Bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh khôi phục khả năng vận động, tăng cường sức mạnh cơ bắp và hỗ trợ cột sống ổn định. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt và tránh rủi ro, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ và chuyên gia phục hồi chức năng.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Các trường hợp cần phẫu thuật cột sống
Phẫu thuật cột sống thường được chỉ định khi các phương pháp điều trị thông thường không mang lại hiệu quả, hoặc trong những trường hợp nghiêm trọng như chấn thương cột sống có nguy cơ chèn ép tủy sống và rễ thần kinh. Ngoài ra, một số bệnh lý cụ thể cũng cần can thiệp phẫu thuật để cải thiện tình trạng, bao gồm:
- Thoát vị đĩa đệm ở đốt sống ngực, lưng hoặc cổ, đặc biệt khi gây chèn ép dây thần kinh nghiêm trọng.
- Thoái hóa cột sống thắt lưng: Khi tình trạng đau mãn tính ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
- Đau thần kinh tọa: Gây tê yếu chân tay do tổn thương hoặc chèn ép dây thần kinh.
- Chấn thương cột sống: Do tai nạn hoặc va chạm mạnh.
- Cong vẹo cột sống hoặc viêm cột sống dính khớp: Khi biến dạng cột sống ảnh hưởng đến khả năng vận động.
- U hoặc viêm xương đốt sống: Khi có nhiễm trùng hoặc tổn thương nghiêm trọng.
- Trượt đốt sống cấp độ 2 trở lên: Khi cột sống không ổn định và có nguy cơ ảnh hưởng đến dây thần kinh.
Thông thường, người bệnh có thể bắt đầu thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống khoảng 24 giờ, nếu được bác sĩ cho phép. Các bài tập ban đầu thường bao gồm vận động tay chân và xoay trở tại chỗ để kích thích tuần hoàn và tránh cứng khớp.
Sau giai đoạn này, người bệnh sẽ tiến tới các bài tập phức tạp hơn như tập ngồi, đứng và đi lại với sự hỗ trợ của nẹp, nạng hoặc khung tập đi, dưới sự giám sát của kỹ thuật viên vật lý trị liệu.
Quá trình phục hồi thường kéo dài đến tuần thứ ba, khi người bệnh có thể bắt đầu thực hiện một số công việc nhẹ nhàng. Từ tuần thứ tư trở đi, hầu hết bệnh nhân có thể trở lại các hoạt động hàng ngày nhưng cần tránh mang vác nặng hoặc các hoạt động làm căng thẳng cột sống để đảm bảo phục hồi an toàn và hiệu quả. Việc tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ và chuyên gia phục hồi chức năng là rất quan trọng trong quá trình này.
2. Công dụng của các bài tập phục hồi chức năng sau khi phẫu thuật cột sống
Các bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật cột sống có tác dụng giảm bớt triệu chứng đau, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng, tăng cường sức khỏe cho cột sống và các cơ xung quanh vị trí phẫu thuật. Ngoài ra, các bài tập phục hồi còn hạn chế nguy cơ tái phát bệnh hoặc xuất hiện biến chứng, hỗ trợ người bệnh có thể sớm tiếp tục các sinh hoạt hàng ngày như bình thường.
3. Một số bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống
3.1. Bài tập ép gối tới ngực
Nằm ngửa, hai đầu gối duỗi thẳng, sau đó dùng tay kéo một chân về phía ngực tới khi thấy căng vùng thắt lưng cùng bên thì thả lỏng ra rồi chuyển sang chân còn lại. Sau đó áp dụng với cả hai chân.
3.2. Bài tập kéo giãn cơ đùi sau
Nằm ngửa, hai gối duỗi thẳng, dùng khăn dài hoặc dây cao su kéo từng chân về phía ngực. Giữ thẳng đầu gối tới khi thấy căng ở sau chân và đùi thì thả lỏng chân.
3.3. Bài tập nằm chống tay
Nằm sấp, chống thẳng hai tay với phần thắt lưng hõm xuống, không nhấc phần hông chậu lên, giữ nguyên tư thế này một lúc rồi quay lại thế nằm ban đầu.
3.4. Bài tập duỗi thắt lưng
Đứng thẳng người, hai tay đặt phía sau thắt lưng, sau đó ngả lưng về phía sau hết mức có thể, giữ một lúc xong về lại tư thế đứng ban đầu.
3.5. Hai bài tập mạnh cho cơ bụng và cơ lưng
Đầu tiên với bài tập cho cơ bụng, nằm ngửa với hai gối co lại. Nhấc đầu và vai lên sao cho hai tay chạm tới đầu gối, giữ một lúc rồi về lại tư thế ban đầu.
Với bài tập cơ lưng, nằm sấp và duỗi thẳng tay hai về phía trước, sau đó nâng phần đầu, hai vai, hai chân duỗi thẳng lên trên, giữ tư thế một lúc trước khi về lại thế nằm ban đầu.
3.6. Bài tập trượt tường
Đứng tựa lưng sát vào tường, hai chân dang rộng bằng vai, sau đó đặt hai tay lên hông, đè lưng vào tường rồi hạ người xuống cho tới khi hai đầu gối co lại. Giữ tư thế đó một lúc xong đứng thẳng lại.
