Thận trọng khi dùng thuốc trầm cảm

Điều trị trầm cảm bằng thuốc có thể mất vài tháng để có kết quả rõ ràng. Bác sĩ có thể cho bạn thử các loại thuốc với số lượng, liều lượng khác nhau để tìm ra loại thuốc trầm cảm phù hợp nhất. Có một số điều quan trọng cần xem xét khi dùng thuốc chống trầm cảm lo âu.

Cảm thấy buồn bã hoặc lo âu không phải là bất thường; nó xảy ra với hầu hết chúng ta. Nhưng cảm giác tuyệt vọng liên tục, thường xuyên rơi nước mắt, khó ăn và ngủ, tách biệt khỏi gia đình và bạn bè có thể có nghĩa là bạn đang mắc trầm cảm. Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ (NIMH), rối loạn trầm cảm chính là một trong những bệnh tâm thần phổ biến nhất. Trầm cảm có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai bất kể tuổi tác, chủng tộc hay tình trạng kinh tế xã hội.

Nguyên nhân chính xác của bệnh trầm cảm không được biết đầy đủ. Nhìn chung, trầm cảm không có một nguyên nhân duy nhất và lý do khiến bệnh nhân trầm cảm thường khó xác định. Các yếu tố làm tăng nguy cơ trầm cảm gồm:

• Đặc điểm sinh học và di truyền;
• Bệnh lý khác;
• Các sự kiện đau buồn như mất việc, ly hôn, căng thẳng, chấn thương hoặc bạo lực;
• Đau buồn nặng nề sau cái chết của một người thân yêu;
• Tác dụng phụ do thuốc kê đơn;
• Sử dụng rượu và lạm dụng chất kích thích;

Tuy nhiên, may mắn là đối với hầu hết bệnh nhân, điều trị y tế có thể rất hiệu quả và có thể “cứu sống” họ. Các lựa chọn tốt để điều trị trầm cảm bao gồm điều trị bằng thuốc, liệu pháp tâm lý như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc kết hợp cả hai. Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ cho biết thuốc trầm cảm được khuyến cáo là lựa chọn điều trị ban đầu cho hầu hết bệnh nhân bị rối loạn trầm cảm nặng, từ nhẹ đến nặng.

• Tương tác giữa thuốc trầm cảm với các thuốc khác: Thuốc trầm cảm lo âu có thể phản ứng khó lường với các loại thuốc khác, bao gồm một số loại thuốc không kê đơn như ibuprofen. Luôn đọc tờ rơi thông tin bệnh nhân đi kèm với thuốc của bạn để xem có bất kỳ loại thuốc nào bạn nên tránh không.
• Sử dụng thuốc ở phụ nữ có thai: Để đề phòng, thuốc trầm cảm thường không được khuyến cáo cho hầu hết phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của thai kỳ. Điều này là do chúng có thể gây nguy hiểm cho em bé của bạn. Nhưng có thể có ngoại lệ nếu rủi ro do trầm cảm (hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác) gây ra lớn hơn bất kỳ rủi ro tiềm ẩn nào của việc điều trị. Nếu bạn đang mang thai bị trầm cảm, bạn nên thảo luận về ưu và nhược điểm của thuốc trầm cảm với bác sĩ chuyên khoa.
• Phụ nữ có thai: Việc sử dụng thuốc trầm cảm ở phụ nữ đang cho con bú thường không được khuyến khích. Tuy nhiên, vẫn có thể cân nhắc sử dụng trong những trường hợp cả lợi ích của việc điều trị trầm cảm (hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác) và lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ cao hơn những nguy cơ tiềm ẩn.
• Trẻ em: Việc sử dụng thuốc trầm cảm lo âu thường không được khuyến khích ở trẻ em và thanh niên dưới 18. Điều này là do có bằng chứng cho thấy, trong một số trường hợp hiếm hoi, trẻ có thể nảy sinh ý định tự tử và hành vi tự làm hại bản thân ở nhóm tuổi này. Người ta cũng lo ngại rằng việc sử dụng thuốc có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ ở trẻ em và thanh niên.
• Người sử dụng rượu bia: Bạn nên thận trọng với việc uống rượu nếu bạn đang dùng thuốc trầm cảm, vì bản thân rượu là một chất gây trầm cảm và uống rượu có thể làm cho các triệu chứng của bạn tồi tệ hơn. Nếu bạn uống rượu trong khi dùng các loại thuốc chống trầm cảm gồm thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs) hoặc chất ức chế monoamine oxidase (MAOIs), có thể gây buồn ngủ và chóng mặt. Bạn sẽ ít gặp phải các tác dụng khó lường nếu uống rượu trong khi dùng SSRI hoặc thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu serotonin-noradrenaline (SNRI), nhưng tốt nhất bạn vẫn nên tránh uống rượu trong quá trình dùng thuốc trầm cảm.
• Thuốc chống trầm cảm khác: Không bao giờ nên dùng 2 loại thuốc chống trầm cảm khác nhau, chẳng hạn như SSRI và TCA, trừ khi được bác sĩ khuyên. Điều này là do việc dùng kết hợp một số loại thuốc chống trầm cảm có thể khiến bạn cảm thấy rất khó chịu và thậm chí đe dọa tính mạng. Nếu được chỉ định từ loại này sang loại khác, liều lượng của thuốc chống trầm cảm đầu tiên thường sẽ được giảm dần trước khi bắt đầu dùng loại thứ hai.
• Lái xe và vận hành máy móc: Một số thuốc trầm cảm có thể gây chóng mặt, buồn ngủ và mờ mắt, đặc biệt là khi bạn mới bắt đầu dùng chúng. Nếu bạn gặp những vấn đề này, bạn nên tránh lái xe hoặc sử dụng các công cụ và máy móc trong khi dùng thuốc.

