Những ảnh hưởng đến não trong bệnh đa xơ cứng

Bệnh đa xơ cứng thuộc nhóm bệnh tự miễn ảnh hưởng đến hoạt động của các tế bào thần kinh ở não bộ và tủy sống. Bệnh gây ra tình trạng viêm và nếu lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ phá huỷ màng bọc myelin của dây thần kinh làm chậm hoặc tắc đường truyền xung điện của thần kinh, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động chức năng của não.

Đa xơ cứng não là gì? Đa xơ cứng tế bào não là chứng rối loạn não bộ và tủy sống với chức năng của hệ thần kinh bị giảm cùng với hình thành sẹo trên lớp phủ bên ngoài tế bào thần kinh. Trong trường hợp đa xơ cứng não rải rác sẽ gây ra sự phá huỷ myelin dẫn đến gián đoạn quá trình truyền thông tin từ não và tuỷ sống tới các cơ quan khác của cơ thể.

U xơ cứng củ ở não là một bệnh lý di truyền hiếm gặp thường có liên quan đến các rối loạn về kiểu gen. Bệnh có bản chất lành tính và không lây lan khối u sang các cơ quan khác của cơ thể.

Đa xơ cứng (MS) là tình trạng của hệ thống thần kinh trung ương, bao gồm não, tủy sống và dây thần kinh thị giác. Đa xơ cứng MS ảnh hưởng như thế nào đến những khu vực này? Vấn đề mà MS gây ra với sức khỏe não bộ cụ thể là gì? Các dây thần kinh giao tiếp với nhau và với phần còn lại của cơ thể bằng cách gửi các tín hiệu điện và hóa học. Để hiểu rõ ràng hơn về cách thức hoạt động của dây thần kinh, chúng ta hãy nghĩ xem các dây thần kinh trong cơ thể tương tự như dây cáp điện. Các dây thần kinh bao gồm sợi trục được bao phủ bởi vật liệu cách điện gọi là myelin. Khi đa xơ cứng MS làm hỏng myelin khiến khả năng dẫn tín hiệu điện của dây thần kinh bị chậm lại và không được điều phối. Nếu sợi trục cũng bị ảnh hưởng, sẽ làm cho tín hiệu điện có thể bị chặn hoàn toàn. Khi điều này xảy ra, dây thần kinh không thể gửi thông tin thích hợp và tạo ra các triệu chứng của bệnh. Chẳng hạn như nếu một cơ không nhận đủ đầu vào thần kinh, thì sẽ có điểm yếu. Nếu phần não chịu trách nhiệm hoạt động phối hợp bị tổn thương, điều này có thể gây ra tình trạng mất thăng bằng hoặc run. Tổn thương đa xơ cứng MS ở dây thần kinh thị giác có thể dẫn đến mất thị lực. Tổn thương tủy sống thường liên quan đến các vấn đề như giảm khả năng vận động, suy giảm hoặc cảm giác bất thường và suy giảm chức năng sinh dục (sinh dục và tiết niệu). Khi nói đến não, những thay đổi do đa xơ cứng MS có thể góp phần gây ra mệt mỏi và các triệu chứng khác. Tổn thương não đa xơ cứng MS có thể gây khó khăn cho việc suy nghĩ và ghi nhớ. Những thay đổi của não đa xơ cứng MS cũng có thể góp phần gây ra các rối loạn tâm trạng như trầm cảm.

Đa xơ cứng MS tạo ra tổn thương ở các vùng não có nhiều myelin hơn, được gọi là chất trắng. Nhưng đa xơ cứng MS cũng đã được chứng minh là ảnh hưởng đến các vùng ít myelin gần bề mặt não, được gọi là chất xám vỏ não. Vì vậy, gây ra các thiệt hại đối với cả cấu trúc chất trắng và chất xám có liên quan đến suy giảm nhận thức. Hoặc các thiệt hại cho các vùng não cụ thể có thể gây ra khó khăn với các kỹ năng nhận thức cụ thể.

Khi chúng người bệnh già đi, việc teo não (co rút) hoặc mất khối lượng não là điều bình thường. Vậy, có thể làm gì để làm chậm tốc độ teo não ở những người bị đa xơ cứng MS. Tỷ lệ teo não ở những người bị đa xơ cứng MS đã được chứng minh là lớn hơn nhiều lần so với tỷ lệ teo não ở những người ở độ tuổi tương tự không bị đa xơ cứng MS. Lý do của hiện tượng này là do đa xơ cứng MS gây ra tổn thương chất xám và trắng của não và phá hủy các sợi trục. Hơn nữa, những người bị đa xơ cứng MS hút thuốc lá đã được báo cáo là bị teo não nhiều hơn những người không hút thuốc. Và thông tin này cũng được chứng minh từ một số nghiên cứu đã có kết quả báo cáo rằng liệu pháp điều chỉnh bệnh có thể làm giảm tỷ lệ teo não. Cũng có một số báo cáo rằng những người bị đa xơ cứng MS có thể lực tốt hơn sẽ ít bị teo hơn những người ít hoạt động thể chất hơn.

