Mệt mỏi do đau cơ xơ hoá: Tại sao nó lại xảy ra và cách quản lý như thế nào?

Bài viết của Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Đau cơ xơ hóa là tình trạng mãn tính, mệt mỏi là một trong những ảnh hưởng của loại bệnh này. Theo Hiệp hội Đau cơ xơ hóa Quốc gia, có khoảng 76% những người bị mệt mỏi do đau cơ xơ hoá gây ra, ngay cả khi ngủ đủ giấc hoặc nghỉ ngơi hợp lý.

Mệt mỏi do đau cơ xơ hóa khác với sự mệt mỏi thông thường. Sự mệt mỏi do đau cơ xơ hóa gây ra có thể được mô tả như sau:

• Kiệt sức về thể chất
• Giấc ngủ không được sâu
• Thiếu năng lượng hoặc động lực
• Tâm trạng chán nản
• Khó suy nghĩ hoặc tập trung

Mệt mỏi do đau cơ xơ hóa thường có tác động lớn đến khả năng làm việc, đáp ứng nhu cầu gia đình hoặc tham gia các hoạt động xã hội của một người.

Các bác sĩ và nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu để tìm hiểu mối liên hệ giữa đau cơ xơ hóa và mệt mỏi. Giấc ngủ bị gián đoạn có thể là yếu tố gây ra sự mệt mỏi và đau đớn, tuy nhiên vẫn cần phải nghiên cứu thêm để tìm ra lý do.

Mặc dù nguyên nhân của chứng đau cơ xơ hóa vẫn chưa được hiểu đầy đủ, nhưng tình trạng này được cho là kết quả của việc não và hệ thống thần kinh hiểu sai hoặc phản ứng quá mức với các tín hiệu đau bình thường. Điều đó có thể giải thích tại sao nó gây đau lan rộng ở cơ, khớp và xương cùng với các vùng đau.

Một giả thuyết giải thích tại sao đau cơ xơ hóa cũng gây ra mệt mỏi, vì đây là kết quả của việc cơ thể bạn đang cố gắng đối phó với cơn đau. Phản ứng liên tục này đối với các tín hiệu đau trong dây thần kinh có thể khiến bạn hôn mê và kiệt sức.

Hầu hết những người bị đau cơ xơ hóa cũng khó ngủ (mất ngủ). Bạn có thể gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ hoặc khó ngủ, cảm thấy kiệt sức sau khi thức dậy. Tình trạng mệt mỏi có thể trở nên tồi tệ hơn do các biến chứng của đau cơ xơ hóa.

Đây được gọi là những nguyên nhân thứ cấp và có thể bao gồm:

• Chứng ngưng thở lúc ngủ
• Hội chứng chân không yên
• Giảm thể lực
• Thừa cân
• Đau đầu thường xuyên
• Rối loạn cảm xúc, như lo lắng và trầm cảm
• Thiếu máu
• Chức năng tuyến giáp thấp hơn bình thường

Có thể kiểm soát cơn mệt mỏi bằng thuốc và thay đổi lối sống, mặc dù điều này khó làm cho cơn mệt mỏi biến mất hoàn toàn. Sau đây là một số phương pháp có thể giúp bạn giảm mệt mỏi do đau cơ xơ hoá:

3.1. Xác định các trình kích hoạt của bạn

Tìm hiểu các nguyên nhân gây ra mệt mỏi do đau cơ xơ hoá có thể giúp bạn chống lại nó. Mệt mỏi đôi khi có thể là kết quả của:

• Chế độ ăn
• Môi trường
• Tâm trạng
• Mức độ căng thẳng
• Kiểu ngủ

Bắt đầu ghi lại bằng văn bản hoặc bản ghi điện tử về mức độ mệt mỏi của bạn mỗi ngày. Ghi lại những gì bạn đã ăn, khi thức dậy và khi đi ngủ cùng với bất kỳ hoạt động nào bạn đã làm trong ngày hôm đó.

3.2. Tập thể dục thường xuyên

Tìm động lực để tập thể dục có thể khó khăn khi bạn mệt mỏi hoặc đau đớn, nhưng tập thể dục là một trong những cách hiệu quả nhất để kiểm soát sự mệt mỏi. Tập thể dục cũng có thể giúp giảm đau do đau cơ xơ hóa.

