Phát hiện sớm và chẩn đoán ung thư cổ tử cung

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Hà Thị Thu Hiên - Bác sĩ Giải phẫu bệnh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Cách tốt để phát hiện sớm ung thư cổ tử cung là làm các xét nghiệm tầm soát thường xuyên. Các xét nghiệm để tầm soát ung thư cổ tử cung gồm xét nghiệm HPV và xét nghiệm phiến đồ tử cung âm đạo (Pap smear và tế bào học dựa trên chất lỏng). Các xét nghiệm này có thể được thực hiện đơn lẻ hoặc đồng thời.

Việc phát hiện sớm giúp cải thiện đáng kể cơ hội điều trị thành công các bệnh tiền ung thư và ung thư. Nhận thức được bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng của ung thư cổ tử cung cũng có thể giúp tránh chậm trễ trong chẩn đoán.

Theo khuyến cáo của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ về Phòng ngừa và Phát hiện sớm Ung thư Cổ tử cung

Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo rằng những người phụ nữ nên tuân theo những hướng dẫn này để giúp phát hiện sớm ung thư cổ tử cung. Những hướng dẫn này không áp dụng cho những người đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư cổ tử cung hoặc tiền ung thư cổ tử cung. Những phụ nữ này nên làm xét nghiệm theo dõi và tầm soát ung thư cổ tử cung theo khuyến cáo của bác sĩ

• Xét nghiệm (tầm soát) ung thư cổ tử cung nên bắt đầu ở tuổi 25.

Những người từ 25 đến 65 tuổi nên làm xét nghiệm sàng lọc HPV (xét nghiệm HPV chính) mỗi 5 năm một lần. Nếu không làm xét nghiệm sàng lọc HPV (xét nghiệm HPV chính), có thể thực hiện tầm soát bằng xét nghiệm HPV kết hợp với xét nghiệm Pap 5 mỗi năm một lần hoặc chỉ làm xét nghiệm Pap mỗi 3 năm một lần.

Điều quan trọng nhất cần nhớ là thường xuyên kiểm tra sức khỏe, bất kể bạn nhận được xét nghiệm nào.

• Những người trên 65 tuổi đã kiểm tra định kỳ trong 10 năm qua với kết quả bình thường và không có tiền sử chẩn đoán CIN2 hoặc tổn thương cao hơn trong vòng 25 năm qua nên ngừng tầm soát ung thư cổ tử cung. Sau khi dừng, không nên bắt đầu lại.
• Những người đã cắt tử cung toàn bộ (cắt bỏ tử cung và cổ tử cung) nên ngừng sàng lọc (xét nghiệm Pap và HPV), trừ khi việc cắt bỏ tử cung được thực hiện như một phương pháp điều trị ung thư cổ tử cung hoặc tiền ung thư nghiêm trọng. Những người đã cắt tử cung mà không cắt bỏ cổ tử cung (gọi là cắt tử cung bán phần ) nên tiếp tục tầm soát ung thư cổ tử cung theo hướng dẫn trên.
• Những người đã được tiêm phòng HPV vẫn nên tuân theo các hướng dẫn này cho các nhóm tuổi của họ.

Cân nhắc đối với các quần thể bệnh nhân khác

Nếu một người có tiền sử tiền ung thư cổ tử ở mức độ cao, bạn nên tiếp tục xét nghiệm trong ít nhất 25 năm sau khi tình trạng đó được phát hiện, ngay cả khi đã quá 65 tuổi.

Những người có nguy cơ cao bị ung thư cổ tử cung do hệ thống miễn dịch bị ức chế (ví dụ như nhiễm HIV, cấy ghép nội tạng hoặc sử dụng steroid lâu dài) hoặc do họ tiếp xúc với DES khi còn trong tử cung có thể cần được kiểm tra thường xuyên hơn. Họ nên làm theo các khuyến cáo của bác sỹ.

