Việc phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng là điều cần thiết bởi hai bệnh lý này có các triệu chứng tương tự nhau. Khi đó, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp với từng tình trạng bệnh nhằm hạn chế sự tiến triển. Để hỗ trợ điều trị bệnh, người bệnh cũng nên xây dựng chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng
1.1 Tổng quát về hội chứng ruột kích thích
Viêm đại tràng co thắt (hay còn gọi hội chứng ruột kích thích hoặc hội chứng rối loạn tiêu hóa thức ăn) là một vấn đề thường gặp ở đại tràng. Tình trạng này thuộc loại mãn tính và đòi hỏi sự kiểm soát dài hạn từ người bệnh.
1.1.1 Nguyên nhân của hội chứng ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích hiện vẫn chưa được xác định rõ nguyên nhân cụ thể nhưng các nghiên cứu chỉ ra rằng nhiều yếu tố góp phần gây ra tình trạng này. Ở người khỏe mạnh, nhu động ruột trong cơ quan tiêu hóa từ thực quản đến trực tràng hoạt động nhịp nhàng để tiêu hóa và vận chuyển thức ăn.
Tuy nhiên, khi đại tràng bị ảnh hưởng bởi hội chứng ruột kích thích, nhu động ruột thường kéo dài hoặc suy yếu hơn bình thường, dẫn đến các triệu chứng như chướng bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy…
Một trong những nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích là các bất thường của hệ thần kinh thuộc đường tiêu hóa. Ví dụ, sự phối hợp kém hiệu quả trong quá trình truyền tín hiệu giữa ruột và não khiến cơ thể phản ứng quá mức với những thay đổi thường xảy ra trong hệ tiêu hóa, gây đau bụng, táo bón hoặc tiêu chảy.
Các yếu tố sau đây có khả năng làm khởi phát hội chứng ruột kích thích ở đại tràng:
- Thực phẩm: Nhiều loại thực phẩm bao gồm chất béo, các loại đậu, sô cô la, bông cải trắng, bông cải xanh, sữa, rượu bia, thức uống có ga và cải bắp… làm các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn ở một số bệnh nhân. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có bằng chứng cụ thể nào xác nhận mối liên hệ giữa tình trạng không dung nạp hoặc dị ứng thực phẩm với hội chứng ruột kích thích.
- Căng thẳng, stress: Ở những thời điểm bệnh nhân gặp nhiều căng thẳng và stress, các triệu chứng bệnh thường có xu hướng gia tăng. Tuy nhiên, căng thẳng và stress chỉ làm nặng hơn triệu chứng chứ không phải là nguyên nhân gây ra triệu chứng bệnh.
- Nội tiết tố: Theo kết quả từ các nghiên cứu, khi so với nam giới thì phụ nữ được ghi nhận có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích cao hơn gấp hai lần. Ngoài ra, triệu chứng bệnh ở nữ thường gia tăng trong khoảng thời gian trước, trong và sau kỳ kinh nguyệt.
- Bệnh lý khác: Hội chứng ruột kích thích ở đại tràng còn có thể được khởi phát bởi một số bệnh lý như viêm dạ dày ruột hoặc loạn khuẩn.
Bất kỳ đối tượng nào cũng có thể gặp hội chứng ruột kích thích. Trong đó, nhóm người có nguy cơ mắc cao thường sở hữu những đặc điểm dưới đây:
- Nhỏ hơn 45 tuổi.
- So với nam giới, phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Gia đình có người mắc hội chứng ruột kích thích
- Người có các vấn đề sức khỏe như trầm cảm, lo lắng hoặc stress…
1.1.2 Triệu chứng hội chứng ruột kích thích
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng vì hai bệnh lý này có các triệu chứng tương đối giống nhau. Tuy nhiên, để phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng một cách rõ ràng thì hội chứng ruột kích thích không gây tổn thương trên nhu mô ruột và cũng không làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng như viêm đại tràng. Những triệu chứng mà người bệnh hội chứng ruột kích thích thường gặp phải bao gồm:
- Đau bụng, đau quặn bụng, đặc biệt là sau khi ăn
- Đầy hơi, cảm giác chướng bụng
- Táo bón hoặc tiêu chảy, nhiều khi có các đợt táo bón và tiêu chảy xen kẽ nhau
- Phân chứa chất nhầy
- Đau đầu, mất ngủ, khó ngủ, mệt mỏi thường xuyên
Trong nhiều trường hợp, hội chứng ruột kích thích là một bệnh lý mãn tính với các triệu chứng và dấu hiệu có thể cải thiện hoặc thậm chí biến mất nhưng cũng có lúc lại tái phát và trở nên nghiêm trọng hơn.
