Bệnh đa xơ cứng là gì? Các loại bệnh đa xơ cứng

Đa xơ cứng thuộc nhóm bệnh tự miễn ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh ở não và tuỷ. Khi đó, myelin bị hư hỏng hoặc viêm sẽ làm gián đoạn tín hiệu đến hệ thần kinh trung ương, gây thiệt hại cho các sợi thần kinh. Người bệnh có thể có triệu chứng từ nhẹ đến nặng và thậm chí có trường hợp bị khuyết tật rất nặng. Bài viết sẽ cung cấp thêm các thông tin về các loại bệnh đa xơ cứng giúp người bệnh hiểu rõ hơn trong quá trình điều trị và phòng tránh.

Neuron thần kinh hoặc tế bào thần kinh được biết đến như đơn vị nhỏ nhất trong hệ thống thần kinh trung ương của con người. Hệ thống này giúp cho con người có khả năng suy nghĩ, nhìn, nghe, nói, cảm nhận và thực hiện nhiều các chức năng khác. Mỗi neuron thần kinh được cấu tạo bởi thân tế bào, sợi nhánh và sợi trục. Hầu hết, các sợi trục của neuron thần kinh ở khu trung ương đều có lớp vỏ myelin có thành phần chủ yếu là chất béo và protein giúp làm lớp vỏ ngăn cách. Myelin còn giúp gia tăng tốc độ truyền đạt tín hiệu dọc theo tế bào thần kinh.

Bệnh đa xơ cứng là bệnh gì? Bệnh đa xơ cứng (MS) được xem như một bệnh tự miễn dịch, viêm ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và dây thần kinh ngoại vi. Nguyên nhân của đa xơ cứng cho đến nay vẫn chưa được biết rõ, nhưng một số nghiên cứu thực hiện ở những bệnh nhân mắc bệnh này đã chỉ ra rằng bệnh có mối liên hệ với Virus Epstein Barr, trong khi một số nghiên cứu khác lại chỉ ra các yếu tố môi trường, thiếu vitamin D hoặc ký sinh trùng chính là tác nhân kích thích phản ứng miễn dịch dai dẳng trong hệ thần kinh trung ương. Bệnh đa xơ cứng có thể không đoán trước được và trong một số trường hợp cụ thể, các dấu hiệu có thể bị vô hiệu hóa. Tuy nhiên, không phải tất cả các dạng đa xơ cứng MS đều hoạt động giống nhau. Để giúp phân biệt giữa các loại đa xơ cứng có tình trạng khác nhau, Hiệp hội Đa xơ cứng Quốc gia (NMSS) đã xác định bốn loại riêng biệt.

Để xác định chính xác các dạng khác nhau của MS, vào năm 1996, Hiệp hội Đa xơ cứng Quốc gia NMSS đã khảo sát một nhóm các nhà khoa học chuyên nghiên cứu và chăm sóc bệnh nhân đa xơ cứng MS. Sau khi phân tích phản ứng của các nhà khoa học, tổ chức đã phân loại tình trạng bệnh thành bốn loại chính. Các định nghĩa của bệnh này đã được cập nhật vào năm 2013 để phản ánh những tiến bộ trong nghiên cứu:

• Hội chứng cô lập lâm sàng (CIS)
• Đa xơ cứng chuyển tiếp tái phát (RRMS)
• Đa xơ cứng có tiến triển sơ cấp (PPMS)
• Đa xơ cứng có tiến triển thứ cấp (SPMS)

Bốn loại được xác định bởi Hiệp hội Đa xơ cứng NMSS hiện đã được cộng đồng y tế nói chung dựa vào và tạo ra một ngôn ngữ chung sử dụng trong chẩn đoán cũng như điều trị đa xơ cứng. Sự phân loại của các danh mục của bệnh đa xơ cứng sẽ dựa trên mức độ tiến triển của bệnh ở mỗi bệnh nhân.

Hội chứng cô lập về mặt lâm sàng. Hội chứng cô lập về mặt lâm sàng (CIS) được biết đến với một đợt các triệu chứng thần kinh kéo dài 24 giờ trở lên. Các triệu chứng của người bệnh có thể liên quan đến sốt, nhiễm trùng hoặc bệnh tật khác. Những triệu chứng này chính là kết quả của quá trình viêm hoặc khử men trong hệ thần kinh trung ương. Trong một trường hợp cụ thể, người bệnh có thể chỉ có một triệu chứng (đợt đơn tiêu) hoặc một vài triệu chứng (đợt đa ổ). Nếu người bệnh có hội chứng cô lập lâm sàng CIS, có thể không bao giờ trải qua các trường hợp bệnh khác. Hoặc hội chứng này có thể là cuộc tấn công MS đầu tiên của người bệnh. Nếu thực hiện xét nghiệm với MRI phát hiện các tổn thương não tương tự như tổn thương ở những người bị đa xơ cứng MS, kết quả cho thấy có 60 đến 80% khả năng người bệnh sẽ bị một đợt bệnh khác và chẩn đoán đa xơ cứng MS có thể xuất hiện trong vòng vài năm. Tại thời điểm này, người bệnh có thể được chẩn đoán MS nếu MRI phát hiện các tổn thương cũ hơn ở một phần khác của hệ thần kinh trung ương của cơ thể. Điều đó có nghĩa là người bệnh đã có một cuộc tấn công trước đó, ngay cả khi người bệnh không biết về nó. Ngoài ra, bác sĩ điều trị cũng có thể chẩn đoán đa xơ cứng MS nếu dịch não tủy của cơ thể chứa các dải đa ống.