Những khó khăn về nhận thức thường gặp nhất ở những người bị đa xơ cứng MS thường liên quan đến trí nhớ và tốc độ xử lý thông tin. Tình trạng bệnh cũng có thể liên quan đến vấn đề với đa nhiệm, trí nhớ duy trì và sự tập trung, ưu tiên, ra quyết định và tổ chức. Ngoài ra, người bệnh còn gặp khó khăn trong việc nói trôi chảy hoặc khó khăn về nhận thức có thể là kết cục trực tiếp của các tổn thương. Tuy nhiên, nhận thức của người bệnh cũng có thể bị suy giảm do các yếu tố góp phần gây ra mệt mỏi, trầm cảm, ngủ kém, tác dụng của thuốc hoặc sự kết hợp của các yếu tố kể trên. Tuy nhiên, một số chức năng nhận thức của người bệnh có nhiều khả năng vẫn khỏe mạnh hơn những chức năng khác.

Các chức năng nhận thức khác nhau của người bệnh đa xơ cứng có xu hướng liên quan đến các phần khác nhau của não, mặc dù có rất nhiều sự chồng chéo. chức năng điều hành, chẳng hạn như đa nhiệm, sắp xếp thứ tự ưu tiên và ra quyết định... hầu hết đều liên quan đến thùy trán của não. Nhiều chức năng ghi nhớ của não xảy ra trong cấu trúc chất xám được gọi là hồi hải mã. Tổn thương thể vàng, một bó dây thần kinh có nhiều myelin kết nối hai bán cầu não, cũng có liên quan đến suy giảm nhận thức và đa xơ cứng MS thường ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực này. Nhìn chung teo não và mất khối lượng não cũng có mối tương quan lớn với các vấn đề về chức năng nhận thức.

Bác sĩ sẽ có những bài kiểm tra ngắn về các chức năng nhận thức cụ thể có thể được thực hiện dễ dàng và nhanh chóng. Những hoạt động này có thể sàng lọc bằng chứng về sự suy giảm nhận thức. Chẳng hạn, một trong những bài kiểm tra như vậy được gọi là bài kiểm tra Phương thức Chữ số Ký hiệu (SDMT). Nếu xét nghiệm sàng lọc gợi ý các vấn đề về nhận thức, bác sĩ có thể đề nghị đánh giá chuyên sâu hơn. Điều này thường được thực hiện chính thức với các xét nghiệm tâm lý thần kinh. Người bị đa xơ cứng MS khuyến cáo nên đánh giá chức năng nhận thức ít nhất hàng năm.

Khi giải quyết tình trạng suy giảm nhận thức ở những người bị đa xơ cứng MS, điều quan trọng phải xác định được yếu tố góp phần làm trầm trọng thêm các vấn đề liên quan đến nhận thức, chẳng hạn như mệt mỏi hoặc trầm cảm. Những người sống chung với đa xơ cứng MS có thể bị rối loạn giấc ngủ không được điều trị như ngưng thở khi ngủ vì vậy cũng có thể ảnh hưởng đến nhận thức. Khi các yếu tố phụ này được điều trị, thì chức năng nhận thức của người bệnh thường được cải thiện. Và các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng các chiến lược phục hồi nhận thức có mục tiêu sẽ mang lại lợi ích cho người bệnh.

Ngày càng có nhiều tài liệu cho thấy rằng tập thể dục thường xuyên có thể cải thiện chức năng nhận thức ở những người bị đa xơ cứng MS. Tuy nhiên, thực hiện một phác đồ cụ thể cho sự thay đổi này vẫn chưa được xác định. Mặc dù không có chế độ ăn uống nào được chứng minh là ảnh hưởng đến nhận thức ở những người bị đa xơ cứng MS, nhưng một chế độ ăn uống lành mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc các bệnh đi kèm (các bệnh khác) có thể góp phần làm suy giảm nhận thức. Chế độ ăn uống lành mạnh chủ yếu gồm nhiều trái cây và rau quả, protein nạc và chất béo “tốt” như dầu ô liu. Chế độ ăn cũng nên hạn chế chất béo bão hòa và đường tinh luyện. Thực hiện theo kế hoạch ăn uống này có thể hạn chế các bệnh đi kèm như bệnh mạch máu, bệnh tiểu đường loại 2 hoặc huyết áp cao. Tất cả những điều kiện này có thể góp phần gây ra suy giảm nhận thức và khuyết tật ở những người bị đa xơ cứng MS. Hơn nữa, hút thuốc là một yếu tố nguy cơ gây teo não, vì vậy bỏ hút thuốc có thể giúp hạn chế tình trạng teo não thêm. Điều quan trọng hơn nữa của người bệnh nên duy trì hoạt động tinh thần và kết nối xã hội.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.