3.7. Bài tập ổn định cột sống
Quỳ trong tư thế hai bàn tay và hai đầu gối vuông góc với mặt thảm, tay duỗi thẳng. Hóp bụng lại rồi đưa một tay lên duỗi ra phía trước, cao ngang vai. Chân bên ngược lại từ từ nâng lên, đặt cao ngang hông, duỗi thẳng đầu gối. Giữ tư thế này trong vài giây trước khi về lại ban đầu.
3.8. Bài tập bắt cầu
Nằm ngửa với hai gối co lại, sau đó giữ hai chân và nhấc hông lên khỏi thảm tập đến khi chân thẳng hàng với vai, giữ lại khoảng 30 giây rồi hạ người xuống để thư giãn.
3.9. Bài tập nằm chống khuỷu
Nằm sấp với hai bàn tay đưa ra trước, khuỷu chống vuông góc với vai, 2 tay rộng bằng vai, giữ nguyên tư thế này rồi trở về tư thế nằm sấp bình thường.
3.10. Bài tập ổn định lõi cơ bản và nâng cao
Với bài tập ổn định cơ bản, nằm ngửa, co hai đầu gối lại, hít vào sau đó thở ra và đẩy lên trên. Ở bài tập nâng cao hơn, nằm sấp với hai khuỷu tay chống xuống sàn, đặt vuông góc hai vai. Hai bàn chân khép lại, duỗi thẳng gối.
Nâng toàn bộ cơ thể, giữ cho đầu, thân và hai chân nằm trên một đường thẳng. Duy trì tư thế này lâu nhất có thể, sau đó về lại thế nằm ban đầu.
3.11. Bài tập xoay chậu ra sau
Đầu tiên nằm ngửa người, hai đầu gối co lại, hai tay đặt bên dưới vùng hông phía sau lưng, sau đó dùng lực đè hông xuống sát mặt sàn/giường sao cho chạm vào tay, giữ lại một lúc rồi thả lỏng ra. Lặp lại khoảng 10 lần trong ba hiệp.
3.12. Bài tập kéo giãn các nhóm cơ
Với nhóm cơ hai bên thân, ngồi trên sàn, hai chân duỗi thẳng, sau đó bắt chéo chân rồi xoay thân về phía chân bắt chéo, đặt tay ra sau lưng, nếu chưa căng có thể nhìn về phía vai đang xoay, giữ lại rồi trở về vị trí ngồi ban đầu.
Đối với nhóm cơ dựng sống và cơ lưng dưới (cơ thắt lưng), quỳ với tư thế hai tay vuông góc vai, hai gối vuông góc hông. Hai tay trượt tới phía trước, hạ mông xuống chạm gót, đến khi thấy lưng duỗi thẳng thì giữa lại một lúc rồi về lại tư thế quỳ ban đầu.
3.13. Bài tập ổn định cột sống lưng dưới
Nằm ngửa với 1 chân co, 1 chân duỗi; hít thở đều. Hóp bụng và nâng chân duỗi lên cao 1 góc khoảng 50-600, giữ lại, rồi hạ xuống từ từ trở về mặt thảm tập.
4. Một vài lưu ý cần biết khi thực hiện các bài tập phục hồi chức năng
- Không tập nếu vết mổ chảy máu, bạn cảm thấy chóng mặt, buồn nôn, tụt hoặc tăng huyết áp, nồng độ oxy trong máu thấp, hoặc bị thiếu máu nghiêm trọng.
- Đảm bảo tuân thủ thời gian và cường độ tập luyện ở mỗi giai đoạn mà bác sĩ đề ra.
- Luôn tập với các dụng cụ hỗ trợ như khung tập đi và luôn mang nẹp tại vị trí phẫu thuật để đảm bảo an toàn khi tập luyện.
- Tái khám đúng lịch để kiểm tra kết quả mổ, đảm bảo cho quá trình hồi phục.
- Trong vài tuần đầu sau phẫu thuật không nên ngồi một chỗ quá lâu, thỉnh thoảng nên đứng lên đi lại hỗ trợ lưu thông máu.
- Kiên trì tập luyện, không tập quá sức, không cố gắng đẩy nhanh tiến độ.
- Những tuần đầu sau mổ hạn chế việc cúi gập người, nâng tạ, lái xe, xoay vặn người hoặc mang vác vật nặng.
- Lập kế hoạch ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe, đồng thời luôn chú ý đến các dấu hiệu nguy hiểm như ớn lạnh, sốt cao, vết mổ sưng tấy hoặc chảy máu, chảy dịch để có thể thông báo với bác sĩ nhằm kịp thời xử lý.
- Nên nhờ người thân trong gia đình giúp đỡ, chăm sóc và hỗ trợ trong quá trình phục hồi sức khỏe.
Các bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống nhìn chung tương đối dễ thực hiện, có thể giúp người bệnh sớm lấy lại khả năng vận động để tiếp tục sinh hoạt hàng ngày. Tuy vậy người bệnh cũng không nên chủ quan, thời gian đầu chỉ nên tập theo hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu để đạt hiệu quả tốt nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