Hội chứng ruột kích thích với các triệu chứng như táo bón hay tiêu chảy làm tăng khả năng mắc trĩ và làm tình trạng trĩ thêm trầm trọng. Đồng thời, việc tránh một số thực phẩm khi bị bệnh khiến cơ thể không thể hấp thụ và bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.
1.1.3 Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích
Quá trình chẩn đoán hội chứng ruột kích thích ở đại tràng hiện chưa có yếu tố hay xét nghiệm đặc hiệu nên việc xác định bệnh chủ yếu dựa trên nguyên tắc loại trừ các bệnh lý khác. Các nghiên cứu đã chỉ ra hai bộ tiêu chuẩn chẩn đoán sau khi loại trừ các bệnh lý khác dựa trên những triệu chứng như sau:
- Tiêu chuẩn Manning: Tiêu chuẩn này dựa vào các biểu hiện như cơn đau bụng giảm đi sau khi đi đại tiện, cảm giác chưa hết phân khi đi đại tiện, đầy hơi và chướng bụng, đau bụng khởi phát và sau đó là đi đại tiện nhiều lần, đau bụng khởi phát và sau đó đi đại tiện phân lỏng chứa nhiều nhầy, mót rặn.
- Tiêu chuẩn Rome: Theo tiêu chuẩn này, các triệu chứng của người bệnh bao gồm cơn đau bụng tái phát hoặc liên tục, cảm giác khó chịu ở bụng, rối loạn đi đại tiện với các đặc điểm như số lần đi đại tiện thay đổi, tính chất phân thay đổi, phân nhầy hoặc nhớt kèm theo đầy hơi và chướng bụng.
Để chẩn đoán bệnh, một số xét nghiệm sẽ được thực hiện bao gồm: nội soi đại tràng xích ma bằng ống mềm, nội soi đại tràng, chụp X-quang, chụp CT, xét nghiệm máu, test hơi thở, xét nghiệm phân và xét nghiệm không dung nạp glucose.
1.1.4 Điều trị hội chứng ruột kích thích
Mục tiêu của quá trình điều trị hội chứng ruột kích thích (viêm đại tràng co thắt) là giảm triệu chứng, giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống. Với những trường hợp nhẹ, hầu hết bệnh nhân có khả năng kiểm soát bệnh thông qua việc thay đổi chế độ ăn uống, lối sống và kiểm soát cảm xúc. Tuy nhiên, đối với các trường hợp trung bình hoặc nặng, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc.
Dưới đây là một số thuốc sử dụng trong điều trị hội chứng ruột kích thích:
- Thuốc điều trị táo bón: Khi người bệnh bị táo bón, thuốc điều trị táo bón sẽ được bác sĩ chỉ định. Các loại thuốc này bao gồm nhóm nhuận tràng thẩm thấu, nhuận tràng kích thích và thực phẩm chức năng bổ sung chất xơ.
- Thuốc trị tiêu chảy: Cholestyramine, loperamid và các thuốc không kê đơn khác giúp kiểm soát tình trạng tiêu chảy ở người bệnh.
- Các loại thuốc giảm đau chống co thắt và kháng acetylcholin không chỉ có tác dụng giảm đau co thắt ở ruột mà còn được kê đơn khi có tình trạng táo bón xen kẽ với tiêu chảy.
1.2 Tổng quan về viêm đại tràng
Bệnh viêm đại tràng gây viêm và tổn thương niêm mạc đại tràng với phạm vi lan rộng hoặc khu trú với các mức độ khác nhau. Khi bệnh ở mức độ nhẹ, người bệnh thường sẽ bị viêm đau, trong khi bệnh nặng hơn có thể gây loét, xuất huyết, áp xe và thậm chí ung thư đại tràng.