Theo khuyến cáo của các tổ chức và cơ quan liên quan ở Hoa Kỳ, bao gồm U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF), American Cancer Society (ACS), American Society for Colposcopy and Cervical Pathology (ASCCP); American Society for Clinical Pathology (ASCP) thống nhất đưa ra khuyến cáo năm 2012 về tầm soát ung thư cổ tử cung như sau:

• Nên bắt đầu đi xét nghiệm sàng lọc ung thư cổ tử cung từ khi 21 tuổi. Phụ nữ dưới 21 tuổi không cần thiết làm sàng lọc.
• Phụ nữ từ 21 đến 29 tuổi nên làm xét nghiệm Pap mỗi 3 năm một lần. Những người trong nhóm tuổi này không cần thiết làm xét nghiệm HPV trừ khi có kết quả xét nghiệm Pap bất thường.
• Phụ nữ từ 30 đến 65 tuổi nên làm xét nghiệm Pap kèm với xét nghiệm HPV (được gọi là "xét nghiệm kép") mỗi 5 năm một lần. Hoặc làm riêng xét nghiệm Pap mỗi 3 năm một lần cũng được.
• Phụ nữ trên 65 tuổi đã được xét nghiệm sàng lọc ung thư cổ tử cung theo định kỳ trong 10 năm với kết quả bình thường thì không cần thiết tiếp tục làm xét nghiệm sàng lọc ung thư cổ tử cung. Phụ nữ trên 65 tuổi có tiền sử CIN2, CIN3 hoặc Ung thư biểu mô tại chỗ nên tiếp tục thường xuyên sàng lọc cho ít nhất 20 năm sau khi được chẩn đoán
• Những phụ nữ đã bị cắt bỏ tử cung và cổ tử cung (cắt bỏ toàn phần tử cung) vì lý do không liên quan đến ung thư cổ tử cung và cũng không có tiền sử bị ung thư cổ tử cung hay tình trạng tiền ung thư nghiêm trọng thì không cần thiết làm xét nghiệm.
• Tất cả phụ nữ đã được vắc xin phòng ngừa HPV vẫn nên làm xét nghiệm sàng lọc theo khuyến nghị dành cho nhóm tuổi của mình.

Trong những năm gần đây, xét nghiệm HPV chính đã được chấp thuận như một xét nghiệm tầm soát ung thư cổ tử cung khác. Xét nghiệm HPV tìm kiếm sự lây nhiễm của các loại HPV nguy cơ cao có nhiều khả năng gây tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Xét nghiệm HPV có thể được sử dụng một mình (xét nghiệm HPV chính) hoặc cùng lúc với xét nghiệm Pap (được gọi là đồng xét nghiệm).

Các xét nghiệm sàng lọc mang lại cơ hội tốt để phát hiện sớm ung thư cổ tử cung khi việc điều trị có thể thành công nhất. Tầm soát cũng có thể thực sự ngăn ngừa hầu hết các bệnh ung thư cổ tử cung bằng cách tìm ra những thay đổi bất thường của tế bào cổ tử cung (tiền ung thư) để chúng có thể được điều trị trước khi chúng có cơ hội chuyển thành ung thư cổ tử cung.

Hầu hết ung thư cổ tử cung được phát hiện ở những phụ nữ chưa bao giờ làm xét nghiệm Pap hoặc chưa làm xét nghiệm gần đây. Phụ nữ không có bảo hiểm y tế và mức thu nhập thấp ít có khả năng tầm soát ung thư cổ tử cung hơn.

Cách tốt để phát hiện sớm ung thư cổ tử cung là làm các xét nghiệm tầm soát thường xuyên. Các xét nghiệm để tầm soát ung thư cổ tử cung là xét nghiệm HPV và xét nghiệm Pap. Các xét nghiệm này có thể được thực hiện một mình hoặc đồng thời (được gọi là đồng kiểm tra). Kiểm tra thường xuyên đã được chứng minh là có thể ngăn ngừa ung thư cổ tử cung và cứu sống. Điều quan trọng nhất là thường xuyên kiểm tra sức khỏe, bất kể bạn nhận được xét nghiệm nào.

