Tam cá nguyệt là cách chia quá trình mang thai thành ba giai đoạn chính, mỗi giai đoạn kéo dài khoảng ba tháng. Việc phân chia này giúp bác sĩ, y tá và các bà bầu dễ dàng theo dõi sự phát triển của thai nhi. Từ việc hình thành các cơ quan quan trọng cho đến giai đoạn thai nhi phát triển nhanh về kích thước, việc chia nhỏ này rất hữu ích trong việc chăm sóc sức khỏe trong thai kỳ.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc Trung tâm Sức khoẻ phụ nữ và Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Tam cá nguyệt thứ nhất
Tam cá nguyệt thứ nhất kéo dài trong 12 tuần đầu của thai kỳ và là thời kỳ quan trọng đối với sự phát triển của thai nhi.
Bào thai
Trứng và tinh trùng kết hợp, thụ thai tạo thành hợp tử, sau đó bám vào thành tử cung. Hợp tử phát triển thành phôi khi các tế bào phân chia và tăng trưởng.
Đến cuối tam cá nguyệt thứ nhất:
- Cơ quan chính của cơ thể bắt đầu phát triển.
- Tim đập đều đặn.
- Ngón tay và ngón chân đã hình thành.
- Thai nhi dài khoảng 3 inch (7,6 cm) và nặng gần 28 gram.
- Các dây thần kinh và cơ bắp bắt đầu phối hợp, cho phép thai nhi có thể nắm tay.
- Mí mắt đã hình thành và sẽ đóng lại đến khoảng tuần thứ 28 để bảo vệ mắt.
Phụ nữ mang thai
Trong tam cá nguyệt đầu tiên, cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều thay đổi đáng kể, bao gồm:
- Mệt mỏi.
- Ngực mềm và sưng tấy.
- Thay đổi tâm trạng.
- Thèm ăn một số loại thực phẩm.
- Đau đầu.
- Khó tiêu.
- Đi tiểu thường xuyên hơn.
- Thay đổi cân nặng.
- Táo bón.
Buồn nôn, kèm theo nôn mửa, gọi là ốm nghén. Ốm nghén có thể kéo dài suốt ba tháng đầu và có thể kéo dài lâu hơn. Tình trạng này thường xảy ra vào buổi sáng nhưng cũng có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày.
2. Giai đoạn 3 tháng giữa
Tam cá nguyệt thứ hai kéo dài từ tuần 14 đến tuần 27. Giai đoạn này thai nhi đã phát triển vượt bậc, đạt chiều dài khoảng 1 foot (30,48 cm) và cân nặng khoảng 1,5 pound (680.25 gram).
Bào thai
Vào cuối tam cá nguyệt thứ hai, những điều sau sẽ xảy ra:
- Phân su, nhu động ruột đầu tiên, đã hình thành trong ruột.
- Thai nhi có khả năng nhìn, nghe, thực hiện động tác mút và tự gãi.
- Da, tóc và móng đã phát triển.
- Phổi đã hình thành nhưng chưa hoạt động.
- Thai nhi có chu kỳ ngủ và thức dậy đều đặn.
- Ở thai nhi nam, tinh hoàn bắt đầu di chuyển xuống bìu và ở thai nhi nữ, trứng đã hình thành trong buồng trứng.
- Nhú lưỡi hay vị giác đã phát triển.
- Tủy xương đang sản xuất các tế bào máu.
- Cơ thể được bao phủ bởi lớp lông tơ mịn, gọi là lanugo.
Phụ nữ mang thai
Nhiều người cảm thấy dễ chịu hơn trong tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ do tình trạng ốm nghén và mệt mỏi giảm bớt hoặc biến mất. Tuy nhiên, có một số thay đổi mới:
- Bụng ngày càng lớn khi thai nhi phát triển.
- Vết rạn da trên bụng, đùi, ngực và mông.
- Quầng vú, vùng da xung quanh núm vú trở nên sẫm màu hơn.
