Tổn thương tủy sống có thể phục hồi bằng cách nào?

Phục hồi chức năng phần tủy sống bị tổn thương là một việc làm cực kỳ quan trọng trong quá trình điều trị chấn thương tủy sống. Bởi chấn thương tủy sống là một loại chấn thương cực kỳ nghiêm trọng, xảy ra khi các dây thần kinh nằm ở vị trí cuối ống sống hoặc tủy sống bị tổn thương. Chấn thương này thường do một tai nạn hoặc một bệnh lý nào đó gây ra.

Người bị tổn thương tủy sống thường sẽ mất đi hoàn toàn một số chức năng vận động và cảm giác, mất khả năng kiểm soát ruột, bàng quang, liệt nửa người hoặc gây liệt chi dưới. Ngoài ra, còn có thể gặp phải các biến chứng như xuất hiện các cục máu đông, nhiễm trùng, các vấn đề về hô hấp, ...

Thông thường, việc phục hồi chức năng được thực hiện ngay sau khi người bệnh đã được điều trị ổn định tinh thần và những tổn thương do chấn thương tủy gây ra.

Việc phục hồi chức năng tủy sống bị tổn thương mang đến những lợi ích sau:

• Cải thiện cảm giác và khả năng vận động sau khi bị chấn thương
• Duy trì và tăng cường chức năng hoạt động của nhóm cơ
• Phát triển thêm khả năng vận động
• Cải thiện tính linh hoạt
• Thích nghi được các công việc, hoạt động thường ngày
• Phòng ngừa các biến chứng do chấn thương tủy sống như teo cơ, tê liệt, ...
• Giúp ổn định cuộc sống
• Giảm và ngăn ngừa triệu chứng đau nhức
• Ngăn ngừa việc tổn thương tái diễn ở tương lai

Lưu ý: Khả năng và tốc độ phục hồi còn phải phụ thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của mỗi người. Tuy nhiên, phần lớn người bệnh có thể cải thiện được khả năng vận động và cảm giác sau 6 tháng luyện tập. Cũng sẽ có những trường hợp khả năng phục hồi lâu hơn, từ 1 đến 2 năm.

Việc phục hồi chức năng tủy sống bị tổn thương thường được thực hiện sớm, khoảng sau vài ngày phẫu thuật.

2.1 Nguyên tắc phục hồi chấn thương tủy sống

• Điều trị sẽ dựa trên nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của người bệnh
• Cần phải thực hiện phục hồi chức năng sớm
• Kiên trì phục hồi theo sự hướng dẫn của bác sĩ điều trị và chuyên gia vật lý trị liệu
• Phối hợp cùng các phương pháp khác gồm: tâm lý trị liệu, chỉnh hình, ...

2.2 Phục hồi chức năng ở giai đoạn đầu

Mục tiêu

• Giúp hạn chế và phòng tránh việc xảy ra các biến chứng
• Cải thiện được khả năng tự chủ và độc lập của người bệnh
• Giúp cho người bệnh có thể tự chăm sóc bản thân, sớm trở lại với các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, công việc và cuộc sống

Điều trị tổn thương cấp tính

Dựa trên mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân dẫn đến bị tổn thương tủy sống

• Chăm sóc đường tiết niệu của người bệnh
• Chăm sóc và nuôi dưỡng đường tiêu hóa, thực hiện chế độ ăn uống đủ chất, ăn các loại thực phẩm có khả năng dễ tiêu hóa
• Chăm sóc đường hô hấp: tập thở, tập hô, kết hợp tư thế dẫn lưu và vỗ rung để giải thoát được đờm rãi, ...
• Phòng ngừa tắc nghẽn mạch, hình thành các cục máu đông bằng cách sử dụng các loại thuốc chống đông máu, tránh nằm lâu, tăng cường vận động, ...
• Tập thụ động và đặt đúng tư thế để tránh việc phát triển các thương tổn thứ cấp như cứng khớp, teo cơ, biến dạng, co rút, ... Người bệnh cần cử động thường xuyên ở hai tư thế ngồi và nằm, mỗi ngày khoảng 10 lần.

Phục hồi chức năng

• Phòng ngừa loét do tỳ đè lâu
• Giữ gìn vệ sinh da, giúp cho da luôn được khô thoáng và sạch sẽ
• Lăn trở thường xuyên
• Theo dõi và kiểm tra người bệnh để có thể phát hiện được các vùng da có nguy cơ bị viêm loét
• Xoa bóp chân tay
• Chăm sóc vết loét:
• Rửa vết loét
• Thay băng, cắt lọc

Phục hồi chức năng đường tiết niệu:

• Đo lường lượng nước tiểu tồn dư
• Theo dõi nước tiểu hàng ngày: lượng nước tiểu, màu sắc,
• Uống đủ nước mỗi ngày
• Đặt thông tiểu ngắt quãng

Phục hồi chức năng đường ruột:

• Thực hiện các bài tập tốt cho ruột, giúp tăng khả năng kiểm soát nhu động ruột
• Thực hiện chế độ ăn có nhiều chất xơ, ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc, các loại hạt, đậu, củ, ...
• Uống đủ nước mỗi ngày
• Thường xuyên xoa bóp nhẹ nhàng theo khung đại tràng
• Tập luyện các bài tập giúp tăng khả năng kiểm soát đại tiện
• Cần thực hiện thụt tháo nếu người bệnh bị táo bón nghiêm trọng

2.3 Phục hồi chức năng giai đoạn 2

Mục tiêu

• Cải thiện được khả năng độc lập khi ở trên giường và dưới nệm của người bệnh
• Cải thiện được khả năng tự chăm sóc cơ thể
• Di chuyển độc lập với nạng, xe lăn, ...
• Lấy lại được chức năng vận động

