Thay đổi tình trạng dinh dưỡng của 9 loại vitamin ở bệnh nhân ung thư thực quản trong quá trình hóa trị

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Ung thư thực quản (EC) là bệnh được chẩn đoán phổ biến thứ 9 và nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng hàng thứ 6 trên toàn thế giới. Tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong của ung thư thực quản không đồng nhất về giới tính, loại mô học, phân bố địa lý và chủng tộc. Tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư thực quản ở Trung Quốc cao hơn mức trung bình toàn cầu. Hóa trị liệu vẫn là phương pháp điều trị chính cho những bệnh nhân bị ung thư thực quản tiến triển.

Các biến chứng thường gặp nhất trong hoá trị ung thư thực quản bao gồm giảm cân, suy dinh dưỡng, ức chế tủy xương, rối loạn điện giải, giảm protid máu và chất lượng của cuộc sống.

Nhiều loại vitamin tham gia vào quá trình sinh bệnh, tiến triển, tiên lượng của khối u và có liên quan chặt chẽ đến vi môi trường khối u. Xét nghiệm vitamin có giá trị ở bệnh nhân ung thư thực quản vì nó có thể xác định liệu có thiếu hụt vitamin cụ thể hay không và/hoặc biện minh cho liệu pháp vitamin.

Hầu hết các nghiên cứu lâm sàng cho thấy, tình trạng dinh dưỡng vitamin thay đổi rất nhiều ở các khối u thuộc hệ thống khác nhau. Mặc dù nhiều nghiên cứu đã điều tra mối quan hệ giữa vitamin B, A, D và C với ung thư thực quản, hầu hết các nghiên cứu này đều tập trung vào vai trò của vitamin trong việc phòng ngừa và điều trị ung thư thực quản. Rất ít nghiên cứu đã kiểm tra những thay đổi trong tình trạng dinh dưỡng vitamin và các yếu tố ảnh hưởng của chúng trước và sau khi hóa trị ung thư thực quản.

Bổ sung vitamin có thể làm giảm nguy cơ hình thành khối u và ngăn ngừa những thay đổi bất thường về methyl hóa DNA trong các tế bào khối u. Với những tiến bộ trong liệu pháp dinh dưỡng ở Trung Quốc, việc sàng lọc, đánh giá và can thiệp về dinh dưỡng ngày càng được áp dụng nhiều hơn ở bệnh nhân khối u. Các liệu pháp dinh dưỡng tiêu chuẩn liên quan đến ba chất dinh dưỡng đa lượng chính, bao gồm carbohydrate, protein và chất béo, tuy nhiên có các yêu cầu cụ thể về vi chất dinh dưỡng.

Liệu pháp dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản cung cấp chất dinh dưỡng, năng lượng và tập trung vào vai trò điều hòa chuyển hóa của các chất dinh dưỡng.

Nồng độ vitamin trong huyết thanh khác nhau ở những bệnh nhân có khối u khác nhau. Zhang và cộng sự đã phân tích tình trạng dinh dưỡng vitamin của khoảng 1000 bệnh nhân có khối u nhập viện và nhận thấy rằng nồng độ vitamin B1 thấp ở những bệnh nhân bị ung thư tiêu hóa (ung thư thực quản và ung thư dạ dày).

Một nghiên cứu về sự thiếu hụt dinh dưỡng sau phẫu thuật ở bệnh nhân ung thư thực quản hoặc ung thư dạ dày cho thấy, tỷ lệ thiếu hụt ferritin, axit folic, vitamin B12 và vitamin D lần lượt là 42,86%; 9,52%; 6,35%; 36,67% và mức vitamin cải thiện đáng kể sau các can thiệp dinh dưỡng.

Trong một nghiên cứu khác, hầu hết các bệnh nhân có khối u tiến triển đều có các triệu chứng thiếu vitamin (đặc biệt là vitamin D, B6 và C) trong quá trình chăm sóc giảm nhẹ, phân tích sâu hơn cho thấy mối tương quan giữa mức độ thiếu vitamin và tình trạng khó chịu trên lâm sàng ở những bệnh nhân này. Hầu hết các vitamin được phát hiện có liên quan tiêu cực với nguy cơ ung thư đại trực tràng và ung thư dạ dày ngoài ung thư thực quản, tuy nhiên điều trị can thiệp không chứng minh được tác dụng phòng ngừa rõ ràng đối với các khối u ác tính này.

Một nghiên cứu đã được thực hiện, tổng cộng 203 bệnh nhân ung thư thực quản (181 nam và 22 nữ) từ 37-78 tuổi (trung bình: 60,03 ± 7,95 tuổi) đang được hóa trị tại trung tâm của các tác giả từ tháng 7 năm 2017 đến tháng 9 năm 2020 đã được ghi danh vào nghiên cứu này. Phần lớn các đối tượng bị ung thư biểu mô tế bào vảy thực quản (n = 192, 94,58%) và 166 bệnh nhân (81,77%) ở giai đoạn III-IV. Mức độ thiếu hụt vitamin A, D, C, B2 thay đổi và giảm cân được tìm thấy ở những bệnh nhân này, tỷ lệ thiếu hụt vitamin B2 và vitamin C tăng lên đáng kể sau khi hóa trị (cả P <0,05). Nồng độ huyết thanh của vitamin A, C, B2, B6 và BMI trước và sau khi hóa trị có ý nghĩa thống kê (tất cả P <0,05).