- Da trên mặt có thể xuất hiện các mảng sẫm màu.
- Sưng tấy ở mắt cá chân, ngón tay và mặt.
- Ngứa, kèm theo nôn mửa hoặc vàng da.
Thai phụ có thể bắt đầu cảm nhận được chuyển động của em bé khi bước vào giai đoạn này.
3. Giai đoạn 3 tháng cuối
Tam cá nguyệt thứ ba bắt đầu từ tuần 29 và kéo dài cho đến khi sinh, thường vào khoảng tuần thứ 40.
Bào thai
Hầu hết các cơ quan và cấu trúc trong cơ thể đã hình thành và sẽ tiếp tục phát triển trong tam cá nguyệt thứ ba. Trong giai đoạn này:
- Khung xương ngày càng cứng cáp.
- Chuyển động của thai nhi trở nên rõ ràng hơn.
- Mắt mở ra và có thể phản ứng với ánh sáng.
- Phổi hoàn thành quá trình phát triển.
- Lớp lông mịn (lanugo) bắt đầu bong ra, thay thế bởi một lớp sáp bảo vệ gọi là vernix.
- Trước khi sinh, thai nhi sẽ di chuyển xuống thấp hơn trong bụng mẹ và thường quay đầu xuống.
Phụ nữ mang thai
Sự phát triển của thai nhi trong giai đoạn này có thể làm mẹ bầu xuất hiện những triệu chứng khó chịu, bao gồm:
- Ợ nóng.
- Hụt hơi.
- Sưng ở mắt cá chân, mặt và ngón tay.
- Mất ngủ.
- Thay đổi tâm trạng.
- Vú rò rỉ sữa.
- Những thay đổi khác ở vú và núm vú.
- Đi tiểu thường xuyên.
- Bệnh trĩ.
- Chuyển dạ giả hay còn gọi là cơn đau thắt Braxton-Hicks.
- Các cơn co thắt chuyển dạ.
- Cảm giác lo lắng về việc sinh nở và làm cha mẹ vào cuối thai kỳ.
4. Tam cá nguyệt thứ tư - Sau sinh
Ba tháng sau sinh đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe của cả mẹ bầu và em bé. Một số người gọi giai đoạn này là tam cá nguyệt thứ tư.
Tuy nhiên, mẹ bầu có thể phải đối mặt với sự biến đổi về mặt nội tiết tố và môi trường:
Phục hồi sau sinh, nhất là khi thai phụ thực hiện sinh mổ. Lúc này chúng ta cần quan tâm đến sự phục hồi của vết mổ.
- Tình trạng chảy máu từ tử cung trong vài tuần sau sinh.
- Chuột rút, tương tự như khi còn kinh nguyệt, nhất là khi đang cho con bú.
- Thích nghi với vai trò mới - làm cha mẹ.
- Học các kỹ năng mới.
- Đau ngực và gặp khó khăn khi cho con bú.
- Mệt mỏi do thiếu ngủ và các yếu tố khác.
- Trong một số trường hợp, mẹ bầu có thể bị trầm cảm sau sinh.
Một số mẹo để kiểm soát sự thay đổi này, bao gồm:
- Hạn chế tiếp xúc với khách.
- Nhờ sự giúp đỡ từ người khác.
- Giảm bớt công việc dọn dẹp.
- Nghỉ ngơi khi em bé ngủ.
- Ăn uống đều đặn, càng nhiều càng tốt.
- Nói ra bất kỳ lo lắng nào về em bé, việc cho con bú hoặc sức khỏe cá nhân.
- Tái khám theo đúng lịch hẹn.
Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy tâm trạng chán nản kéo dài, mẹ bầu có cảm giác tội lỗi hoặc ý nghĩ tự hại bản thân hoặc em bé, người mẹ cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế để được hướng dẫn ngay lập tức, bởi đó có thể là dấu hiệu của trầm cảm sau sinh.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