Phục hồi chức năng

Với mức độ tổn thương C4

• Tập cơ mặt: cử động cằm, diễn tả cảm xúc trên gương mặt, cử động vai
• Tập khả năng vận động, tăng cường các cơ quanh miệng
• Tập cử động của lưỡi
• Duy trì vận động các khớp: cử động nhẹ nhàng ở trên giường, ngồi và nằm
• Tập hô hấp: thở cơ hô hấp trên chủ động, bài tập phản xạ ho kích thích, ấn mạnh xuống ngực khi bị ho

Với mức tổn thương C4 - C6

Tập sử dụng xe lăn: tập đứng trên bàn nghiêng tăng tiến, tập ngồi dậy

Tập hô hấp:

• Tập các bài thở chủ động, kết hợp với kích thích cơ hoành
• Luyện tập với khí dung kế có phản hồi
• Tập thở có áp lực dương

Tập vận động chủ động

• Người bệnh tập chủ động có sự trợ giúp, thực hiện duỗi cổ tay và nắm bàn tay thụ động (C6)
• Người bệnh tập chủ động có sự trợ giúp, thực hiện gấp khuỷu tay và khớp vai (C5)

Tập duy trì khả năng vận động của khớp vai, tuy nhiên không được sử dụng khớp vai quá mức

Chuyển động thường xuyên để phòng chống các vết loét. Lưu ý, khi dịch chuyển người bệnh từ giường lên xe lăn cần phải đúng cách

Tập sử dụng các loại dụng cụ hỗ trợ và tăng vận động cho các chi trên.

Với mức tổn thương C7 - T1

• Tập di chuyển ở những độ cao khác nhau, luyện tập với khoảng cách tăng dần
• Tập thích nghi và độc lập với các hoạt động sinh hoạt hàng ngày
• Tự luyện tập với các bài tập cải thiện chức năng vận động
• Tập di chuyển xe lăn với khoảng cách xa, lưu ý ngăn ngừa khả năng ngã khi sử dụng xe lăn
• Thực hiện các bài tập làm mạnh gân cơ và tăng cường khối lượng cơ bắp ở các chi trên

Thực hiện các bài tập bổ sung

• Tập ngồi dậy có trợ giúp và tập ngồi dậy khi không có trợ giúp
• Thực hiện các bài tập làm mạnh nhóm cơ không bị liệt
• Tập giữ thăng bằng: thăng bằng khi di chuyển và thăng bằng khi không di chuyển
• Tập di chuyển từ giường đến xe lăn và người lại
• Tập đứng

2.4 Giai đoạn hội nhập cộng đồng

Mục đích

• Giúp người bệnh thích nghi với các hoạt động sinh hoạt thường ngày
• Giúp người bệnh hòa nhập với cộng đồng, trở lại được với công việc và cuộc sống bình thường

Quá trình tái hội nhập

Tạo ra môi trường đi lại an toàn, dễ dàng:

• Bằng phẳng, không có các vật cản nguy hiểm
• Có tay vịn cầu thang chắc, các thanh song song quanh nhà
• Nhà vệ sinh, nhà bếp được bố trí hợp lý
• Chiều cao của giường được điều chỉnh bằng với chiều cao của xe lăn
• Có thêm dụng cụ trợ giúp trong quá trình sinh hoạt và ăn uống

Trong quá trình phục hồi, người bệnh cần phải lưu ý một số vấn đề sau:

• Việc phục hồi chức năng cần phải được thực hiện kiên trì và đúng thời điểm
• Việc phục hồi chức năng cần phải dựa trên mức độ nghiêm trọng, nguyên nhân gây tổn thương tủy sống và tốc độ phục hồi của riêng mỗi người
• Người bệnh cần tập luyện theo sự hướng dẫn của các chuyên viên vật lý trị liệu, tâm lý, điều dưỡng và y bác sĩ
• Cần phối hợp cùng với các phương pháp khác gồm trị liệu tâm lý, chỉnh hình, ...

Dựa trên tình trạng thực tế để có thêm các biện pháp chăm sóc khác như:

• Sử dụng thuốc kháng sinh nếu xảy ra tình trạng nhiễm trùng
• Bổ sung thêm vitamin từ các viên uống và chế độ ăn hàng ngày
• Sử dụng thuốc giảm đau, thuốc chống trầm cảm, thuốc giãn cơ, ... nếu cần thiết
• Sử dụng thuốc nhuận tràng, thuốc điều trị rối loạn bàng quang
• Uống đủ nước mỗi ngày
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ, ăn nhiều thực phẩm chứa chất xơ

Theo dõi tốc độ phục hồi của người bệnh và các dấu hiệu khác như tinh thần, khả năng di chuyển, sinh hoạt và các biến chứng nếu xảy ra. Bên cạnh đó, người bệnh cần thực hiện tái khám định kỳ từ 3 đến 6 tháng/lần để có thể kiểm tra, theo dõi và đánh giá khả năng phục hồi của người bệnh.

Như vậy có thể thấy, phục hồi chức năng tổn thương tủy sống sẽ mang đến nhiều lợi ích cho người bệnh, giúp cho họ có khả năng phục hồi vận động. Từ đó giúp cải thiện đời sống và thích nghi tốt hơn với những hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Chính vì thế, người bệnh cần cố gắng luyện tập tích cực để việc điều trị chấn thương tủy sống được hồi phục tốt và sớm trở lại cuộc sống bình thường.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org