Bên cạnh đó, tập thể dục cũng giúp cho người bệnh tăng khối lượng cơ và sức mạnh. Khi tập thể dục, endorphin được giải phóng ra nhiều hơn, điều này có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ và tăng cường năng lượng của bạn.

Một nghiên cứu năm 2008 đã so sánh tác dụng của tập luyện aerobic với chương trình tăng cường cơ bắp ở những người bị đau cơ xơ hóa. Nghiên cứu cho biết, cả hai hình thức tập thể dục đều làm giảm những triệu chứng như mệt mỏi, đau nhức, trầm cảm và đặc biệt là khó ngủ.

Nếu bạn không chắc nên bắt đầu từ đâu, hãy thử đi bộ 30 phút mỗi ngày, sau đó tăng tốc độ và thời gian. Bên cạnh đó, tập luyện sức mạnh bằng cách sử dụng băng cản hoặc tạ có thể giúp bạn lấy lại cơ bắp.

3.3. Thay đổi chế độ ăn uống của bạn

Không có chế độ ăn uống cụ thể nào được chứng minh là có thể làm giảm các triệu chứng đau cơ xơ hóa cho tất cả mọi người, nhưng bạn nên hướng tới một chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh.

Để tuân theo một chế độ ăn uống cân bằng, hãy sử dụng trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, chất béo lành mạnh và protein nạc mỗi ngày. Tránh thực phẩm chế biến, chiên, mặn và đường, cố gắng duy trì cân nặng hợp lý.

Cũng có bằng chứng cho thấy các loại thực phẩm sau đây làm tăng các triệu chứng ở những người bị đau cơ xơ hóa:

• Oligosaccharide có thể lên men, disaccharide, monosaccharide và polyols (FODMAPs)
• Thực phẩm chứa gluten
• Phụ gia thực phẩm hoặc hóa chất thực phẩm, như aspartame
• Excitotoxin, chẳng hạn như bột ngọt (MSG)

Hãy thử tránh những thực phẩm này và xem liệu tình trạng mệt mỏi của bạn có được cải thiện hay không.

3.4. Tạo thói quen thư giãn trước khi đi ngủ

Mệt mỏi do đau cơ xơ khớp không nhất thiết phải được khắc phục bằng một giấc ngủ ngon, tuy nhiên một giấc ngủ chất lượng có thể giúp ích cho bạn theo thời gian.

Thói quen thư giãn trước khi đi ngủ là bước đầu tiên quan trọng để có một đêm ngon giấc. Dưới đây là một số mẹo để có thói quen ngủ lành mạnh:

• Đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ hàng ngày
• Tránh rượu, nicotine và caffeine
• Sử dụng một tấm nệm chất lượng tốt
• Nhiệt độ phòng ngủ mát và tối
• Tắt màn hình (máy tính, điện thoại di động và TV) ít nhất một giờ trước khi đi ngủ
• Để đồ điện tử ra khỏi phòng ngủ
• Tránh ăn nhiều bữa trước khi đi ngủ
• Tắm nước ấm trước khi đi ngủ

3.5. Điều trị các điều kiện khác

Những người bị đau cơ xơ hóa thường có kèm theo một số tình trạng sức khỏe, như hội chứng chân không yên, trầm cảm. Những điều kiện này có thể làm cho tình trạng mệt mỏi do đau cơ xơ hóa trở nên tồi tệ hơn.

Tùy thuộc vào tiền sử sức khỏe của bạn và các tình trạng cơ bản khác, bác sĩ có thể đề nghị:

• Dùng thuốc ngủ để giúp kiểm soát chứng mất ngủ, chẳng hạn như zolpidem (Ambien, Intermezzo)
• Vitamin tổng hợp để điều trị thiếu hụt dinh dưỡng nếu bạn bị suy dinh dưỡng
• Thuốc chống trầm cảm như milnacipran (Savella), duloxetine (Cymbalta), hoặc fluoxetine (Prozac)
• Bổ sung sắt để điều trị thiếu máu

3.6. Giảm căng thẳng

Sống trong những cơn đau liên tục có thể gây ra căng thẳng. Ngược lại, căng thẳng có thể làm cho tình trạng mệt mỏi của bạn trở nên tồi tệ hơn.

