nên tránh việc nuốt trực tiếp các thức ăn cứng, dai vì chúng có thể tạo thành nhân cho các thực phẩm khác kết dính vào;
• Nên ăn nhiều rau có độ nhớt như đậu bắp, rau đay, rau mồng tơi để dễ thấm hút nước, chống táo bón;
• Không nên ăn quá nhiều trái cây có vị chát, không ăn chúng lúc đói hoặc ăn chung với thức ăn có nhiều chất đạm.

Tóm lại, đa phần các trường hợp bệnh nhân tắc ruột do bã thức ăn đều cần phẫu thuật cấp cứu, nếu không điều trị kịp thời sẽ có nguy cơ thiếu máu ruột, vỡ ruột, nhiễm trùng ổ bụng, rối loạn điện giải, nhiễm trùng máu, thậm chí tử vong. Do vậy, người bệnh nếu có các triệu chứng đau, chướng bụng bất thường thì tuyệt đối không nên chủ quan, tự ý mua thuốc uống mà hãy đến các cơ sở y tế uy tín để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây đau và có hướng can thiệp kịp thời.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có đầy đủ phương tiện kỹ thuật và trình độ chuyên môn để thực hiện hiệu quả các phương pháp chẩn đoán, điều trị bệnh tắc ruột. Tại đây có đội ngũ bác sĩ chuyên môn Nội tiêu hóa được đào tạo bài bản, giàu kinh nghiệm; chất lượng dịch vụ y tế chuyên nghiệp sẽ mang lại sự hài lòng và yên tâm nhất cho bệnh nhân.