Thế nào là viêm gan B thể không hoạt động (thể ngủ)?

Viêm gan B thể không hoạt động là những người có mang siêu vi trong máu nhưng không biểu hiện ra ngoài lẫn trong xét nghiệm men gan. Tuy nhiên, các đối tượng này vẫn nên được theo dõi sát nhằm tiến hành điều trị kịp thời khi có hiện tượng viêm gan xảy ra. Đồng thời, các thành viên xung quanh sẽ có nguy cơ lây bệnh, cần chủ động tiêm phòng vắc-xin để tránh mắc bệnh sau này.

Viêm gan B là bệnh lý gây viêm nhu mô gan được gây ra bởi siêu vi có ái tính với tế bào gan nhóm B. Đây là một trong các bệnh tương đối thường gặp trong cộng đồng khi số lượng người mang virus không biểu hiện triệu chứng còn khá cao.

Thông thường, khi nhiễm virus viêm gan B từ dịch tiết và máu của người bệnh với một số lượng đủ để gây bệnh, một người lành lặn sẽ biểu hiện thành ba thể khác nhau:

(1) Thể viêm gan B cấp tính

(2) Thể viêm gan B mạn tính

(3) Thể viêm gan B không hoạt động

Trong hai thể đầu tiên, đặc điểm chung của người bệnh là sẽ biểu hiện ra ngoài với một tình trạng viêm gan có hội chứng tổn thương tế bào gan. Bệnh nhân đi khám vì đau tức hạ sườn phải, ăn uống kém, vàng mắt vàng da toàn thân... Tùy vào mức độ của triệu chứng và thời gian diễn tiến, các đối tượng này được phân thành viêm cấp tính hay mạn tính. Trái ngược lại với hai thể này, ở những người còn lại mắc viêm gan B thể không hoạt động, mặc dù không biểu hiện ra tình trạng viêm gan, trong máu hay dịch tiết của họ vẫn có sự hiện diện của virus, thậm chí đang nhân đôi để tăng số lượng lên rất nhanh.

Chính vì người lành mang bệnh mà hoàn toàn không gây tác hại gì, không tổn thương gì để phát hiện ra trong quá trình thăm khám, kể cả làm xét nghiệm men gan thông thường, rất thường dễ bị bỏ sót. Theo đó, họ được gọi là viêm gan B thể không hoạt động hay viêm gan B thể ngủ. Vì không phát hiện ra, các đối tượng này không được điều trị thuốc kháng virus cũng như áp dụng các biện pháp ngăn ngừa sự truyền nhiễm qua những người xung quanh. Vì vậy, đây chính là nguyên nhân càng dễ khiến nguồn bệnh lây lan trong cộng đồng một cách rất vô tình khi tiếp xúc trực tiếp với máu và dịch tiết.

Tuy nhiên, người mang mầm bệnh viêm gan B thể không hoạt động thì thực sự virus chỉ “ngủ” trong thời gian ngắn. Thời gian này là tùy vào khả năng dung nạp miễn dịch của cơ thể. Ở những người trẻ tuổi, khả năng dung nạp miễn dịch tốt hơn người lớn, nhất là trẻ sinh ra từ mẹ đã nhiễm siêu vi B. Chỉ đến khi sự dung nạp miễn dịch không còn, hàng rào bảo vệ cơ thể đã nhận ra vật lạ và tích cực chống đỡ để đào thải virus ra ngoài, hàng loạt các phản ứng hóa học sẽ được xúc tác nhằm tiêu diệt virus.

Trong đó, hệ thống miễn dịch tại gan cũng được huy động. Các tế bào gan bị tấn công nhằm tiêu diệt virus khiến men gan giải phóng ra máu, hệ quả là khi đo nồng độ men gan trong máu thấy tăng lên. Song song đó, người bệnh sẽ ngày càng bộc ra ngoài tình trạng viêm gan cấp tính hay mạn tính, thậm chí cả suy gan cấp. Dù vậy, khi phát hiện ra thì khả năng cứu chữa đã trở nên vô cùng khó khăn, bệnh nhân đã vào các biến chứng cuối cùng của viêm gan B.

Như chu trình sinh bệnh học của siêu vi ái tính với tế bào gan nhóm B, chúng sẽ không khiến cho cơ thể có bất kỳ một biểu hiện gì ra ngoài, kể cả xét nghiệm men gan và chức năng sinh hóa gan thông thường. Theo đó, cách duy nhất để phát hiện viêm gan B thể không hoạt động chỉ khi có đặt mục tiêu tìm kiếm.