Đa xơ cứng chuyển tiếp tái phát. Loại phổ biến nhất của đa xơ cứng thường gặp đó chính là MS chuyển tiếp tái phát (RRMS). Theo Hiệp hội đa xơ cứng NMSS, khoảng 85% những người bị đa xơ cứng MS có loại này tại thời điểm chẩn đoán bệnh. Khi người bệnh có tình trạng đa xơ cứng chuyển tiếp tái phát RRMS, thì người bệnh có thể gặp các dấu hiệu như: Các đợt tái phát hoặc bùng phát được xác định rõ ràng dẫn đến các đợt làm suy giảm chức năng thần kinh, thuyên giảm một phần hoặc hoàn toàn hoặc thời gian phục hồi sau khi tái phát và giữa các đợt tấn công khi bệnh ngừng tiến triển, các triệu chứng của bệnh có thể xuất hiện từ nhẹ đến nặng cũng như tái phát và thuyên giảm kéo dài nhiều ngày hoặc nhiều tháng tiếp sau đó.

Các loại đa xơ cứng tiến triển. Trong khi phần lớn những người bị đa xơ cứng MS có dạng đa xơ cứng chuyển tiếp tái phát RRMS, thì một số người bệnh lại được chẩn đoán là có dạng tiến triển của bệnh: Đa xơ cứng MS tiến triển nguyên phát (PPMS) hoặc đa xơ cứng MS tiến triển thứ phát (SPMS). Mỗi loại bệnh trong số này chỉ ra rằng bệnh tiếp tục xấu đi mà không có khả năng cải thiện tình trạng bệnh được tốt hơn.

Đa xơ cứng tiến triển sơ cấp. Dạng đa xơ cứng MS này tiến triển chậm nhưng ổn định kể từ thời điểm khởi phát. Các triệu chứng của bệnh có thể giữ nguyên mức độ, cường độ không giảm, đồng thời cũng không có giai đoạn thuyên giảm. Về bản chất, bệnh nhân đa xơ cứng tiến triển sơ cấp PPMS trải qua tình trạng tồi tệ hơn liên tục. Tuy nhiên, có thể có sự khác nhau về tốc độ tiến triển của bệnh trong giai đoạn phát bệnh - cũng như khả năng có những cải thiện nhỏ (thường là tạm thời) và đôi khi có thể xuất hiện tình trạng tăng cao trong sự tiến triển của triệu chứng. Hiệp hội đa xơ cứng NMSS ước tính rằng khoảng 15% những người bị đa xơ cứng tiến triển sơ cấp PPMS khi bắt đầu tình trạng này.

Đa xơ cứng tiến triển thứ cấp. Đa xơ cứng tiến triển thứ cấp SPMS giống như một loại hỗn hợp. Ban đầu, đa xơ cứng tiến triển thứ cấp có thể bao gồm một giai đoạn hoạt động thuyên giảm tái phát, với các triệu chứng bùng phát sau đó là giai đoạn phục hồi. Tuy nhiên, tình trạng khuyết tật của đa xơ cứng MS sẽ không biến mất giữa các chu kỳ. Thay vào đó, giai đoạn biến động với tiến triển thứ cấp sẽ theo sau bởi tình trạng tồi tệ hơn đều đặn. Những người bị đa xơ cứng tiến triển thứ cấp SPMS có thể gặp phải các triệu chứng thuyên giảm nhẹ hoặc tăng cao, nhưng điều này không phải lúc nào cũng đúng. Nếu những trường hợp mắc bệnh đa xơ cứng mà không được điều trị, thì khoảng một nửa số người mắc đa xơ cứng tiến triển sơ cấp RRMS tiếp tục phát triển đa xơ cứng tiến triển thứ cấp SPMS trong vòng một thập kỷ.

Đa xơ cứng MS ở giai đoạn đầu có thể như một thách thức đối với các bác sĩ trong việc chẩn đoán. Do đó, những thông tin này có thể hữu ích giúp bác sĩ hiểu các đặc điểm và triệu chứng của đa xơ cứng MS tại thời điểm chẩn đoán ban đầu - đặc biệt do phần lớn những người mắc bệnh biểu hiện các đặc điểm của đa xơ cứng MS tái phát.

Mặc dù đa xơ cứng MS hiện không có cách chữa trị, nhưng nó thường không gây tử vong. Trên thực tế, theo thống kê của Hiệp hội đa xơ cứng thì hầu hết những người bị đa xơ cứng MS không bao giờ bị tàn tật nặng. Tuy nhiên, việc nhận biết sớm đa xơ cứng MS ở giai đoạn tái phát - thuyên giảm có thể giúp đảm bảo điều trị kịp thời để tránh phát triển các dạng bệnh tiến triển hơn.