Phát hiện sớm giúp cải thiện đáng kể cơ hội điều trị thành công và có thể ngăn chặn bất kỳ sự thay đổi tế bào cổ tử cung sớm nào trở thành ung thư. Cảnh giác với bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng của ung thư cổ tử cung cũng có thể giúp tránh những chậm trễ không cần thiết trong chẩn đoán.

Xét nghiệm HPV

Các bác sĩ hiện có thể xét nghiệm HPV (loại có nguy cơ cao hoặc gây ung thư) có nhiều khả năng gây ung thư cổ tử cung bằng cách tìm kiếm các đoạn DNA của chúng trong tế bào cổ tử cung. Xét nghiệm có thể được thực hiện đơn lẻ hoặc cùng lúc với xét nghiệm Pap.

Xét nghiệm Pap (Papanicolaou)

Xét nghiệm Pap là một phương được sử dụng để thu thập các tế bào từ cổ tử cung để chúng có thể được được phân tích trong phòng xét nghiệm để tìm ung thư và tiền ung thư.

Khi kết quả xét nghiệm kiểm tra cổ tử cung bất thường

Bước đầu tiên để phát hiện ung thư cổ tử cung thường là kết quả xét nghiệm HPV hoặc Pap bất thường. Kết quả này sẽ dẫn đến các xét nghiệm sâu hơn, để có thể chẩn đoán ung thư cổ tử cung.

Phụ nữ bị ung thư cổ tử cung giai đoạn đầu và tiền ung thư thường không có triệu chứng. Các triệu chứng thường không bắt đầu cho đến khi ung thư trở nên lớn hơn và phát triển vào mô lân cận. Khi điều này xảy ra, các triệu chứng phổ biến nhất là:

• Chảy máu âm đạo bất thường, chẳng hạn như chảy máu sau khi quan hệ tình dục qua âm đạo, chảy máu sau khi mãn kinh, chảy máu và lấm tấm giữa các kỳ kinh hoặc kinh nguyệt kéo dài hơn hoặc nặng hơn bình thường. Chảy máu sau khi thụt rửa cũng có thể xảy ra.
• Tiết dịch bất thường từ âm đạo - dịch tiết ra có thể chứa một ít máu và có thể xảy ra giữa chu kỳ kinh nguyệt hoặc sau khi mãn kinh.
• Đau khi quan hệ tình dục
• Đau ở vùng xương chậu

Các dấu hiệu và triệu chứng khi bệnh ở giai đoạn nặng hơn có thể bao gồm:

• Sưng chân
• Vấn đề khi đi tiểu hoặc đi tiêu
• Có máu trong nước tiểu

Những dấu hiệu và triệu chứng này cũng có thể do các bệnh lý khác ngoài ung thư cổ tử cung gây ra. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Việc bỏ qua các triệu chứng có thể cho phép ung thư phát triển sang giai đoạn nặng hơn và giảm cơ hội điều trị thành công.

Để có cơ hội tốt cho việc điều trị thành công, đừng đợi các triệu chứng xuất hiện. Thường xuyên làm các xét nghiệm tầm soát ung thư cổ tử cung.

Việc phát hiện ung thư cổ tử cung thường bắt đầu bằng xét nghiệm HPV hoặc xét nghiệm Pap bất thường. Kết quả này sẽ dẫn đến các xét nghiệm tiếp theo có thể chẩn đoán ung thư cổ tử cung hoặc tiền ung thư. Xét nghiệm Pap và xét nghiệm HPV là xét nghiệm sàng lọc, không phải xét nghiệm chẩn đoán. Họ không thể biết chắc chắn rằng bạn có bị ung thư cổ tử cung hay không. Xét nghiệm Pap bất thường hoặc kết quả xét nghiệm HPV dương tính có nghĩa là cần phải xét nghiệm thêm để xem có phải là ung thư hay tiền ung thư hay không.