1.2.1 Nguyên nhân của viêm đại tràng
Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng có thể xảy ra bởi nhiều yếu tố khác nhau. Nguyên nhân gây viêm đại tràng được xác định như sau:
- Viêm đại tràng cấp tính:
- Ngộ độc thực phẩm, dị ứng với các loại thức ăn lạ, thực phẩm bị nhiễm bẩn hoặc chứa khuẩn, virus hoặc do thói quen sống thiếu vệ sinh.
- Sử dụng thuốc kháng sinh trong một khoảng thời gian dài.
- Các vấn đề như khó tiêu và táo bón kéo dài.
- Căng thẳng và stress.
- Viêm đại tràng mãn tính: Tình trạng này xảy ra khi viêm đại tràng cấp tính không được điều trị dứt điểm dẫn đến nhiễm trùng, xâm nhập bởi nấm và chất độc. Trong một số trường hợp, viêm đại tràng mãn tính có thể xảy ra mà không xác định được nguyên nhân.
1.2.2 Triệu chứng viêm đại tràng
Việc phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng thường gặp nhiều khó khăn do có sự tương đồng về triệu chứng. Tuy nhiên, viêm đại tràng có những dấu hiệu điển hình sau đây:
- Đau bụng: Cơn đau quặn thắt thường tập trung vào khu vực bụng dưới hoặc dọc khung đại tràng. Trong một số trường hợp, đau còn đi kèm với cảm giác đầy hơi, bụng cứng.
- Tiêu chảy: Người mắc viêm đại tràng cấp thường xuyên gặp phải triệu chứng này, với tình trạng tiêu chảy nhiều lần (khoảng 4 – 5 lần trong ngày), phân nát và lỏng, đôi khi có máu… Triệu chứng kéo dài gây ra cảm giác mệt mỏi cho người bệnh.
- Táo bón: Táo bón với phân cứng, khô thường gặp ở những người mắc viêm đại tràng, đặc biệt là ở phụ nữ và người cao tuổi.
- Đại tiện bất thường: Sau khi đi vệ sinh, người bệnh vẫn có cảm giác chưa thoải mái và muốn đi tiếp mặc dù đã đi đại tiện từ 4 đến 5 lần trong ngày.
- Chán ăn: Cảm giác chán ăn và không muốn ăn xuất hiện do hệ tiêu hóa của người bệnh viêm đại tràng bị suy yếu.
- Sốt nhẹ có thể gặp ở một số người bệnh.
1.2.3 Chẩn đoán viêm đại tràng
Để chẩn đoán viêm đại tràng, các triệu chứng lâm sàng sẽ được kết hợp với kết quả từ những xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, nội soi đại tràng, xét nghiệm phân, chụp X-quang và chụp CT.
1.2.4 Điều trị viêm đại tràng
Viêm đại tràng là bệnh dễ tái phát và gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Chính vì vậy, người bệnh cần phải được điều trị kịp thời để đạt được hiệu quả điều trị cao. Các phương pháp điều trị viêm đại tràng bao gồm:
- Điều trị nội khoa: Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc uống để điều trị viêm đại tràng. Các thuốc được chỉ định bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc kháng ký sinh trùng, thuốc giảm đau chống co thắt, cũng như các thuốc điều trị táo bón và tiêu chảy…
- Điều trị ngoại khoa: Khi viêm đại tràng trở nên nghiêm trọng và có khả năng phát sinh biến chứng, phương pháp điều trị ngoại khoa sẽ được sử dụng. Điều trị ngoại khoa chủ yếu là phẫu thuật cắt bỏ phần đại tràng bị viêm. Tuy nhiên, phương pháp này có thể để lại những di chứng về sức khỏe và tâm lý cho bệnh nhân.
