Bài thuốc điều trị lạc nội mạc tử cung trong Đông Y

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Vân - Bác sĩ Y Học Cổ Truyền - Trung tâm Y Học Cổ Truyền Vinmec - Sao Phương Đông.

Lựa chọn các bài thuốc Đông Y để chữa bệnh phụ khoa nói chung và điều trị lạc nội mạc tử cung nói riêng là xu hướng ngày càng phổ biến. Với nguồn gốc hoàn toàn từ tự nhiên và được xây dựng dựa trên hệ thống cơ sở lý luận chặt chẽ của Y Học Cổ Truyền, việc áp dụng những dược liệu phù hợp trong điều trị lạc nội mạc tử cung mang lại nhiều kết quả tích cực, không chỉ ngăn triệu chứng của bệnh ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống mà còn bảo vệ sức khỏe sinh sản của người phụ nữ.

Trong Đông Y, bệnh lạc nội mạc tử cung thuộc phạm trù Thống kinh, Trưng hà, Bất dục, chỉ tình trạng khí huyết bị cản trở ứ trệ, máu không lưu thông. Đây là nguyên nhân dẫn đến rối loạn kinh nguyệt, kinh ra máu cục và sẫm màu, đau bụng kinh kéo dài ngày càng trở nặng, cơ thể đau nhức, mệt mỏi. Lạc nội mạc tử cung trong Y Học Cổ Truyền được chia thành 5 thể bệnh khác nhau:

• Khí trệ huyết ứ
• Hàn ngưng huyết ứ
• Khí hư huyết ứ
• Nhiệt uất huyết ứ
• Thận hư huyết ứ

Các bài thuốc điều trị lạc nội mạc tử cung của Y Học Cổ Truyền được xây dựng dựa trên nguyên tắc hoạt huyết hóa ứ, có tác dụng lưu thông khí huyết, điều hòa kinh nguyệt, cân bằng âm dương để tăng sức đề kháng chung của người phụ nữ. Bên cạnh đó, ưu điểm của những dược liệu được sử dụng trong thuốc Đông Y là nguồn gốc từ tự nhiên, lành tính và có khả năng điều hòa tốt nội tiết trong cơ thể. Một số bài thuốc tham khảo phù hợp với 5 thể bệnh lạc nội mạc tử cung là:

Thể huyết ứ kèm khí trệ:

Phụ nữ mắc chứng lạc nội mạc tử cung mang thể bệnh này thường xuyên ở trạng thái căng thẳng, tâm tình nóng nảy, dễ tức giận, thỉnh thoảng gặp trường hợp khó thở, đau tức ngực. Những cơn đau bụng xuất hiện ở vùng thượng vị có thể lan sang khu vực hai bên sườn, ở hạ vị thường cảm thấy chướng và đầy.

Phương pháp điều trị thể bệnh này là sơ can lý khí, hoạt huyết khứ ứ. Người bệnh có thể tham khảo sắc bài thuốc gồm các thảo mộc sau và sử dụng sau bữa ăn chính: Đương quy, Xích thược, Xuyên khung, Đào nhân, Hồng hoa, Chỉ xác, Nguyên hồ, Linh chi, Đan bì, Ô dược, Hương phụ, Chích cam thảo.

Thể hàn ngưng huyết ứ:

Người bệnh mang thể khí trệ huyết ứ có thể có dấu hiệu vô sinh hiếm muộn, trong kỳ kinh nguyệt lượng máu kinh ít, xuất hiện cục vón và thường cảm thấy lạnh, đau vùng bụng dưới.

Bài thuốc điều trị lạc nội mạc tử cung dành cho thể bệnh này nhằm ôn kinh tán hàn, hoạt huyết khứ ứ, bao gồm những nguyên liệu sau: Can khương, Tiểu hồi hương, Nguyên hồ, Linh chi, Một dược, Xuyên khung, Đương quy, Bồ hoàng, Nhục quế, Xích thược và Thiểu phúc trục ứ thang.

Thể khí hư huyết ứ:

Biểu hiện lâm sàng của thể bệnh này ở người phụ nữ là da mặt xanh xao, tay chân lạnh và thường sợ lạnh ngay cả khi thời tiết nóng. Trong kỳ kinh nguyệt, ngoài cảm giác mệt mỏi, người bệnh còn phải chịu đựng cơn đau tức bụng dưới do triệu chứng thống kinh, lượng máu kinh không nhiều, sẫm màu và có xuất hiện các mảng máu đông.

Điều trị lạc nội mạc tử cung thể khí hư huyết ứ cần hoạt huyết ứ khứ, bổ dương ích khí. Bài thuốc phù hợp bao gồm: Hoàng kỳ, Tần quy, Xích thược, Địa long, Xuyên khung, Đào nhân, Hồng hoa.

Thể nhiệt uất huyết ứ:

Thể nhiệt uất ứ huyết xuất hiện ở người bệnh mắc lạc nội mạc tử cung nặng, đã xuất hiện viêm và nhiễm trùng kèm triệu chứng đau bụng kéo dài. Phụ nữ mang thể bệnh này rất dễ nóng giận, thường có cảm giác khô miệng đắng họng, đại tiện khô táo, chu kỳ kinh đến chậm.

Bên cạnh tác dụng hoạt huyết ứ khứ, các bài thuốc áp dụng cho thể bệnh này còn có mục đích thanh nhiệt hòa dinh. Bài thuốc hiệu quả tham khảo bao gồm: Hồng hoa, Đào nhân, Đương quy, Sinh địa, Xuyên khung, Xích thược, Sài hồ, Chỉ xác, Cam thảo, Ngưu tất, Cát cánh, Đan sâm và Đan bì.

Thể thận hư huyết ứ:

Dấu hiệu nhận biết của thể huyết ứ kèm thận hư là những sự đau mỏi toàn thân diễn ra thường xuyên, đặc biệt quanh vùng thắt lưng và có thể lan rộng về phía xương cụt, vùng hông, chậu. Phụ nữ mắc lạc nội mạc tử cung thể này hay tiểu đêm và ngại quan hệ tình dục.
Thang thuốc sử dụng để điều trị lạc nội mạc tử cung thể thận hư ứ huyết cần phải ích thận điều kinh, hoạt huyết: Thục địa, Sơn dược, Sơn thù du, Phục linh, Đương quy, Câu kỷ tử, Đỗ trọng, Thỏ ty tử, Đào nhân, Hồng hoa, Xuyên khung và Bạch thược.

Dựa trên triệu chứng và thể trạng của bệnh nhân, các dược liệu trong bài thuốc sẽ được gia giảm thích hợp. Bởi vậy, người bệnh nên tham gia thăm khám kỹ càng để được bác sĩ chuyên gia tư vấn lựa chọn lộ trình điều trị lạc nội mạc tử cung chính xác và đạt hiệu quả tốt.

Nguồn tham khảo: The Traditional Chinese Medicine Prescription Pattern of Endometriosis Patients.