Trong thực tế, việc tầm soát phát hiện viêm gan B thể không hoạt động thường thực hiện trên các đối tượng cần quan tâm về tình trạng mắc các bệnh lý lây truyền qua đường máu và dịch tiết, đặc biệt là các đối tượng có nguy cơ cao, các đối tượng cần can thiệp ngoại khoa như phụ nữ có thai, bệnh nhân tiền phẫu... kể cả khám sức khỏe tổng quát lần đầu. Lúc này, bác sĩ sẽ cho chỉ định tìm sự hiện diện của HBsAg trong máu. Đây là protein trên bề mặt của virus gây viêm gan B, đóng vai trò như kháng nguyên, đánh dấu sự hiện diện trong cơ thể. Nếu cơ thể chưa từng mắc bệnh hoặc đã từng mắc nhưng đã khỏi bệnh, xét nghiệm HbsAg sẽ hoàn toàn âm tính.

Ngược lại, nếu xét nghiệm HbsAg dương tính kèm theo men gan hoàn toàn trong giới hạn bình thường, về mặt lâm sàng người bệnh không có bất kỳ triệu chứng nào thì các đối tượng này được xem là viêm gan B thể không hoạt động.

Bước tiếp theo là xác định họ là người lành mang mầm bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao hay thấp. Để biết được điều này, xét nghiệm kế tiếp cần làm là HbeAg. Kết quả sẽ cho biết virus có đang sinh trưởng trong máu hay không. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là xét nghiệm huyết thanh đánh giá gián tiếp. Do đó, cần có một xét nghiệm chẩn đoán bổ sung quan trọng ở bệnh nhân này là HBV DNA.

Xét nghiệm HBV DNA là ứng dụng của sự phát triển sinh học phân tử. Bằng cách tạo điều kiện cho virus tăng sinh theo cấp số nhân trong môi trường nuôi cấy nhân tạo, các kỹ thuật viên sẽ đo được trực tiếp số lượng virus trong máu, cho biết hiện thực sự đang có bao nhiêu siêu vi. Nếu HBV DNA cho kết quả cao, điều này chứng tỏ là tình trạng viêm gan B thể không hoạt động nhưng vẫn có khả năng lây lan rất mạnh cho người khác nếu tiếp xúc máu và dịch tiết.

Đồng thời, họ cũng cần theo dõi men gan định kỳ để phát hiện sớm khi nào virus tấn công vào tế bào gan và bắt đầu điều trị. Trong trường hợp HBV DNA cho kết quả thấp hay dưới ngưỡng phát hiện, các đối tượng này không nên gọi là “bệnh nhân” vì họ chỉ là người lành mang mầm bệnh, siêu vi “chung sống hòa bình” không gây tổn hại gì cho cơ thể và cũng không có khả năng lây lan cho người khác. Mặc dù vậy, tình trạng này không đảm bảo lâu dài vì siêu vi có thể bùng phát bất cứ lúc nào và gây tổn thương gan. Do đó, việc theo dõi men gan ở các đối tượng này cũng vô cùng cần thiết. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với phụ nữ đang mang thai hay có dự định mang thai nhằm tránh lây lan cho con cái về sau.

Những người đã có sự hiện diện của virus trong máu, tức xét nghiệm huyết thanh HbsAg đã dương tính, thì không còn đủ điều kiện để tiêm phòng. Tuy nhiên, vì thực tế không thể xét nghiệm toàn bộ dân số để biết người nào mang bệnh, tỷ lệ người lành mang bệnh không được phát hiện có thể rất cao, việc chích vắc-xin là vô cùng cần thiết, nhất là cho các đối tượng có nguy cơ phơi nhiễm cao như phụ nữ có thai, nhân viên y tế, người thường xuyên tiếp xúc vật nhọn... cũng như cả các thành viên chung sống cùng gia đình với người viêm gan B vì có thể tiếp xúc máu và dịch tiết có chứa siêu vi.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện cùng cấp dịch vụ tiêm chủng vắc-xin phòng ngừa viêm gan B. Ưu điểm khi tiêm phòng tại Vinmec:

• Trẻ sẽ được các bác sĩ chuyên khoa nhi – vắc-xin thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc - xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả tốt và an toàn nhất cho trẻ.
• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.
• 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
• Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp – ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi và có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
• Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt để đảm bảo chất lượng.
• Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng Quốc gia.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang cung cấp Chương trình tiêm chủng trọn gói với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho các đối tượng khác nhau, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong khi mang thai.
Riêng trong tháng 12/2019, Vinmec miễn phí tiêm Vắc-xin Viêm gan B sơ sinh (tiêm ngay sau khi sinh) cho bé khi đăng kí Gói tiêm chủng trọn gói dành cho trẻ từ 0-1 tuổi hoặc từ 0-2 tuổi.

Bài viết tham khảo nguồn: NCBI