Có nên xét nghiệm dị ứng thực phẩm ở tất cả các bệnh nhân IBS không?

Bài được viết bởi Thạc sĩ - Bác sĩ Mai Viễn Phương - Trưởng Đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn tiêu hóa chức năng rất phổ biến, ảnh hưởng đến 10 – 20% người lớn ở Hoa Kỳ. Nó có thể là một tình trạng đa yếu tố liên quan đến một số cơ chế khác nhau như rối loạn vận động, nhạy cảm nội tạng, xử lý trung tâm, yếu tố di truyền, yếu tố tâm lý và viêm. Phản ứng có hại với thực phẩm cũng có thể đóng một vai trò quan trọng trong IBS, vì có đến 65% bệnh nhân IBS báo cáo rằng các triệu chứng của họ liên quan đến các loại thực phẩm cụ thể.

Có tới 20% dân số báo cáo các phản ứng dị ứng với thực phẩm. Các triệu chứng được báo cáo không đặc hiệu và bao gồm đau bụng, buồn nôn, chướng bụng và tiêu chảy. Bệnh nhân mắc IBS có nhiều khả năng báo cáo phản ứng có hại với thực phẩm hơn so với dân số chung, với tỷ lệ hiện mắc cao hơn tới 50%.

Dị ứng thực phẩm là một phản ứng qua trung gian miễn dịch và được phân loại là phản ứng IgE, phản ứng không phải IgE, hoặc phản ứng hỗn hợp (IgE và không phải IgE). Các triệu chứng của dị ứng thực phẩm xảy ra tái phát và nhanh chóng (thường trong vòng vài phút) khi tiếp xúc với một loại thực phẩm nhất định. Đối với dị ứng thực phẩm qua trung gian IgE, cần phải xảy ra phản ứng quá mẫn với sự phát triển của các kháng thể IgE cụ thể đối với chất gây dị ứng thực phẩm (ví dụ như đậu phộng). Dị ứng thực phẩm không phải IgE do tế bào T làm trung gian thường chỉ giới hạn ở thời thơ ấu và bao gồm hội chứng viêm ruột do protein thực phẩm. Dị ứng thực phẩm hỗn hợp (qua IgE và không qua IgE) bao gồm dị ứng protein sữa bò, viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan và viêm dạ dày ruột tăng bạch cầu ái toan.

Dị ứng thực phẩm không phổ biến và chỉ xảy ra ở 1% –3% người lớn. Chúng có nhiều khả năng xảy ra ở những người bị dị ứng nhưng không có nhiều khả năng xảy ra ở những bệnh nhân IBS. Các loại dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ở người lớn, dựa trên xét nghiệm IgE (với tỷ lệ phổ biến ước tính), là động vật có vỏ (2%), đậu phộng (0,6%), hạt cây (0,6%), cá (0,4%), lúa mì (0,4%), sữa bò (0,3%), trứng (0,2%) và vừng (0,1%).

Việc chẩn đoán dị ứng thực phẩm dựa trên tiền sử phản ứng có thể lặp lại khi ăn một loại thực phẩm nào đó (ví dụ như ngứa vòm miệng và môi, phù mạch, đau bụng kinh, phù quanh ổ mắt, chứng khó nuốt, co thắt thanh quản, co thắt phế quản, buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, nổi mày đay, hạ huyết áp và sốc phản vệ) kết hợp với thử nghiệm. Xét nghiệm chích da chỉ cho kết quả dương tính 50% ở những bệnh nhân bị dị ứng thực phẩm thực sự. Mức IgE huyết thanh tương quan với khả năng xảy ra phản ứng lâm sàng với thực phẩm, mặc dù mức độ này không tương quan với cường độ của phản ứng. Độ nhạy của nồng độ IgE huyết thanh thấp; có thể bỏ qua tới 25% các phản ứng có ý nghĩa lâm sàng, bao gồm cả phản vệ.

Không dung nạp thực phẩm được định nghĩa là phản ứng không mong muốn với thực phẩm không qua trung gian miễn dịch. Những phản ứng này có thể phát triển vì nhiều lý do, bao gồm tác dụng dược lý của thực phẩm (ví dụ: Salicylate, amin hoạt tính, caffeine, glutamate, serotonin, tyramine và capsaicin), khiếm khuyết về enzym (ví dụ như lactase và sucrase-isomaltase), khiếm khuyết vận chuyển (ví dụ như fructose, glut-2 và glut-5), rối loạn chức năng (ví dụ như khó tiêu), hoặc các yếu tố tâm lý (ví dụ như chứng biếng ăn).

Nhạy cảm với gluten là một trong những phản ứng thường được báo cáo liên quan tới thức ăn của bệnh nhân IBS. Ở nhiều bệnh nhân IBS bị ảnh hưởng, nó được cho là một phản ứng không qua trung gian bệnh học và thậm chí có thể là một phản ứng bất lợi đối với carbohydrate không thể tiêu hóa, không thể hấp thụ, fructan.

Nhiều xét nghiệm được tiếp thị trên thị trường để chẩn đoán tình trạng không dung nạp thực phẩm; tuy nhiên, không có xét nghiệm nào là đã được xác nhận và hầu hết đều không phải trải qua những thử nghiệm nghiêm ngặt. Đánh giá kháng thể thực phẩm Ig chưa được xác nhận và hiện nay, không được khuyến nghị. Kết quả của xét nghiệm hoạt hóa bạch cầu rất hấp dẫn nhưng cần phải được xác nhận.

Tóm lại, độ đặc hiệu thấp của các xét nghiệm dị ứng thực phẩm sẽ mang lại nhiều kết quả dương tính giả. Tỷ lệ dị ứng thực phẩm ở người lớn thấp cùng sự phát hiện rằng bệnh nhân IBS không có nhiều khả năng bị dị ứng thực phẩm và các đặc điểm xét nghiệm chẩn đoán kém (xét nghiệm nồng độ IgE trong huyết thanh và xét nghiệm chích da) làm cho chúng này không hiệu quả và tối ưu về chi phí để kiểm tra bệnh nhân IBS về dị ứng thực phẩm. Những bệnh nhân IBS chỉ nên đi làm xét nghiệm chẩn đoán dị ứng thực phẩm nếu có các triệu chứng lặp lại khi sử dụng một loại thực phẩm nhất định.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Nguồn tham khảo: journals.lww.com