Tìm hiểu kết quả xét nghiệm sàng lọc cổ tử cung bất thường

Kết quả xét nghiệm sàng lọc hiện tại cùng với kết quả xét nghiệm trước đây của một người, xác định nguy cơ phát triển ung thư cổ tử cung của của người đó. Bác sĩ sẽ sử dụng chúng để tìm ra xét nghiệm hoặc phương pháp điều trị tiếp theo. Đó có thể là xét nghiệm sàng lọc theo dõi trong một năm, soi cổ tử cung hoặc một trong những quy trình khác được thảo luận dưới đây để điều trị bất kỳ giai đoạn tiền ung thư nào có thể được tìm thấy.

Vì có nhiều lựa chọn theo dõi hoặc điều trị khác nhau tùy thuộc vào nguy cơ phát triển ung thư cổ tử cung cụ thể nên gặp bác sĩ để được tư vấn điều trị

5.1 Xét nghiệm cho những người có triệu chứng ung thư cổ tử cung hoặc kết quả xét nghiệm sàng lọc cổ tử cung bất thường

Lịch sử y tế và khám sức khỏe

Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi bạn về bệnh sử cá nhân và gia đình của bạn. Điều này bao gồm thông tin liên quan đến các yếu tố nguy cơ và các triệu chứng của ung thư cổ tử cung. Khám sức khỏe tổng thể sẽ giúp đánh giá tình trạng sức khỏe chung của bạn. Bạn sẽ được khám phụ khoa và có thể làm xét nghiệm Pap nếu chưa được thực hiện. Ngoài ra, các bác sĩ sẽ kiểm tra các hạch bạch huyết để xem liệu ung thư đã lan rộng (di căn) hay chưa.

Soi cổ tử cung

Nếu bạn có một số triệu chứng có thể là ung thư, nếu kết quả xét nghiệm Pap cho thấy các tế bào bất thường hoặc nếu xét nghiệm HPV của bạn dương tính, thì rất có thể bạn sẽ cần phải thực hiện một thủ thuật gọi là soi cổ tử cung . Bạn sẽ nằm trên bàn khám như khi khám phụ khoa. Bác sĩ sẽ đặt một mỏ vịt vào âm đạo để giúp giữ nó mở trong khi kiểm tra cổ tử cung bằng ống soi cổ tử cung. Máy soi cổ tử cung là một dụng cụ nằm bên ngoài cơ thể và có thấu kính phóng đại. Nó cho phép bác sĩ nhìn rõ bề mặt của cổ tử cung cận cảnh. Bản thân soi cổ tử cung thường không khó chịu hơn bất kỳ phương pháp soi mỏ vịt nào khác. Nó có thể được thực hiện một cách an toàn ngay cả khi bạn đang mang thai. Giống như xét nghiệm Pap, không nên thực hiện trong kỳ kinh nguyệt.

Bác sĩ sẽ nhỏ một dung dịch axit axetic yếu (tương tự như giấm) vào cổ tử cung để giúp bạn dễ dàng nhìn thấy bất kỳ vùng bất thường nào. Nếu một vùng bất thường được nhìn thấy, một mảnh mô nhỏ sẽ được lấy ra (sinh thiết) và gửi đến phòng xét nghiệm để được phân tích cẩn thận. Sinh thiết là cách tốt để biết chắc chắn vùng bất thường có phải là tiền ung thư, ung thư thực sự hay không.

Các loại sinh thiết cổ tử cung

Một số loại sinh thiết có thể được sử dụng để chẩn đoán tiền ung thư cổ tử cung và ung thư. Nếu sinh thiết có thể loại bỏ hoàn toàn tất cả vùng mô bất thường, đó có thể là phương pháp điều trị duy nhất cần thiết.

Sinh thiết nội soi cổ tử cung

Đối với loại sinh thiết này, đầu tiên cổ tử cung được kiểm tra bằng ống soi cổ tử cung để tìm các vùng bất thường. Sử dụng kẹp sinh thiết mô vào vùng bất thường trên bề mặt cổ tử cung. Quy trình sinh thiết có thể gây đau nhẹ, đau ngắn và chảy máu nhẹ sau đó.

