Điều trị não úng thủy

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Ngọc Phương Hòa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Não úng thủy là một bệnh thường gặp trong bệnh lý hệ thần kinh trung ương. Điều trị phẫu thuật não úng thủy có thể khôi phục và duy trì mức dịch não tủy bình thường trong não. Ngoài ra còn nhiều phương pháp điều trị khác nhau cũng được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng hoặc suy giảm chức năng do tràn dịch não.

Não úng thủy (tên tiếng Anh là Hydrocephalus) là kết quả của việc gián đoạn, mất cân bằng giữa sự hình thành, lưu thông dòng chảy hoặc hấp thu dịch não tủy. Nói cách khác đó là tình trạng tích tụ quá nhiều dịch não tủy trong não thất do rối loạn các quá trình sản xuất, lưu thông và hấp thụ.

Não úng thủy có thể là một tình trạng cấp tính hoặc mãn tính xảy ra trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Các hình thức khác nhau của bệnh bao gồm thể tắc nghẽn, thể thông và thể não úng thủy áp lực bình thường.

2. Triệu chứng của não úng thủy

2.1. Trẻ từ 0-1 tuổi

Ở trẻ nhỏ do các khớp sọ chưa đóng kín nên triệu chứng dễ thấy nhất đó là kích thước của đầu tăng lên nhanh bất thường, da đầu trẻ mỏng và sáng bóng. Ngoài ra thóp trước cũng giãn rộng và căng, đường khớp sọ giãn rộng có thể sờ thấy thóp trước liền với thóp sau, các mạch máu dưới da đầu cũng giãn to hơn bình thường. Mất dấu hiệu mạch đập, trán trẻ rất rộng. Mắt thường ở tư thế nhìn xuống tạo nên dấu hiệu “mặt trời lặn”.

2.2. Ở trẻ lớn

Ở trẻ lớn hơn, các khớp sọ đã đóng kín một phần nên dấu hiệu đầu to sẽ khó nhận biết. Tuy nhiên ở những trẻ đến khám muộn thường mang theo một cái đầu to kỳ quái. Các triệu chứng não úng thủy thường là:

• Vòng đầu tăng trên 2 độ lệch chuẩn, có thể thấy dấu hiệu vỏ bình vỡ ;
• Dễ kích thích, khó chịu, mệt mỏi, chán ăn, nôn mửa nhiều vào buổi sáng;
• Dấu hiệu nhức đầu là dấu hiệu nổi bật, trẻ thường đau đầu nhiều vào buổi sáng kèm nôn;
• Mờ mắt có thể có hội chứng não giữa (Parinaud syndrome), phù gai thị có thể teo gai thị, nhìn đôi do liệt dây thần kinh số VI (do tăng áp lực nội sọ nghiêm trọng);
• Thay đổi dáng đi, rối loạn điều phối;
• chậm phát triển tâm thần - vận động;

• Tăng phản xạ gân xương, tăng trương lực cơ do ảnh hưởng của hệ tháp;
• Rối loạn phát triển thể chất: béo phì, dậy thì sớm hoặc chậm dậy thì.

2.3. Thanh niên và trung niên

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến ở nhóm tuổi này bao gồm:

• Đau đầu;
• Lơ mơ;
• Mất sự phối hợp động tác hoặc thăng bằng;
• Mất kiểm soát đi tiểu;
• Suy giảm thị lực;
• Suy giảm trí nhớ, sự tập trung và các kỹ năng tư duy khác gây ảnh hưởng đến hiệu suất công việc.

2.4. Người cao tuổi

Trong số những người lớn từ 60 tuổi trở lên, các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của não úng thủy gồm:

• Mất kiểm soát đi tiểu;
• Mất trí nhớ;
• Mất dần dần các kỹ năng suy nghĩ hoặc tư duy khác;
• Đi lại khó khăn;
• Phối hợp chân tay kém hoặc mất thăng bằng.

