Viêm ruột hoại tử dễ xảy ra ở trẻ sơ sinh non tháng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Dương Văn Sỹ - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Nhiều bà mẹ bị sinh non tháng, khiến trẻ sinh non có sức khỏe yếu, khó chăm sóc hoặc mắc nhiều bệnh nguy hiểm. Trong đó, viêm ruột hoại tử là bệnh mà trẻ sinh non tháng thường mắc nhất. Các bà mẹ hãy lưu ý những dấu hiệu để phát hiện tình trạng bệnh của trẻ sớm nhất và có được những phương pháp điều trị tốt.

Viêm ruột hoại tử là một bệnh về đường ruột cấp tính, thường gặp về các bệnh tiêu hóa của trẻ, bệnh này có thể phá huỷ những mô của niêm mạc ruột ở trẻ.

Bệnh thường gặp ở các trẻ sinh non tháng (chiếm khoảng 70 - 80% ở những trẻ có tuổi thai thấp). Trẻ sinh non tháng bị viêm ruột hoại tử có thể dẫn đến các biến chứng như: thủng ruột, viêm phúc mạc hay tắc ruột dẫn đến tử vong.

Những trẻ sinh non tháng thường có cơ thể yếu, các cơ quan trong cơ thể có thể chưa được hoàn thiện, vì vậy trẻ dễ bị suy hô hấp sau khi sinh. Khi cho trẻ uống sữa ngoài không đúng cách hay số lượng sữa tăng quá nhanh sẽ làm cho vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường ruột. Đây là một trong những nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp gây bệnh viêm ruột hoại tử, tổn thương thường khu trú nhất ở ruột non.

Tổn thương gây ra có thể dài từ vài centimét đến hết cả chiều dài của ruột non. Tổn thương vi thể ở dưới các dạng phù nề, xuất huyết, hoại tử, có thể thâm nhập bạch cầu đa nhân. Từ đó dẫn đến các biến chứng như: viêm phúc mạc, thủng ruột, tắc ruột.

3.1 Các dấu hiệu chung nổi bật nhất

• Tiêu ra máu, bú kém, ọc sữa.
• Sinh ngạt, ngủ li bì, cơn ngưng thở.
• Hạ thân nhiệt.
• Thiếu máu, đa hồng cầu.
• Triệu chứng toàn thân giống với nhiễm trùng huyết.
• Chướng bụng, sờ thấy khối ở bụng, thành bụng nề đỏ.
• Không dung nạp sữa, ọc sữa hoặc dịch xanh.

3.2 Cụ thể dấu hiệu ở từng giai đoạn

Giai đoạn sớm

• Trẻ li bì, ngủ lịm đi, nhiệt độ cơ thể thường không ổn định. Dịch của dạ dày chậm tiêu, ứ dịch lại khoảng 20%.
• Có những cơn ngừng thở ngắn, nhịp tim có thể bị chậm, hạ đường máu.

Giai đoạn tiếp theo

• Nôn dịch vàng.
• Tưới máu da kém.
• Ỉa chảy, có khi ỉa ra máu toàn phần hoặc vi thể.
• Bụng chướng, thăm trực tràng đôi khi có máu.

Giai đoạn muộn

• Có sốc.
• Dịch dạ dày nâu đen.
• Bụng chướng, nề, thành bụng có những ban đỏ.
• Có cảm ứng phúc mạc hoặc viêm phúc mạc.

Có hai phương án điều trị viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh hiện nay đang được áp dụng là điều trị nội khoa và điều trị ngoại khoa.

4.1 Với phương pháp điều trị nội khoa

Phương pháp điều trị nội khoa được áp dụng với bệnh viêm ruột hoại tử (giai đoạn I), khi mà trẻ có những dấu hiệu đầu tiên.

Phương pháp này được thực hiện như sau: Nhịn ăn đường miệng, sau đó đặt ống thông dạ dày để dẫn lưu dịch dạ dày. Chỉ cho trẻ ăn bằng đường miệng trở lại khi diễn biến lâm sàng tốt như: hết tiêu ra máu, bụng hết chướng hoặc ít nhất là 5 ngày sau khi chụp X-quang bụng trở về bình thường.

Nếu trẻ đang đặt catheter tĩnh mạch rốn thì cần thực hiện rút bỏ catheter tĩnh mạch rốn. Sau đó thực hiện bồi hoàn dịch điện giải, chống sốc và điều trị DIC. Khi huyết động học ổn định, chuyển sang dinh dưỡng cho trẻ qua đường tĩnh mạch toàn phần từ 1 - 2 tuần.

4.2 Phương pháp điều trị ngoại khoa

Dành cho những trường hợp trẻ ở giai đoạn nặng, cần chỉ định can thiệp phẫu thuật khi trong những trường hợp cụ thể sau:

• Thủng ruột: có xuất hiện hơi tự do trong ổ bụng / X- quang bụng.
• Viêm phúc mạc: thành bụng nề đỏ, khi chọc dò dịch ổ bụng ra máu hay mủ, soi tươi có vi trùng Gram (-).
• Quai ruột giãn ra bất động trên nhiều phim.
• Lâm sàng: tắc ruột, sờ thấy khối trong ổ bụng.
• Hoặc có thể cân nhắc phẫu thuật sau khi đã điều trị nội khoa sau 48 - 72 giờ, nhưng tình trạng bệnh không cải thiện, xuất hiện những biểu hiện xấu như toan chuyển hóa, tiếp tục giảm tiểu cầu, rối loạn đông máu.

Viêm ruột hoại tử giai đoạn 1, có thể cho ăn sớm hơn sau 72 giờ. Viêm ruột hoại tử giai đoạn 2, 3 nên nhịn ăn ít nhất 10 - 14 ngày. Bắt đầu bú sữa mẹ 10ml/kg, tăng dần 10ml/kg mỗi ngày, đồng thời phải theo dõi sát dịch dư dạ dày, tình trạng bụng và máu ẩn trong phân.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, việc dự phòng cho bà mẹ và cho trẻ sẽ giúp giảm thiểu rất nhiều tỉ lệ mắc bệnh và tử vong do viêm ruột hoại tử gây ra.

5.1 Với các bà mẹ mang thai

• Cần phải đi khám thai định kỳ.
• Cần phát hiện được các đối tượng ở bà mẹ có nguy cơ cao.
• Có chiến lược cụ thể về điều trị và chăm sóc chu đáo để thai nhi có sức khỏe tốt.
• Đặc biệt, chuẩn bị công tác dự phòng để tránh xảy ra tình trạng sinh non tháng.

5.2 Với những bà mẹ có trẻ sinh thiếu tháng

• Bé sinh ra dù bé nhẹ cân, thiếu tháng nhất định phải được bú sữa mẹ ngay từ những giờ đầu sau sinh.
• Các bà mẹ cần ăn đầy đủ dinh dưỡng để có được nguồn sữa mẹ dồi dào, đồng thời phải được nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc.

Trên đây là những dấu hiệu và các phương pháp điều trị viêm ruột hoại tử mà các bà mẹ cần biết. Hy vọng các mẹ có thể phát hiện sớm ra những dấu hiệu mắc bệnh của trẻ để có một phương hướng điều trị tốt, tránh dẫn đến những hậu quả không đáng có.

Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.