2. Tóm tắt phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng
Dưới đây là bảng tóm tắt phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng:
| Tiêu chí | Hội chứng ruột kích thích | Viêm đại tràng |
| Nguyên nhân | Đây là một tình trạng rối loạn cơ năng của đại tràng, còn được biết đến với tên gọi viêm đại tràng co thắt. | Vi khuẩn hoặc ký sinh trùng xâm nhập qua đường ăn uống là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng viêm. |
| Nội soi đại tràng | Nội soi cho thấy đại tràng bình thường, không có viêm hay loét. | Nội soi cho thấy sự hiện diện của các ổ viêm, loét và xung huyết trong đại tràng. |
| Đau bụng | Phân có thể đầu rắn đuôi nát, không lẫn máu, đại tiện lúc thì táo lúc thì lỏng. Người bệnh thường có cảm giác muốn đi ngay sau khi ăn. | Đi đại tiện nhiều lần trong ngày (4- 5 lần/ngày), đặc điểm phân nát, không thành khuôn, mùi hôi tanh và lẫn máu, chất nhầy. Thỉnh thoảng có xen kẽ giữa táo bón kèm nhầy mũi. |
| Yếu tố thần kinh | Người bệnh thường xuyên bị lo lắng, stress, căng thẳng... | Ít gây tác động đến yếu tố thần kinh |
| Đầy hơi, chướng bụng | Tình trạng khá trầm trọng, đặc biệt là sau bữa ăn và chỉ giảm đi khi đi trung tiện hoặc đại tiện | Diễn ra ở mức độ vừa phải và không gây trầm trọng nhiều |
| Triệu chứng khác | Các triệu chứng toàn thân như mất ngủ, hồi hộp, tim đập nhanh, đau đầu, chóng mặt... | Thường chỉ gây triệu chứng trong đường tiêu hóa. |
3. Chế độ sinh hoạt giúp phòng ngừa các bệnh lý về đường tiêu hóa
Chế độ ăn uống và sinh hoạt hằng ngày có ảnh hưởng đến các bệnh lý về đường tiêu hóa nói chung, bao gồm cả viêm đại tràng và hội chứng ruột kích thích. Do đó, để ngăn ngừa sự phát triển của bệnh và giảm thiểu nguy cơ mắc các vấn đề tiêu hóa, mọi người cần xây dựng một chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý và đảm bảo vệ sinh.
- Hạn chế các sản phẩm từ sữa: Với một chế độ ăn uống hạn chế sữa và các sản phẩm từ sữa, các tình trạng như chướng bụng, tiêu chảy và đầy hơi ở các bệnh lý đường ruột sẽ được cải thiện.
- Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo: Các bệnh lý về đường ruột có thể trở nên nghiêm trọng hơn do một số thực phẩm chứa nhiều chất béo. Những thực phẩm này bao gồm thức ăn chiên dầu, bơ và nước sốt kem…
- Để tránh làm trầm trọng thêm các triệu chứng bệnh, người bệnh nên kiêng các loại thực phẩm tương kỵ như đậu bắp, bông cải xanh, bắp cải, các loại trái cây họ cam quýt và đồ ăn cay.
- Uống đủ nước: Mỗi ngày, người bệnh nên uống đủ từ 1,5 đến 2 lít nước, đồng thời hạn chế tiêu thụ rượu, bia, đồ uống có caffein và có ga vì các loại đồ uống này khiến tình trạng đầy hơi, tiêu chảy trở nên nặng hơn.
- Không lạm dụng thuốc điều trị tiêu chảy và thuốc nhuận tràng: Các loại thuốc điều trị tiêu chảy và nhuận tràng khi được sử dụng lâu dài hoặc lạm dụng sẽ gây hại nghiêm trọng cho hệ tiêu hóa.
Trên đây là tất cả các thông tin về cách phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng. Nhìn chung, cả hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng đều là các bệnh lý tiêu hóa phổ biến, chịu tác động từ chế độ ăn uống cũng như thói quen sinh hoạt hàng ngày. Để giảm thiểu sự tiến triển của bệnh và hạn chế nguy cơ mắc các bệnh tiêu hóa, người bệnh cần xây dựng một lối sống hợp lý, chú ý đến chế độ ăn uống và vệ sinh.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