Các bài tập Yoga, thiền và các hoạt động thể chất khác là những phương pháp tốt nhất để giảm căng thẳng. Thực tế, nghiên cứu trên 53 phụ nữ bị đau cơ xơ hóa nhận thấy rằng một chương trình yoga 8 tuần đã cải thiện đáng kể các triệu chứng như đau, mệt mỏi.

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có bằng chứng cho thấy những loại liệu pháp vận động này có thể làm giảm đáng kể rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi và trầm cảm. Những hoạt động này cũng có thể dẫn đến sự gia tăng chất lượng cuộc sống. Nếu bạn không thể kiểm soát căng thẳng bằng các biện pháp khắc phục tại nhà, hãy thử nói chuyện với chuyên gia tư vấn hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.

3.7. Xem xét các liệu pháp thay thế

Không có nhiều bằng chứng liên quan đến các loại thuốc bổ sung và thay thế (CAM) cho chứng mệt mỏi do đa xơ hóa. Liệu pháp xoa bóp đã được chứng minh là cung cấp một số lợi ích. Kết quả từ một nghiên cứu 50 phụ nữ bị đau cơ xơ hóa gợi ý rằng một loại mát-xa cụ thể, được gọi là liệu pháp dẫn lưu bạch huyết bằng tay (MLDT), có thể hiệu quả hơn mát-xa thông thường để giảm mệt mỏi và lo lắng vào buổi sáng. Tuy nhiên, điều này cần phải nghiên cứu thêm.

Nếu bạn quan tâm đến việc thử MLDT, hãy tìm kiếm các nhà trị liệu mát-xa, những người có kinh nghiệm trong loại liệu pháp mát-xa chữa đau cơ xơ hóa này. Bạn cũng có thể tự mình thử một số kỹ thuật xoa bóp dẫn lưu bạch huyết tại nhà theo hướng dẫn này.

Liệu pháp cân bằng hoặc tắm trong nước giàu khoáng chất cũng đã được chứng minh có thể giúp những người bị đau cơ xơ hóa giảm đau đớn, mệt mỏi, độ cứng, sự lo ngại, đau đầu và các vấn đề về giấc ngủ.

Châm cứu cũng thường được coi là một cách để giảm đau, cứng khớp và căng thẳng. Tuy nhiên, trong một số nghiên cứu vào năm 2010 không tìm thấy bằng chứng nào về việc giảm đau, mệt mỏi và rối loạn giấc ngủ ở những người bị đau cơ xơ hóa được điều trị bằng châm cứu.

3.8. Bổ sung dinh dưỡng

Nhiều chất bổ sung tự nhiên không được chứng minh là mang lại bất kỳ trợ giúp nào, tuy nhiên một số chất bổ sung lại cho thấy kết quả đầy hứa hẹn:

• Co-enzyme Q10 (CoQ10): Kiểm soát bằng giả dược trị lâm sàng a l phát hiện ra rằng uống 300 mg CoQ10 mỗi ngày làm giảm đáng kể cơn đau, mệt mỏi và các điểm đau ở 20 người bị đau cơ xơ hóa sau 40 ngày.
• Magie citrat: Các nhà nghiên cứu đã cho biết, 300 mg magiê citrate mỗi ngày làm giảm đáng kể triệu chứng đau và trầm cảm ở phụ nữ tiền mãn kinh do đau cơ xơ hóa sau 8 tuần.

4. Kết luận

Nếu bạn đã thay đổi lối sống, như điều chỉnh chế độ ăn uống và giảm căng thẳng nhưng tình trạng mệt mỏi vẫn ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày thì hãy nói chuyện với bác sĩ. Các thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Vì vậy, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định bất kì phương pháp điều trị nào.

Tài liệu tham khảo:

• Cordero MD, et al. (2013). Can coenzyme q10 improve clinical and molecular parameters in fibromyalgia? DOI:
  10.1089/ars.2013.5260
• De Silva V, et al. (2010). Evidence for the efficacy of complementary and alternative medicines in the management of fibromyalgia: A systematic review. DOI:
  10.1093/rheumatology/keq025
• Ekici G, et al. (2009). Comparison of manual lymph drainage therapy and connective tissue massage in women with fibromyalgia: A randomized controlled trial. DOI:
  10.1016/j.jmpt.2008.12.001
• Holton K. (2016). The role of diet in the treatment of fibromyalgia. DOI:
  10.2217/pmt-2016-0019