Nạo ống cổ tử cung

Nếu soi cổ tử cung không thấy vùng bất thường nào hoặc không thấy vùng biến đổi (vùng có nguy cơ nhiễm HPV và tiền ung thư) bằng máy soi cổ tử cung thì phải dùng phương pháp nạo ống cổ tử cung để kiểm tra.

Một dụng cụ hẹp ( nạo hoặc bàn chải ) được đưa vào ống cổ tử. Cái nạo hoặc bàn chải được sử dụng để cạo bên trong ống cổ tử cung để lấy một số mảnh mô, sau đó được gửi đến phòng xét nghiệm để kiểm tra. Sau thủ thuật này, bệnh nhân có thể cảm thấy đau quặn thắt và cũng có thể bị chảy máu nhẹ.

Khoét chóp cổ tử cung

Bác sĩ sẽ loại bỏ một mảnh mô hình nón từ cổ tử cung. Phần đáy của hình nón được hình thành bởi cổ ngoài (phần bên ngoài của cổ tử cung), và điểm hoặc đỉnh của hình nón là từ ống nội mạc cổ tử cung. Mô bị loại bỏ trong hình nón bao gồm vùng biến đổi (vùng chuyển tiếp giữa cổ ngoài và cổ trong , nơi có nhiều khả năng bắt đầu tiền ung thư cổ tử cung và ung thư). Sinh thiết hình nón cũng có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị để loại bỏ hoàn toàn nhiều bệnh ung thư tiền ung thư và một số bệnh ung thư rất sớm.

Các phương pháp thường được sử dụng cho sinh thiết hình nón là phương pháp cắt bỏ bằng vòng lặp điện (LEEP), còn được gọi là cắt bỏ vòng lớn của vùng biến đổi (LLETZ), và sinh thiết hình nón bằng dao lạnh.

• Quy trình thủ thuật LEEP hoặc LLETZ: Trong phương pháp này, mô được lấy ra bằng một vòng dây mỏng được đốt nóng bằng điện và hoạt động như một con dao nhỏ. Đối với thủ thuật này, sử dụng thuốc gây tê cục bộ và có thể được thực hiện tại phòng khám của bác sĩ.
• Sinh thiết hình nón bằng dao lạnh: Phương pháp này được thực hiện trong bệnh viện. Một con dao phẫu thuật hoặc một tia laser được sử dụng để loại bỏ mô thay vì một dây đốt nóng. Bạn sẽ được gây mê trong quá trình làm thủ thuật (gây mê toàn thân, hoặc gây tê tủy sống hoặc ngoài màng cứng,).

Các biến chứng có thể xảy ra khi khoét chóp bao gồm chảy máu, nhiễm trùng và thu hẹp cổ tử cung.

Phụ nữ đã làm bất kỳ loại khoét chóp cổ tử cung nào vẫn có thể mang thai, nhưng nếu một lượng lớn mô đã bị loại bỏ, phụ nữ có thể có nguy cơ sinh non cao hơn.

5.2 Đối với người bị ung thư cổ tử cung

Nếu sinh thiết cho thấy có ung thư, bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm để kiểm tra liệu ung thư đã lan rộng hay chưa. Nhiều xét nghiệm được mô tả dưới đây những không phải áp dụng choết cho mọi bệnh nhân. Các quyết định về việc sử dụng các xét nghiệm nào dưới đây dựa trên kết quả khám sức khỏe và sinh thiết.

Soi bàng quang, soi tử cung, soi trực tràng:

Những điều này thường được thực hiện ở những phụ nữ có khối u lớn. Chúng không cần thiết nếu ung thư được phát hiện sớm.

Trong nội soi bàng quang, một ống mảnh có thấu kính và đèn chiếu sáng được đặt vào bàng quang qua niệu đạo. Điều này cho phép bác sĩ kiểm tra bàng quang và niệu đạo của bạn để xem liệu ung thư có phát triển vào những khu vực này hay không. Các mẫu sinh thiết có thể được lấy ra trong quá trình soi bàng quang để kiểm tra trong phòng xét nghiệm. Nội soi bàng quang có thể được thực hiện dưới gây tê cục bộ, nhưng một số bệnh nhân có thể cần gây mê toàn thân. Bác sĩ sẽ cho bạn biết những gì sẽ xảy ra trước và sau khi làm thủ thuật.