SSRI có thể không phù hợp nếu bạn có:

• Rối loạn lưỡng cực và bạn đang trong giai đoạn hưng cảm (giai đoạn mà bạn cực kỳ dễ bị kích động), mặc dù thuốc có thể hữu ích cho giai đoạn trầm cảm;
• Rối loạn chảy máu hoặc nếu bạn đang dùng các loại thuốc khiến bạn có nhiều khả năng bị chảy máu (chẳng hạn như warfarin);
• Đái tháo đường type 1 và type 2;
• Động kinh - Chỉ nên dùng SSRIs nếu chứng động kinh của bạn được kiểm soát tốt và nên ngưng thuốc nếu chứng động kinh của bạn trở nên tồi tệ hơn;
• Bệnh thận.

SNRI có thể không phù hợp nếu bạn có tiền sử bệnh tim hoặc bạn bị huyết áp cao chưa được kiểm soát tốt.

TCAs có thể không phù hợp nếu bạn có:

• Tiền sử bệnh tim;
• Gần đây bị đau tim;
• Bệnh gan;
• Một rối loạn máu di truyền gọi là rối loạn chuyển hóa porphyrin;
• Rối loạn lưỡng cực;
• Tâm thần phân liệt;
• Tăng sản tuyến thượng thận của bạn gây ra huyết áp cao (u pheochromocytoma);
• Phì đại tuyến tiền liệt;
• Bệnh tăng nhãn áp góc hẹp;
• Động kinh.

Hội chứng ngừng thuốc chống trầm cảm có thể xảy ra nếu bạn đột ngột ngừng dùng thuốc trầm cảm. May mắn là hội chứng ngừng thuốc chống trầm cảm không nguy hiểm hoặc đe dọa tính mạng. Nó thường biến mất trong vòng 1 tuần. Các triệu chứng bao gồm:

• Lo âu;
• Buồn chán;
• Cáu gắt;
• Mệt mỏi;
• Đau đầu;
• Nôn, buồn nôn;
• Chóng mặt.

Nếu bạn vô tình quên uống một liều thuốc trầm cảm, hãy bắt đầu dùng lại càng sớm càng tốt. Nếu bạn hết thuốc, hãy gọi cho bác sĩ để họ có thể nạp thêm thuốc cho bạn. Nếu bạn quyết định tự ý ngừng dùng thuốc chống trầm cảm, hãy trao đổi với bác sĩ về lý do bạn ngừng thuốc. Ví dụ, thuốc có gây ra tác dụng phụ khó chịu không? Chi phí quá đắt? Bác sĩ có thể giúp bạn bằng cách thay đổi liều lượng hoặc đề xuất một loại thuốc trầm cảm khác.

Nếu bác sĩ đề nghị bạn dùng liều lượng thuốc thấp hơn và bạn đang gặp phải các triệu chứng của hội chứng ngừng thuốc chống trầm cảm, hãy nói chuyện với bác sĩ. Bạn có thể cần dùng liều lượng cao hơn trong một khoảng thời gian trước khi cai thuốc hoàn toàn.

Để tránh xảy ra hội chứng ngừng thuốc chống trầm cảm, hãy dùng thuốc đúng theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu bạn muốn ngừng thuốc, hãy nói chuyện với bác sĩ trước. Cơ thể của bạn thường cần thời gian để điều chỉnh với mức độ thấp hơn của thuốc. Đó là lý do tại sao bác sĩ của bạn có thể khuyên bạn nên cắt giảm thuốc chống trầm cảm thay vì dừng thuốc đột ngột.