Một trong hai phương pháp điều trị phẫu thuật có thể được sử dụng để điều trị não úng thủy gồm:

3.1. Phẫu thuật cấy ống shunt

Đây là phương pháp điều trị phổ biến căn bệnh não úng thủy ở trẻ sơ sinh. Bác sĩ sẽ dùng một ống dài, được làm từ silicon đặt vào bên trong não thất nơi dịch não tủy tích tụ. Ống thông này sẽ dẫn lưu dịch não tủy ra khỏi não. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ gắn một chiếc van tại một điểm gần não thất. Chiếc van này sẽ điều khiển dòng chảy, dưới áp lực tăng, dịch não tủy sẽ thoát ra khỏi não thất, đồng thời ngăn ngừa dòng chảy ngược của dịch não tủy vào não thất khi bệnh nhân thay đổi vị trí. Sau đó, ống được đặt dưới da đến một bộ phận khác của cơ thể, nơi dịch não tủy dư thừa có thể được hấp thụ dễ dàng hơn - chẳng hạn như bụng hoặc một buồng trong tim. Những người mắc bệnh não úng thủy thường duy trì hệ thống shunt suốt đời và cần phải theo dõi thường xuyên.

3.2. Nội soi phá sàn não thất III

Với phương pháp này, bác sĩ sẽ rạch một đường ở não thất và chèn vào một máy dò để vào bên trong hệ thống não thất và đồng thời cũng tạo ra một con đường mới cho dòng chảy dịch não tủy. Phương pháp này ít gây đau đớn cho bệnh nhân nhưng lại không mang đến nhiều hiệu quả đối với trẻ sơ sinh.

3.3. Phương pháp điều trị khác

Một số người mắc bệnh não úng thủy, đặc biệt là trẻ em, có thể cần điều trị bổ sung, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các biến chứng lâu dài của bệnh.

Nhóm chăm sóc bệnh não úng thủy ở trẻ nhỏ toàn diện bao gồm:

• Bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ, người giám sát kế hoạch điều trị và chăm sóc y tế;
• Bác sĩ thần kinh nhi khoa, người chuyên chẩn đoán và điều trị rối loạn thần kinh ở trẻ em;
• Chuyên gia hướng nghiệp, người chuyên trị liệu để phát triển các kỹ năng cho trẻ;
• Chuyên gia trị liệu phát triển, người chuyên trị liệu để giúp trẻ phát triển các hành vi phù hợp với lứa tuổi, kỹ năng xã hội và kỹ năng giao tiếp;
• Chuyên gia sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như một nhà tâm lý học hoặc bác sĩ tâm thần;
• Nhân viên xã hội, người hỗ trợ gia đình tiếp cận các dịch vụ và lập kế hoạch chuyển đổi trong chăm sóc;
• Giáo viên giáo dục đặc biệt, người giải quyết các khiếm khuyết trong học tập, xác định nhu cầu giáo dục và xác định các tài liệu giáo dục phù hợp;

Người lớn bị biến chứng nặng hơn cũng có thể sử dụng các dịch vụ về trị liệu nghề nghiệp, nhân viên xã hội, chăm sóc chứng mất trí nhớ hoặc các vấn đề y tế khác.

Tóm lại, não úng thủy ở mỗi loại đối tượng bệnh nhân có biểu hiện khác nhau và cách điều trị cũng khác nhau, một phương pháp điều trị có thể hiệu quả với đối tượng này nhưng lại không hiệu quả với đối tượng kia. Vì vậy để được tư vấn và lựa chọn cách điều trị đúng đắn nhất, người bệnh nên lựa chọn khám chữa bệnh tại bệnh viện lớn, có uy tín.

Thạc sĩ. Bác sĩ Bùi Ngọc Phương Hòa đã có hơn 24 năm công tác trong lĩnh vực chuyên khoa Tâm thần kinh. Bác sĩ Hòa nguyên là Phó Trưởng Khoa Thần Kinh - Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Quảng Ngãi và từng tham gia nhiều khóa đào tạo liên tục về Động Kinh, Tai Biến mạch máu não, Alzheimer, Rối loạn vận động, Lão khoa. Bệnh lý Nội Tiết.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org