Soi trực tràng là một cuộc kiểm tra trực tràng qua một ống chiếu sáng để tìm sự lây lan của ung thư cổ tử cung vào trực tràng của bạn.

Bác sĩ cũng có thể khám phụ khoa trong khi bạn đang được gây mê để tìm xem liệu ung thư đã lan ra ngoài cổ tử cung hay chưa.

X quang ngực:

Ngực của bạn có thể được chụp X quang để xem liệu ung thư đã di căn đến phổi của bạn hay chưa.

Chụp cắt lớp vi tính (CT):

Chụp CT thường được thực hiện nếu khối u lớn hơn hoặc nếu có lo ngại về sự lây lan của ung thư.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Chụp MRI để kiểm các phần mô mềm của cơ thể đôi khi tốt hơn các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác, như chụp CT. Bác sĩ sẽ quyết định xét nghiệm hình ảnh nào là tốt để sử dụng trong tình huống của bạn.

Chụp PET

Đối với chụp PET , một dạng đường phóng xạ nhẹ (được gọi là FDG) được tiêm vào máu và chủ yếu thu thập trong các tế bào ung thư.

Chụp PET / CT: Thường thì chụp PET được kết hợp với chụp CT bằng một loại máy đặc biệt có thể thực hiện cả hai cùng một lúc. Điều này cho phép bác sĩ so sánh các khu vực có hoạt độ phóng xạ cao hơn trên chụp PET với hình ảnh chi tiết hơn trên chụp CT. Đây là loại hình chụp PET thường được sử dụng nhất ở bệnh nhân ung thư cổ tử cung.

Xét nghiệm này có thể giúp xem liệu ung thư đã lan đến các hạch bạch huyết hay chưa. Chụp PET cũng có thể hữu ích nếu bác sĩ cho rằng ung thư đã di căn nhưng không biết ở đâu.

Chụp niệu đồ tĩnh mạch (intravenous pyelogram (IPV))

Chụp niệu đồ tĩnh mạch (IVP ) là chụp X-quang hệ tiết niệu được thực hiện sau khi một loại thuốc nhuộm đặc biệt được tiêm vào tĩnh mạch. Xét nghiệm này có thể tìm thấy các khu vực bất thường trong đường tiết niệu, gây ra bởi sự lây lan của ung thư cổ tử cung. Phát hiện phổ biến nhất là ung thư đã làm tắc nghẽn niệu quản (ống nối thận với bàng quang). IVP hiếm khi được sử dụng cho bệnh nhân ung thư cổ tử cung vì CT và MRI cũng rất tốt trong việc tìm kiếm các khu vực bất thường trong đường tiết niệu, cũng như những khu vực khác không được nhìn thấy với IVP.

Nhằm nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị, Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec đã áp dụng xét nghiệm phát hiện sớm ung thư cổ tử cung ThinPrep Pap Test, phương pháp mới này hiện đang được sử dụng phổ biến tại Mỹ, Châu Âu. ThinPrep Pap Test đã tạo ra bước ngoặt so với phương pháp Pap smear truyền thống, thông qua công nghệ chuyển tế bào có kiểm soát bằng màng lọc, giúp làm tăng độ nhạy và độ đặc hiệu trong việc phát hiện các tế bào tiền ung thư, đặc biệt là tế bào biểu mô tuyến, một loại tế bào ung thư rất khó phát hiện.

Tại Vinmec, việc áp dụng phương pháp hiện đại và thủ thuật đảm bảo vô khuẩn giúp đạt được kết quả chính xác nhất. Kết quả sàng lọc được trả tận nhà kèm tư vấn và khuyến cáo cụ thể cho bệnh nhân