Phân tích đa biến cho thấy nồng độ vitamin A khác biệt đáng kể giữa bệnh nhân ung thư thực quản nam và nữ, trong khi nồng độ vitamin D khác biệt đáng kể ở bệnh nhân ung thư thực quản trong các giai đoạn khác nhau (tất cả P<0,05). Mối tương quan được quan sát thấy giữa sự thay đổi nồng độ vitamin A và C trong huyết thanh trước cũng như sau hai chu kỳ hóa trị và sự thay đổi chỉ số BMI (P <0,05). Nồng độ hemoglobin, protein toàn phần, albumin huyết thanh và canxi máu giảm đáng kể ở bệnh nhân ung thư thực quản sau hóa trị (tất cả P <0,05), trong khi nồng độ phốt pho máu tăng đáng kể sau hóa trị (P <0,05).
Do đó, các tác giả đã nhận thấy, vitamin A, D, C và B2 chủ yếu bị thiếu ở bệnh nhân hóa trị ung thư thực quản. Vậy ung thư thực quản nên ăn uống gì? Theo đó, bổ sung vitamin tổng hợp có thể giúp cải thiện tình trạng dinh dưỡng, khả năng dung nạp và giảm tác dụng phụ của hóa trị.

Người ta thấy rằng các bệnh nhân ung thư thực quản bị thiếu hụt vitamin ở các mức độ khác nhau trong quá trình hóa trị. Nồng độ hemoglobin, protein toàn phần, nồng độ albumin huyết thanh và nồng độ canxi trong máu giảm đáng kể sau khi hóa trị. Ngoài ra, tỷ lệ bệnh nhân bị sụt cân, thiếu máu và giảm protein huyết cũng tăng lên đáng kể. Đối tượng của các tác giả thiếu vitamin B2 và vitamin C nhiều nhất, sau đó là vitamin A và D.

Trong các nghiên cứu hiện tại, bệnh nhân hóa trị ung thư thực quản thiếu vitamin B2 nhiều nhất (tương ứng 31,53% và 46,80% trước và sau khi hóa trị) và nồng độ vitamin B2 giảm đáng kể sau khi hóa trị (P <0,05). Thiếu hoặc thừa vitamin B1, B9, B12 và B6 không được tìm thấy ở bất kỳ bệnh nhân ung thư thực quản trong nghiên cứu này. So sánh nồng độ vitamin trước và sau khi hóa trị cho thấy nồng độ vitamin B6 giảm đáng kể sau khi hóa trị nhưng vẫn trong giới hạn bình thường.

Người ta đã báo cáo rằng, lượng vitamin B có tương quan với nguy cơ mắc bệnh ung thư thực quản. Bổ sung vitamin B một cách thích hợp B6 và B9 (còn được gọi là folate) có thể làm giảm nguy cơ, trong khi lượng vitamin B12 cao hơn có thể làm tăng nguy cơ. Một nghiên cứu về cư dân ở huyện Yanting, tỉnh Tứ Xuyên (khu vực có tỷ lệ mắc ung thư thực quản cao ở Trung Quốc) cho thấy lượng riboflavin hấp thụ bị thiếu hụt rõ rệt và riboflavin dẻo daiments trong nhóm nguy cơ cao làm giảm tỷ lệ mắc ung thư thực quản. Trong một nghiên cứu đa trung tâm ở Trung Quốc, riboflavin toàn phần trong máu đã được thử nghiệm trên 764 bệnh nhân ung thư thực quản (ở nhóm chứng) và phân tích cho thấy rằng nồng độ riboflavin toàn phần trong máu không tương quan đáng kể với tỷ lệ hiện mắc ung thư thực quản. Tuy nhiên, nồng độ riboflavin toàn phần trong máu cao thuận lợi hơn cho sự sống còn của bệnh nhân ung thư thực quản cao tuổi từ 50-70 tuổi. Do đó, bổ sung vitamin B ở bệnh nhân đang hóa trị ung thư thực quản có lợi để cải thiện tình trạng dinh dưỡng vitamin và giảm biến chứng.
Tóm lại, thiếu hụt vitamin (chủ yếu là thiếu vitamin A, D, C và B2) thường gặp ở bệnh nhân ung thư thực quản trong quá trình hóa trị và có thể liên quan đến sự thay đổi chỉ số BMI. Ngoài ra, thuốc hóa trị làm giảm các chỉ số huyết học như hemoglobin và albumin. Do đó, các can thiệp dinh dưỡng phù hợp và bổ sung vitamin có thể làm giảm tác dụng phụ của hóa trị, cải thiện tình trạng dinh dưỡng cũng như tăng khả năng dung nạp thuốc và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Tài liệu tham khảo:
Liang LQ, Meng LL, Cai BN, Cui ZP, Ma N, Du LH, Yu W, Qu BL, Feng SQ, Liu F. Changes in the nutritional status of nine vitamins in patients with esophageal cancer during chemotherapy. World J Gastroenterol 2021; 27(19): 2366-2375 [DOI: 10.3748/wjg.v27.i19.2366]